Anksiyete veya diğer adıyla kaygı, tehlikeye karşı verilen normal bir reaksiyondur ve bedenin tehdit, baskı veya zorluklar karşısında verdiği savaş veya kaç tepkisinin bir parçasıdır. Bunlar arasında iş görüşmesi, sınav ve hatta ilk buluşma bile bulunabilir. Ölçülü miktarda olduğunda kaygı illa ki kötü bir şey değildir. Uyanık ve odaklı kalmanızı sağlayabilir, sizi eyleme yöneltir, problemleri çözmeniz için motive eder. Ancak kaygı devamlı ve ezici hale geldiğinde, endişe ve korkular günlük yaşam ve ilişkilerinizi bozmaya başladığında, muhtemelen normal kaygılardan anksiyete bozukluğuna geçiş yapmışsınız demektir.
Anksiyete bozuklukları tek bir bozukluk olmaktan ziyade alakalı bir grup rahatsızlık olduğundan dolayı belirtiler kişiden kişiye değişebilir. Bir birey hiç bir uyarı vermeden gelen yoğun anksiyete atakları yaşarken, diğeri bir partide yaşanacak insanlarla kaynaşmanın düşüncesinden dolayı panikleyebilir. Başka birisi ise araba sürmekten korkabilir, kontrolsüz düşüncelerle başa çıkmakta zorlanabilir. Bir diğer insan ise devamlı olarak bir gerilim durumunda kalabilir ve her şey hakkında her zaman endişe edebilir. Tüm bu farklı formlarına karşın tüm anksiyete bozuklukları mevcut durumun büyüklüğü karşısında duyulan korku ve endişelere dayanırlar.
Anksiyete bozukluğuna sahip olmak engelleyici olabilir ve istediğiniz yaşamı yaşamanıza engel olabilir ancak yalnız olmadığınızı bilmeniz gerekli. Anksiyete bozuklukları en yaygın ruh sağlığı problemleri arasındalar ve yüksek oranda tedavi edilebiliyorlar. Anksiyete bozukluğunuzu anladığınızda, belirtileri azaltmak ve yaşamınızın kontrolünü tekrar elde etmek için atabileceğiniz adımlar var.
Anksiyete Bozukluğum Var mı?
Eğer aşağıdaki yedi işaret ve belirtiden herhangi birisi ile kendinizi tanımlarsanız ve bunlar hemen gitmiyorlarsa, anksiyete bozukluğunuz olabilir:
Anksiyete Bozukluklarının İşaret ve Belirtileri
Aşırı ve mantıksız korku ile endişelerin birincil belirtilerine ek olarak, anksiyete bozukluğunun diğer yaygın duygusal belirtileri şöyle:
Kaygı sadece bir histen ötesidir. Vücudun savaş ya da kaç tepkisinin bir ürünü olarak, kaygının pek çok fiziksel belirtisi de vardır:
Bu fiziksel belirtilerden dolayı anksiyete mağdurları genellikle rahatsızlıklarını tıbbi bir rahatsızlık zannederler. Anksiyete bozukluğu keşfedilene kadar pek çok defa hastane ve doktorları dolaşırlar.
Anksiyete Belirtileri ve Depresyon Arasındaki Bağlantı
Anksiyete bozukluğuna sahip olan pek çok insan bir noktada depresyon da yaşar. Kaygı ve depresyonun aynı biyolojik hassasiyetten kaynaklandığına inanılıyor ve bu da genelde neden birlikte bulunduklarının bir açıklaması olabilir. Depresyon anksiyeteyi daha kötü hale getirir ve tam tersi de geçerlidir. Her iki rahatsızlık için de tedavi olmak önemli.
Anksiyete Atağı Nedir?
Panik atak olarak da bilinen anksiyete atağı, yoğun panik ve korku nöbetidir. Anksiyete atağı genelde aniden ve uyarı vermeksizin gelir. Bazen belirgin bir tetikleyici vardır ancak bazen hiç bir şeyden dolayı ortaya çıkmış gibidir.
