Ülkemiz yetiştiricilik bakımından Ahududunun Anavatanı konumundadır. Taze tüketimi yanında meyve suyu, dondurma, pastacılık, derin dondurma ve likör yapımı gibi sanayiye yönelik tüketim şekilleri vardır. Ahududu fidanının üretimi kolay ve maliyeti düşüktür. Anaç ve teknik bir bilgi isteyen aşı sorunları yoktur. Çok yıllık kök yapısı vardır, aynı zamanda gövdeleri 2 yıllık, her yıl yenilenebilir ve dikimden kısa sürede meyve verir.
Meyve ağaçları gibi yüksek boylu ve sebzeler gibi yer de olmadığından ve Hasat döneminin 4-6 haftalık bir sürede olmasından bakımları ve hasatları kolaydır. İnsan sağlığı açısından önemi büyüktür. Ahududunun şeker yapısı levülöz tipinde olduğundan şeker hastaları kullanabilir. Romatizmalılar için meyveleri faydalı olup suyu da soğuk algınlığı ve ateşli hastalıklarda yararlıdır. Meyvelerinden elde edilen şurup, eczacılık tekniğinde ilaçlara tat ve koku vermede kullanılır. Meyvesi organik asitler, şekerler ve C vitamince zengindir. İştah açıcı, idrar söktürücü, bağırsak temizleyici ve kuvvet verici olarak taze halde kullanılır.
Çok sayıda kökü vardır ve saçak köklüdür. Uygun toprak koşullarında kökleri 1-1,5 m derinliğe ulaşabilir. Gövdeleri kök boğazında bulunan yan gözlerden sürer. İkinci yıl sürgünlerin çiçek açması meyve vermesi ve kuruması gözlemlenir. Bol güneş alan, rüzgar olmayan, toprak rutubeti iyi olan alanları sever. Haziran – Ağustos ayları arasında meyve olgunluk ve hasat dönemi olur. Ahududu yetiştiriciliği; organik maddece zengin, derin, geçirgen, hafif veya orta bünyeli, su tutma kapasitesi yüksek, tınlı pH 5.5-6.0 arası , hafif asitli veya nötr, az kireçli ve tuzsuz topraklarda yüksek verimle yapılır. En az 1m toprak derinliği yeterlidir.
Ahudutları; tohum, kök sürgünleri, uç daldırma, yaprak-göz çelikleri, kök çelikleri ve doku kültürü yöntemiyle çoğaltılır. Yetiştiricilik optimum koşullarda gerçekleştirildiğinde, dönüm başına 1.5-2 ton ürün hasat edilebilmektedir. Ahududu bahçesi, kış ayları çok sert geçmeyen bölgelerde geç sonbahar ve kış aylarında tesis edilir. En iyi yetiştiricilik 800-1500 m rakımda olmaktadır. Bitki –25’C ye kadar dayanabilmektedir. Yıllık yağış ortalaması 750-800 mm olan bölgelerde yapılmalıdır. Ahududu bahçesi kurulurken kuzey yamaçları tercih edilmelidir. Ancak kış aylarında şiddetli don olayları görülen bölgelerde, erken ilkbahar dikimi daha uygundur. Ahudutları için en uygun dikim mesafeleri genelde sıra üzeri 0,6 – 1,2 m ve sıra arası 2,1 – 2,7 m olmalıdır. Sıra aralarının traktörle işlenmesi halinde bu mesafeler 3 m’ye kadar çıkabilir. Ahududu yetiştiriciliğinde yaygın olarak çit sistemi kullanılır. Fidanlar sıra üzeri hangi aralıklarla dikilirse
dikilsin sonuçta bunların arası, her yıl yenilenen sürgünlerle birkaç yıl içinde dolar ve çit şeklini alır. 30 – 60 cm eninde oluşturulan çit boyunca sürgünler 10 – 20 cm aralıklarla dizilirler.
Dikimin hemen ardı sıra fidanlar 20-30 cm yüksekliğinde kesilmelidir. İlkbaharda güçlü gelişen dip sürgünler bırakılmalı diğer sürgünler dipten çıkartılmalıdır. Budama sırasında bırakılan dallar arası mesafe en az 20-25 cm olmalıdır.
Ahududu çok yıllık bitkiler arasında bulunmaktadır. Dikim budamasının ardından bırakılan çubuklar iki yıl boyunca olgunlaşmaktadır. Bu çubuklar ikinci yıl meyve verdikten sonra kurumaktadırlar. Bitkinin köklerinin dibinden çıkarılan sürgünlerin güçlü olanları arasından 3-4 tanesi bırakılarak diğer sürgünler temizlenmelidir. Sonbahar ve ilkbahar mevsiminin başları kış budaması için en uygun zamanlardır.
