Anonim Şirketlerin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu konusu şirketlerin tüzel kişiliğinden kaynaklı Türk ticaret kanunu ile belirtilen Hak ve Yükümlülüklerini kapsamaktadır.
Anonim şirketin kuruluşu, sermayesinin artırılması veya azaltılması, birleşme, bölünme ve tür değiştirme ve menkul kıymet çıkarma işlemleri ile ilgili belgelerin ve beyanların gerçeğe aykırı, sahte ya da hileli olmasından doğan zararlardan dolayı bu belgeleri düzenleyenler ile beyanda bulunanlar ve kusurlu olarak bunlara katılanlar sorumludur.
Anonim şirket sermayesi tamamıyla taahhüt edilmemiş veya karşılığı ödenmemişse taahhüt edilmiş veya ödenmiş gibi gösterenler bu payları üstlenmiş kabul edilirler ve karşılıklarını ve zararı faiziyle birlikte öderler. Kusurlularsa şirket yetkilileri de aynı şekilde sorumlu tutulur.
Anonim şirkete sermaye taahhüdünde bulunan kişinin ödeme yetersizliğinin bilinmesi ve buna onay verilmesi halinde onay verenler borcun ödenmemesinden kaynaklanan zararlardan dolayı sorumludurlar.
Ayni sermayenin, devralınacak işletme ve ayınların değerlemesinde emsallerine göre yüksek fiyat belirleyenler, işletmen ve aynın durumunu gerçekten farklı olarak yansıtanlar ya da bu konuda başka yolsuzluklar yapanlar bu durumun sebebiyet vereceği zararlardan dolayı sorumludurlar. Anonim Şirketlerde Halktan Para Toplamak Şirket kurma ya da varolan bir şirketin sermayesini artırma vaadiyle halktan para toplamak kanun tarafından yasaklanmıştır. Bu yasağı çiğneyenlerin sorumluluğu doğacaktır.
Anonim şirketin kurucuları, yönetim kurulu üyeleri, yöneticileri ve tasfiye memurları yükümlülüklerini kusurlu olarak ihlal ederse şirkete, pay sahiplerine ve alacaklılara karşı verdikleri zarardan dolayı sorumlu olurlar.
Kanun veya esas sözleşmeden kaynaklanan görevi ve yetkiyi başkasına devredenler, devrettikleri kişinin seçiminde yeterli özeni göstermezlerse bu kişilerin kararlarından ve hareketlerinden dolayı sorumludurlar.
Anonim şirketleri özel denetim ya da genel denetim yoluyla denetleyen denetçiler görevlerini yaparken kusurlu davranırlarsa şirkete, pay sahiplerine ve şirket alacaklılarına karşı sorumluluğu ortaya çıkar.
Anonim şirket bir zarara uğradıysa bu zararın tazminini anonim şirket ve anonim şirketin her pay sahibi isteyebilir. Pay sahipleri tazminatı kendileri alamaz, sadece şirkete ödenmesini talep edebilirler. İflas Hâlinde Anonim Şirketin Zararı; Zarara uğrayan anonim şirket iflas ederse şirket alacaklıları da zarardan doğan tazminatın şirkete ödenmesini isteyebilir. Pay sahipleri ve şirketin tazminat isteme hakkı bu durumda da bulunmaktadır.
Zararı tazminle yükümlü kişi sayısı birden fazlaysa sorumlu olanlar hep birlikte sorumlu olur. Her bir kişi için kusur ve durumun gerekleri değerlendirilerek sorumluluğu belirlenir. Zararın tazmini için dava açan davacı bu davayı birden çok sorumluya karşı birlikte açabilir.
İbra kararı anonim şirket genel kurul kararı ile kaldırılamaz. Şirket genel kurulunun, sorumluluktan ibraya ilişkin kararı, ibranın kapsadığı açıklanan maddi olaylara ilişkin olarak, şirketin, ibraya olumlu oy veren ve ibra kararını bilerek payı iktisap etmiş olan pay sahiplerinin dava hakkını kaldırır. Diğer pay sahiplerinin ibra tarihinden itibaren 6 ay içinde dava açmalıdır.
Anonim şirket kurucularının, yönetim kurulu üyelerinin ve denetçilerin şirketin kuruluşundan ve sermaye artırımından doğan sorumlulukları anonim şirketin tescil edildiği tarihten itibaren 4 yıl geçmedikçe sulh ve ibra yoluyla kaldırılamaz. 4 yılın geçmesiyle sulh ve ibra kararı sadece genel kurulun onayıyla geçerli hale gelir. Anonim şirketlerde sermayenin en az 1/10’unu, halka açık anonim şirketlerde ise sermayenin en az 1/20’sini oluşturan pay sahipleri sulh ve ibranın onaylanmasına karşı çıkarlarsa sulh ve ibra onaylanamaz.
Sorumlulardan tazminat isteme hakkı davayı açacak kişinin ortaya çıkan zararı ve bunun sorumlusunu öğrendiği tarihten itibaren 2 yıl ve her halde zararı ortaya çıkaran fiilin işlendiği tarihten itibaren 5 yıl geçtiğinde zamanaşımına uğrar. Zararı ortaya çıkaran fiil bir cezayı gerektiriyorsa ve Türk Ceza Kanun’da bu fiil için daha uzun bir zamanaşımı süresi öngörülmüşse, tazminat davası da bu zamanaşımına tabi olur. Anonim Şirketlerde Sorumlulukta Yetkili Mahkeme Tazminat istenecek sorumlulara karşı tazminat davası anonim şirketin merkezinin bulunduğu yerde Asliye Ticaret Mahkemesi’nde açılır.
Ticaret Kanunu, anonim şirketler için bazı hallerde cezai sorumluluk öngörmüştür. Bu haller gerçekleştiğinde anonim şirketler ceza alırlar.
Şu hallerin varlığı halinde sorumlular hakkında idari para cezası uygulanır;
Kanunda şu hallerin gerçekleşmesi halinde adli para cezası veya hapis cezası öngörülmüştür;