Anksiyete atağı genelde 10 dakika içerisinde zirve yapar fakat nadiren de olsa 30 dakikadan uzun sürebilir. Fakat bu kısa zaman içerisinde ölmek üzereymişsiniz gibi veya kontrolü tamamen kaybetmişsiniz gibi yoğun korkular yaşayabilirsiniz. Anksiyete atağının fiziksel belirtileri o kadar korkunçtur ki, pek çok insan kalp krizi geçirdiğini sanır. Anksiyete atağı bittikten sonra bir tane daha geçirmekten endişe edebilirsiniz, özellikle de kolayca kaçamayacağınız veya yardım alamayacağınız bir yerde.
Anksiyete Atağının Belirtileri Şöyle:
Panik atak geçireceğinizi düşünerek belli durumlardan kaçınmaya başladıysanız yardım almanız önemli. Gerçek şu ki, panik atak yüksek oranda tedavi edilebilirdir. Hatta pek çok insan 5-8 terapi seansından sonra paniğinden kurtuluyor.
Anksiyete Bozukluğu Türleri ve Belirtileri
Yaygın Anksiyete Bozukluğu
Eğer devamlı endişe ve korkular günlük yaşantınızı etkiliyorsa veya sürekli olarak kötü bir şey olacağından kaygı duyuyorsanız, yaygın anksiyete bozukluğuna sahip olabilirsiniz. Bu rahatsızlığa sahip olan insanlar neredeyse devamlı kaygılı olan kronik endişelilerdir ve sebebini bilmezler bile. Ayrıca beraberinde uykusuzluk, mide problemleri, huzursuzluk ve yorgunluk da olabilir.
Panik Atak ve Panik Bozukluk
Panik bozukluk tekrar eden, beklenmedik panik ataklar ile karakterize edilir ve ayrıca başka bir nöbet geçirmeye dair korku da vardır. Agorafobi yani panik atak sırasında kaçmanın veya yardım almanın zor olacağı bir yerde bulunma korkusu da panik bozukluğa eşlik edebilir. Eğer agorafobiniz varsa, muhtemelen AVM gibi toplumsal yerlerden veya uçak gibi kapalı alanlardan kaçınırsınız.
Obsesif Kompülsif Bozukluk (OKB)
OKB durdurması veya kontrol etmesi imkansız görünen istenmeyen düşünce ve davranışlar ile kendini gösterir. OKB’niz varsa, takıntılara sahip olabilirsiniz. Örneğin fırını kapatmayı unuttuğunuza dair veya birine zarar verebileceğinize dair tekrar eden endişeleriniz olabilir. Ayrıca kontrolsüz kompülsiyonlarınız da olabilir. Örneğin ellerinizi tekrar ve tekrar yıkayabilirsiniz.
Fobi ve Mantıksız Korkular
Fobi, gerçekten neredeyse hiç tehlike barındırmayan bir nesneye, akviteye veya duruma karşı gerçekçi olmayan ve aşırı bir korku duymaktır. Yaygın fobiler arasında hayvan korkusu, uçma korkusu, yükselik korkusu gibi korkular bulunur. Ağır fobi durumunda korktuğunuz şeyden kaçmak için aşırı önlemler alabilirsiniz. Maalesef kaçınmak sadece fobinin güçlenmesine sebep olur.
Sosyal Anksiyete Bozukluğu
Eğer başkaları tarafından olumsuz görülme veya küçük düşürülme korkusuna sahipseniz, sosyal fobi olarak da bilinen sosyal anksiyete bozukluğunuz olabilir. Sosyal anksiyete bozukluğu aşırı utangaç olmak olarak görülebilir. Ağır vakalarda ise sosyal durumlardan tamamen kaçınılır. Performans anksiyetesi (sahne korkusu) da en yaygın sosyal fobiler arasındadır.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Travma sonrası stres bozukluğu, travmatik veya yaşamı tehdit eden bir olay sonrasında ortaya çıkan aşırı anksiyete bozukluğudur. Nadiren de olsa panik atak olarak görülebilir. Belirtileri arasında olaya dair kabuslar ve anılar görmek, aşırı ihtiyatlı olmak, kolayca sinirlenmek, başkalarından çekinmek, olayı hatırlatan durumlardan kaçınmak vardır.
Ayrılma Anksiyetesi Bozukluğu
Ayrılma anksiyetesi gelişimin normal bir aşaması olsa da, anksiyete yoğun hale gelir ve okul ile diğer aktivitelerin önüne geçecek kadar sürekli olursa, çocuğunuzun ayrılma anksiyetesi bozukluğuna sahip olduğunu düşünebilirsiniz. Ayrılma anksiyetesi bozukluğuna sahip olan çocuklar anne ve babalarından ayrılmanın düşüncesiyle bile gerilirler ve arkadaşları ile oynama veya okula gitme zamanı geldiğinde hasta numarası yapabilirler.
Anksiyete İçin Kendinize Yardımcı Olma Yolları
Çok endişelenen herkes anksiyete bozukluğuna sahip değildir. Aşırı yoğun bir program, hareket ve uyku eksikliği, iş ve okuldaki baskı ve hatta çok fazla kafeinden dolayı bile kaygılı hissedebilirsiniz. İşin özeti, sağlıksız ve stresli bir yaşam tarzınız varsa, anksiyete bozukluğunuz olsun olmasın kaygılı hissetme ihtimaliniz daha fazladır. Aşağıdaki ipuçları ise kaygılarınızı azaltmak ve bozukluğun belirtilerini yönetmek konusunda size yardımcı olabilirler:
Başkaları ile bağ kurma: Yalnızlık ve izolasyon anksiyeteyi tetikleyebilir veya daha kötü hale getirebilir, endişeleriniz hakkında yüzyüze sohbetler ise onları daha hafif hale getirebilirler. Düzenli olarak arkadaşlarınızla buluşarak, bir destek grubuna katılarak veya endişelerinizi sevdiğiniz, güvendiğiniz insanlar ile paylaşmak yardımcı olabilir. Eğer ulaşacak kimseniz yoksa, yeni arkadaşlar edinmek ve destek grubu edinmek için çok geç değil.
Stresi yönetin. Eğer stres düzeyleriniz çok yüksekse, stres yönetimi yardımcı olabilir. Sorumluluklarınıza göz atın ve onların bazılarını başkalarına paylaştırma imkanı olup olmadığını kontrol edin.
Rahatlama teknikleri uygulayın: Düzenli olarak uygulandıklarında mindfulness meditasyon, progresif kas rahatlatma ve derin nefes gibi rahatlama teknikleri anksiyete belirtilerini azaltabilirler ve duygusal sağlığınızı iyileştirebilirler.
Düzenli spor yapın: Spor doğal bir stres ve kaygı gidericidir. Maksimum faydasını görebilmek için çoğu gün 30 dakika olacak şekilde bölüştürün. Eğer daha kolay olacaksa bu süreyi de gün içine yayabilirsiniz. Hem kol hem de bacaklarınızı hareket ettirmeniz gereken ritmik aktiviteler özellikle etkilidirler. Yürümeyi, koşmayı, yüzmeyi, dövüş sanatlarını veya dansı düşünün.
Yeterince uyuyun: Uykusuzluk kaygılı düşünce ve hisleri arttırabilir ve bu nedenle her gece 7-9 saatlik kaliteli uyku uyuyun.