Yaz mevsiminde tepe alınmasıyla birlikte fazla dallar da ayıklanmalıdır. Sıcaklıkların çok fazla olduğu dönemlerde tepe alma işlemi sakıncalıdır.
Toprak hazırlığı yapılırken fosforlu potaslı gübrenin tamamı azotlu gübrenin üçte biri verilir ve derin sürüm yapılır. Azotlu gübrenin geri kalan kısmı ikiye bölünüp birincisi ilk bahara çapa ile ikincisi ise çiçekten sonra verilir. Toprağı organik maddece zenginleştirmek için dekara 3-4 ton çiftlik gübresi verilmelidir. Kış aylarında fazla sert geçmediği bölgelerde dikim kasım ayı içerisinde yapılmalıdır. Sonbaharda dikimi yapılan sürgünlerin tam gelişmiş ve iyi bir kök sistemine sahip olmaları gerekir. İlkbahar dikimleri ise mart ayı içerisinde yapılmalıdır. Ahududu yetiştiriciliğinde en uygun dikim aralığı 180-250 cm sıra üzerine 60-100 cm olmalıdır. Dikim yerleri 30-45 cm genişliğinde 15-200cm derinliğinde kazılır. Dikimden hemen sonra çubuklar 20-30 cm yüksekliğinde kesilir, dallar arasında 20-25 cm mesafe olan ve kuvvetli gelişen 3-4 çubuk bırakılır. İlkbahardan sonbahara kadar sık sık ot mücadelesi amacıyla toprak işlemesi yapılır. Her yıl ocak başına 2-3 kg çiftlik gübresi verilir.Her birinden 12-15 gr olmak üzere azotlu fosforlu potaslı gübre verilir. Sulama karık veya yağmurlama şeklinde yapılır. Özellikle hasat zamanı fazla sulama yapılır. Ancak hasat zamanı karık usulü sulama yapılmalıdır. Taban suyu seviyesi
90 cm den daha yukarı olmamalıdır. Ahududular kök bölgesinde aşırı su istemezler. Ahududu bitkisinin kökleri çok yıllık sürgünleri ise iki yıllıktır.Kırmızı ahududu kök sürgünleri kök çelikleri doku kültürü ile siyah ve mor ahududu ise uç daldırması yaprak-göz çelikleri ve doku kültürü yöntemleri ile çoğaltılabilmektedir.
Ahudutlarında meyve hasadı birkaç gün gecikecek olursa çok çabuk yumuşar ve bozulur. Hasat zamanını anlayabileceğimiz noktalar, renk ve irilik , yeterli yumuşaklık, toplama olgunluğudur. Ahudutları genellikle dikimlerinden 3 – 4 yıl sonra tam verime geçmektedirler. Ekonomik ömürleri 10 yıl kadardır. Diğer meyvelerde görülen gençlik devresi diğer üzümsü meyvelerde olduğu gibi ahudutlarında da görülmez. Tam verim için beklenen 3 – 4 yıl yeterli sayıda sürgün elde etmek içindir. Ahududu yetiştiriciliğinde en fazla işgücü hasatta gerekir. Bir işçi saatte 5 – 8 kg ahududu toplayabilmektedir. Ahududunda hasat haftada 2-3 kere olmak üzere, yılda bir ürün veren çeşitlerde 4-5 hafta, iki kez ürün verenlerde ise 10 – 11 hafta kadar devam etmektedir. Toplama için en uygun zaman, sabahın erken saatleri ile saat 10’a kadar olan devredir. Meyveler, baş parmak ile işaret ve orta parmağın yardımıyla toplanmalı ve zedelenmemelidir.
Erken dönemde meyve veren çeşitlerde hasat haziran ayı içerisinde başlar. Daha geç dönemde meyve veren çeşitlerde ise hasat ağustos ayı içerisinde başlayıp eylül ayı sonlarına kadar devam eder. Ahududu meyveleri çiçeklenmeden 20-25 gün sonra hasat olgunluğuna gelir.Hasat sabah erken saatlerde 2-3 gün ara ile elle toplanarak yapılır. Meyveler 500-1000 gr arasında meyve alan küçük plastik kaplara toplanmalıdır. Üzeri jelatinle kapatılarak tek kat kasalara dizilmelidir.
Hazırlayan: Ziraat Mühendisi Onur ŞAHİNKUL
Yazılarımızı Okumaya Devam Etmek İçin;
Lahana Yetiştiriciliği
Nohut Yetiştiriciliği
Aronya Yetiştiriciliği
Kaynakça: