Anonim Şirketlerde Genel Kurul Pay sahiplerinin şirketle ilgili haklarını kullandıkları mecraya denir. Genel kurulda murahhas üye (yönetim kurulunun görevlerini devrettiği üye) ile en az bir yönetim kurulu üyesinin bulunması şarttır. Diğer yönetim kurulu üyeleri ve denetçi de katılabilir. Bu kişiler genel kurulda görüş de bildirebilirler.
Anonim şirketlerde genel kurul kaunda ve esas sözleşmede açıkça belirtilen görev yetkileri kullanabilir. Tek pay sahibinin bulunduğu anonim şirketlerde bu pay sahibi genel kurulun tüm yetkilerini tek başına kullanabilir ancak aldığı kararları yazılı olarak almalıdır. Genel kurulun devredilemez görev ve yetkileri kanunda şu şekilde sayılmıştır;
Genel kurul toplantıları olağan ve olağanüstü olmak üzere ikiye ayrılır. Olağan genel kurul toplantısı her faaliyet dönemi sonundan itibaren 3 ay içinde yapılır. Olağan genel kurulda tartışılan ve karara bağlanan başlıca konular şöyledir;
Gerektiği takdirde genel kurul olağanüstü toplantı çağrısı yapabilir. Esas sözleşmede farklı bi yer belirlenmediyse genel kurul toplantıları anonim şirketin merkezinde yapılır.
Yönetim kurulu, süresi dolsa dahi, genel kurulu toplantıya çağırabilir. Tasfiye memurlarının da toplantıya çağrıda bulunma yetkisi vardır. Yönetim kurulu devamlı olarak toplanamıyorsa ve toplantı için yeter sayıya ulaşmasına imkan bulunmuyorsa mahkemeden izin alınarak tek pay sahibi genel kurulu toplantıya çağırabilir.
Anonim şirketlerde sermayenin en az 1/10’unu, halka açık anonim şirketlerde ise sermayenin en az 1/20’sini oluşturan pay sahipleri gerekliliğini açıklayarak ve gündemi belirleyerek yönetim kurulundan genel kurulu toplantıya çağırmasını isteyebilir. Halihazırda bir genel kurul toplantısı yapılacaksa aynı şartlarda genel kurul toplantısına gündem maddesi eklenmesini isteyebilirler. Belirtilen pay oranları esas sözleşme ile olumlu yönde değiştirilebilir. Gündeme madde konması talebi çağrı ilanının Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanmasına ilişkin ilan ücretinin yatırılması tarihinden önce yönetim kuruluna ulaşmış olmalıdır. Çağrı ve gündeme madde konulması istemi noter aracılığıyla yapılır. Yönetim kurulu bu talepleri kabul ederse 45 gün içinde genel kurulu toplantıya çağırır. 45 gün içerisinde çağrının yapılmaması halinde talep sahipleri çağrıyı yapar. Yönetim kurulu talepleri reddederse ya da 7 iş günü içerisinde cevap vermezse mahkemeden çağrı yapılması istenebilir.
Genel kurul toplantısı gündemle bağlıdır. Yani gündemde yer almayan konular hakkında tarışılamaz ve karar alınamaz. Genel kurul gündemi toplantıya çağrı yapanlarca belirlenir. Yönetim kurulu üyelerinin görevden alınması ve yeni yönetim kurulu üyelerinin seçimi, yılsonu finansal tablolarıyla ilgili olan maddeyle ilgili sayılır. Yani bu konular yılsonu finansal tablolarla beraber ele alınır.
Genel kurulun toplantıya nasıl çağrılacağı anonim şirketin esas sözleşmesinde gösterilir. Genel kurula yapılan toplantı çağrı internet sitesinde ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilir. İlan toplantı tarihinden en az 2 hafta önce yapılmalıdır. Pay defterinde pay sahibi olduğu yazılı olan kişiler ile önceden şirkete pay senedi veya pay sahipliğini ispatlayıcı belge vererek adreslerini bildiren pay sahibi kişiler toplantı günü, gündem ve ilanın yayınlandığı gazetelerin yer aldığı iadeli taahhütlü mektupla bilgilendirilir.
Yönetim kurulu genel kurul toplantısına katılabilecek pay sahiplerinin gösterildiği hazır bulunanlar listesi hazırlar. Bu listede yer alan kişiler genel kurul toplantısına katılabilir. Gerçek kişiler kimliklerini, tüzel kişilerin temsilcileri ise vekaletnamelerini göstermelidir.