Kafein, alkol ve nikotine dikkat: Anksiyeteniz varsa, kafein alımınızı azaltmayı veya tamamen bırakmayı düşünebilirsiniz. Alkol de benzer şekilde kaygıları daha kötü hale getirir. Sigara sakinleştiriyor gibi görünse de nikotin aslında daha yüksek düzeyde kaygıya sebep olan güçlü bir uyarıcıdır.
Kronik endişelere dur deyin: Endişe etmek nasıl bozulacağını öğrenebileceğiniz ruhsal bir alışkanlıktır. Endişe dönemleri yaratmak, kaygılı düşüncelere meydan okumak, belirsizliği kabullenmeyi öğrenmek gibi stratejiler endişelerinizi azaltabilir ve düşüncelerinizi sakinleştirebilirler.
Anksiyete Belirtileri İçin Ne Zaman Profesyonel Yardım Almalı?
Anksiyete için kendine yardımcı olma taktikleri çok etkili olabilseler de, endişeleriniz, korkularınız ve anksiyete ataklarınız aşırı rahatsızlık yaratacak kadar büyük hale gelir ve günlük yaşantınızı bozarlarsa, profesyonel yardım almak önemli.
Eğer çok fazla fiziksel anksiyete belirtisi yaşıyorsanız, önce tıbbi bir kontrolden geçmelisiniz. Doktor anksiyetenin tiroid problemleri, hipoglisemi ve astım gibi tıbbi bir rahatsızlıktan kaynaklanmadığını görmeli. Bazı ilaç ve takviyeler de anksiyeteye sebep olabildikleri için, doktor aldığınız ilaçları, bitkisel çözümleri ve kullandığınız maddeleri de öğrenmek isteyecektir.
Eğer doktor medikal bir sebep bulunmadığı kanısına varırsa, anksiyete bozukluğunun tedavisi konusunda deneyimli bir terapiste danışmak sıradaki adımdır. Terapist anksiyete bozukluğunuzuun sebebini ve türünü tespit ederek tedavi yolunu oluşturabilir.
Anksiyete Bozukluğu Tedavisi
Anksiyete bozuklukları terapiye çok iyi tepki verirler ve genelde kısa zamanda sonuç verirler. Tedaviye olan kesin yaklaşım anksiyete türü ve ağırlığına göre değişir. Ancak genel olarak çoğu anksiyete bozukluğu terapi, ilaçlar veya bunların kombinasyonu ile çözülür. Bilişsel davranış terapisi ve maruz bırakma terapisi davranış terapisi türleridirler, yani geçmişten gelen problemler veya altta yatan psikolojik çatışmalar yerine davranışa odaklanırlar. Bunlar panik atağa, yaygın anksiyete bozukluğuna ve fobilere yardımcı olabilirler.
Bilişsel davranış terapisi, kaygılarınızı besleyen kendi negatif düşünce düzenlerinizi ve mantıksız inançlarınızı tanımlayıp onlara meydan okumanıza yardımcı olur.
Maruz bırakma terapisi ise korkularınız ve kaygılarınız ile güvenli, kontrollü bir ortamda karşılaşmanız için sizi cesaretlendirir. Korkulan durum veya nesneye karşı siz kontrol elde ettikçe daha fazla maruz bırakılırsınız. Zarar görmeden korkunuzla yüzleştikçe, anksiyeteniz azalacaktır.
Anksiyete Bozuklukları İçin İlaçlar
Normal işlev göstermenizi engelleyecek kadar yoğun bir anksiyeteniz varsa, ilaçlar belirtilerin bazılarını azaltabilirler. Ancak anksiyete ilaçları alışkanlık oluşturabilir veya istenmeyen, tehlikeli yan etkilere sebep olabilirler ve bu nedenle seçenekleri dikkatlice değerlendirmek gerekli. Pek çok insan terapi, spor ve kendine yardımcı olma stratejilerinin işe yarayacak olmasına karşın ilaçları tercih ediyor. Fayda ve riskleri iyi ölçmek gerektiğini unutmayın.