Hamiline yazılı pay senedi sahipleri genel kurulun toplantı gününden en geç 1 gün önce giriş kartı almak için senetlerin ellerinde olduklarını kanıtlamalıdırlar.
Anonim şirketlerin tüm pay sahipleri aralarından biri itiraz etmediği sürece genel çağrı usulüne uymadan genel kurulu toplayabilir ve toplantı için yeterlilik şartı sağlanıyorsa karar alabilir. Çağrısız genel kurulda oybirliği ile gündeme maddeler eklenebilir.
Anonim şirket yönetim kurulu pay defterini ve giriş kartlarını göz önünde bulundurarak hazır bulunanlar listesi hazırlar. Hazır bulunanlar listesi genel kurul toplantısına katılabilecek kişileri gösterir. Listede özellikle pay sahiplerinin;
Anonim şirketlerde genel kurul payların ¼’ünü karşılayan pay sahipleri ile toplanabilir. Kanunda ya da esas sözleşmede daha ağır toplantı yeterlilik şartı aranan konularda o sayılar uygulanmalıdır. Yeterlilik sayısı toplantı boyunca korunmalıdır. İlk toplantıda yeterlilik sayısı sağlanamazsa ikinci toplantıda bu sayı aranmaz. Toplantıya katılan oyların çoğunluğu ile karar alınabilir.
Anonim şirketlerde genel kurul toplantısını genel kurulun seçtiği başkan yönetir. Başkanın pay sahibi olmasına gerek yoktur. Başkan tutanak yazmanı ve gerekli gördüğü takdirde oy toplama memuru belirleyerek başkanlığı oluşturur. Gerekli görülürse başkan yardımcısı da seçilebilir.
Anonim şirket yönetim kurulu genel kurulun nasıl çalışacağını belirleyen iç yönergeyi hazırlar ve genel kurulun onayına sunar. Onayın ardından iç yönerge yürürlüğe girer ve tescil ve ilan edilir.
Finansal tabloların tartışılması ve bunla bağlantılı konular anonim şirketlerde sermayenin 1/10’unun, halka açık anonim şirketler 1/20’sinin talebi üzerine bir sonraki toplantıya ertelenebilir. Erteleme için genel kurulun kararına gerek yoktur, toplantı başkanının kararı yeterlidir.
Daha önce ertelenen finansal tablolar ve bunla bağlantılı konuların yeniden ertelenebilmesi için finansal tabloların itiraza uğrayan ve tutanağa geçmiş bulunan noktaları hakkında, ilgililer tarafından, dürüst hesap verme ölçüsü ilkeleri uyarınca cevap verilmemiş olması gerekir.
Anonim şirketlerde esas sözleşmeyi değiştiren kararlar anonim şirketin sermayesinin en az yarısının katıldığı genel kurul toplantısında katılan oyların çoğunluğuyla alınır. İlk toplantıda yeterlilik sayısı sağlanamadıysa en geç 1 ay içerisinde ikinci bir toplantı yapılabilir. İkinci toplantıda anonim şirketin sermayesinin en az ⅓’ü ile toplanır. Bu şartlar esas sözleşme ile ağırlaştırılabilir fakat hafifletilemez.
Esas sözleşme değişikliğinde bazı kararlar için sermayenin tümünü oluşturan pay sahiplerinin oybirliği aranır. İlk toplantıda bu sayıya ulaşılamazsa sonraki toplantılarda bu yeterlilik sayısı aranmaya devam eder. Bu kararlar şu şekildedir;
Esas sözleşme değişikliğinde bazı kararlar için sermayenin en az %75’ini oluşturan payların sahiplerinin oyları aranır. İlk toplantıda bu sayıya ulaşılamazsa sonraki toplantılarda bu yeterlilik sayısı aranmaya devam eder. Bu kararlar şu şekildedir;
Pay senetleri menkul kıymet borsalarında işlem gören şirketlerde esas sözleşme değişikliğinde bazı kararlar için sermayenin ¼’ünü karşılayan pay sahipleri ile toplanabilir ve toplantıya katılan oyların çoğunluğu ile karar alınabilir. Bu kararlar şu şekildedir;
Genel kurul toplantısında tutulan tutanak toplantı başkanlığı ve Bakanlık temsilci tarafından imzalanır. Anonim şirket yönetim kurulu tutanağın bir suretini notere onaylatarak ticaret sicili müdürlüğüne verir ve tutanaktan tescil ve ilan edilmesi gereken hususları tescil ve ilan eder. Tutanak anonim şirketin internet sitesine de konulur. Tutanakta yer alan hususlar şöyledir;
Genel kurulda verilen kararlar geçerlilik şartlarını sağlamalıdır. Genel kurul toplantısında verilen kararlar toplantıya katılmayan veya olumsuz oy veren anonim şirket pay sahipleri için de geçerlidir.
Anonim şirketlerde genel kurul toplantısında bilançonun onaylanmasına ilişkin karar aynı zamanda yönetim kurulunun, yöneticilerin ve denetçilerin ibra edildiğini gösterir. Ancak kararda bunun aksine bir hüküm bulunuyorsa bu sonuç doğmaz. Ayrıca bilançoda bilinçli şekilde hareket edilerek bazı konular hiç belirtilmemiş ya da gerektiği şekilde belirtilmemişse veya bilançoda anonim şirketin gerçek durumunun görülmesini engelleyecek şekilde hazırlanmışsa bilançonun onaylanması ibra sonucunu doğurmaz.
Anonim şirket pay sahibi genel kurula katılma hakkına sahiptir. Genel kurula kendisi katılabileceği gibi temsilci de gönderebilir. Temsilci pay sahibi olmak zorunda değildir.
Pay sahipliği hakları pay defterinde bulunan anonim şirket pay sahibi tarafından veya pay sahibinin yazılı olarak yetkilendirdiği temsilcisi tarafından kullanılabilir. Toplantıya katılan temsilci pay sahibinin talimatlarına uygun hareket eder. Fakat temsilci bu talimatların dışında bir oylama iradesi belirtmişse bu oy geçersiz olmaz ancak temsilci pay sahibine karşı sorumlu olur.
Anonim şirketin bir payı birden çok kişiye aitse bu kişiler içlerinden birini ya da üçncü bir kişiyi temsilci olarak atayıp paydan doğan haklarını kullanabilir.
Genel kurulda oy hakkının kullanılmasıyla ilgili sınırlamaları aşmak ya da etkisiz bırakmak amacıyla devredilen payların devri geçersizdir. Yetkisiz katılmayla ilgili her anonim şirket pay sahibi genel kurul toplantısı başkanlığına itiraz edebilir. İtiraz eden pay sahibi itirazını ve yönetim kuruluna itirazda bulunmuş olduğunu tutanağa geçirtebilir.
Anonim şirket pay sahibi oy hakkını elinde bulunan payların itibari değeriyle orantılı olarak kullanabilir. Anonim şirket esas sözleşmesi ile birden fazla paya sahip olan kişilerin oy sayısı sınırlandırılabilir.
Anonim şirketlerde pay sahibinin oy hakkı esas sözleşmede belirtilen asgari bedelin ödenmesiyle beraber doğar. Bu bedelin ödenmesiyle pay sahibi oy hakkını kullanmaya başlayabilir.
Anonim şirketlerde pay sahibi bazı konularla ilgili tartışmalarda oy kullanamaz;
Anonim şirketlerde genel kurul toplantısından en az 15 gün önce finansal tablolar, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu, denetleme raporları ve yönetim kurulunun kâr dağıtım önerisi anonim şirketin merkezinde ve şubelerinde incelemeye açılır. Finansal tablolar 1 yıl boyunca anonim şirketin merkezinde ve şubelerinde incelenmeye açık tutulur. Pay sahiplerinin inceleme ve bilgi alma hakkı bu şekilde kullandırılır. Bilgi alma ve inceleme hakkı esas sözleşmeyle sınırlandırılamaz ya da kaldırılamaz.
Anonim şirket pay sahibi genel kurul toplantısında yönetim kurulundan anonim şirketin işleri hakkında bilgi isteyebilir. Yönetim kurulu dürüstlük ilkesi gereğince doğru bilgiyi özenli bir şekilde vermelidir. Bilgi alma talebi yalnızca bilgi verildiğinde anonim şirketin sırları açıklanacaksa ya da anonim şirketin menfaatleri tehlikeye girecekse reddedilebilir.
Bilgi alma talebi reddedilen, cevapsız bırakılan ya da ertelenen anonim şirket pay sahibi red kararından itibaren 10 gün içinde, cevapsız bırakma ve erteleme hallerinde makul bir süre içinde mahkemeye başvurabilir.
Anonim şirketlerde pay sahibi daha önce bilgi alma ve inceleme hakkını kullanmışsa ve pay sahipliğinden doğan haklarını kullanabilmesi için gerekliyse, gündemde yer almayan bir olay olsa dahi, özel bir denetimle olayın açıklanmasını genel kuruldan isteyebilir. Genel kurul pay sahibinin özel denetim talebini kabul ederse anonim şirket veya anonim şirketin pay sahiplerinin her biri 30 gün içinde mahkemeden özel denetçi atanmasını isteyebilir.
Anonim şirket genel kurulu özel denetim talebini redderse anonim şirket sermayesinin en az 1/10’unu, halka açık anonim şirket sermayesinin ise en az 1/20’sini oluşturan payların sahipleri 3 ay içinde mahkemeden özel denetçi atanmasını isteyebilir. Yine reddedilme halinde paylarının itibari değeri toplamı en az 1.000.000 (Bir milyon) TL olan pay sahipleri de mahkemeden özel denetçi atanmasını isteyebilir. Mahkemeye başvuran pay sahiplerinin özel denetçi atanabilmesi için anonim şirket kurucularının ya da anonim şirketin organlarının esas sözleşmeyi veya kanunu ihlal ederek şirketi veya pay sahiplerini zarara uğrattıklarını kanıtlamaları gerekir.
Mahkeme tarafları dinleyerek özel denetçi atanıp atanmaması gerektiğine karar verir. Atama kararı çıkarsa mahkeme inceleme konusunu belirterek bir veya birden çok bağımsız uzmanı görevlendirir. Özel denetim amaca uygun şekilde yapılmalıdır. Özel denetim sırasında anonim şirketin işleri gereksiz yere aksatılmamalıdır. Yönetim kurulu şirket defterlerini ve varlıklarını özel denetçinin incelemesine izin verir. Anonim şirketin kurucuları, organları vekilleri çalışanları, kayyımları ve tasfiye memurları önemli konularda özel denetçiye bilgi verme yükümlülüğü altındadır. Özel denetim sonlandığında denetçi sonuçlara dair anonim şirketten görüş alır. Anonim şirketin sırlarını özel denetçi saklama yükümlülüğü altındadır.
Özel denetçi incelemenin sonunda denetleme raporu hazırlar. Raporda şirketin sırları korunmalıdır. Rapor mahkemeye sunulur, mahkeme ise raporu şirkete tebliğ eder. Yönetim kurulu denetim raporunu ve raporla ilgili değerlendirmeleri ilk genel kurul toplantısında sunar.
Anonim şirket genel kurulunun aldığı kararlar kanuna, esas sözleşmeye veya dürüstlük kuralına aykırıysa kararın iptali için dava açılabilir. Genel kurul kararlarının iptali davası karar verildikten itibaren 3 ay içinde açılmalıdır. Dava anonim şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemesi’nde açılır. Genel kurul kararlarının iptali davasını açabilecek kişiler kanun şu şekilde belirtilmiştir;
Anonim şirketlerde genel kurulun verdiği şu kararlar batıldır;
Anonim şirket yönetim kurulu iptal ve butlan davası açıldığını ve duruşma gününü anonim şirket internet sitesinde açıklar ve usule uygun şekilde ilan eder. Genel kurul kararlarının iptali davasında hak düşürücü süre olan 3 ay dolmadan duruşma başlamaz. Eğer birden fazla genel kurul kararlarının iptali davası varsa bunlar birleştirilir. Anonim şirket mahkemeden muhtemel zararlarına karşılık olarak davayı açanların teminat göstermesini isteyebilir. Mahkeme gerekli görürse teminat verilmesine, miktarına ve niteliğine karar verir.
Genel kurul kararlarının iptali veya butlan davasında mahkeme sözkonusu genel kurul kararlarının yürütülmesinin geriye bırakılmasına karar verebilir. Mahkeme bu karardan önce yönetim kurulu üyelerinin görüşlerini alır. Genel kurul kararının geriye bırakılması kararın uygulanamayacağı, yürürlükten kalkacağı anlamına gelir.
Genel kurul kararının iptaline veya butlanına ilişkin verilen karar anonim şirket pay sahiplerinin her biri üzerinde etkisini doğurur. Yönetim kurulu mahkeme kararının bir kopyasını internet sitesinde ilan eder ve ticaret siciline tescil ettirir.
Genel kurul kararlarının iptali ve butlanı davası açanlar kötüniyetliyse, yani işleri geciktirmek, şirketi zarara uğratmak ya da bir menfaat sağlamak amacındaysa, sorumluluğu doğar. Kötüniyetli şekilde bu davaları açan kişiler dava sebebiyle şirketin uğradığı zarardan birlikte sorumlu olurlar.