4.7.1 Kapsam
Bu deney, agregaların aşınmaya karşı direncinin ölçülmesiyle ilgili işlemi kapsar. Numune, yaş olarak
deneye tâbi tutulur.
4.7.2 Prensip
Deney, dönme işlemi tamamlandığında, orijinal numunenin 1,6 mm’den daha küçük tane büyüklüğüne
indirilen kısmının yüzdesini ifade eden mikro-Deval katsayısını tayin eder.
Deney, belirtilen şartlar altında döner bir tambur içerisinde bulunan agregalar ile aşındırıcı malzeme
arasındaki sürtünmenin neden olduğu aşınmanın ölçülmesinden ibarettir.
Dönme tamamlandığında, 1,6 mm göz açıklıklı elekte tutulan agrega yüzdesi belirlenir ve bulunan
değer, mikro-Deval katsayısının hesaplanmasında kullanılır.
4.7.3 Cihaz ve malzemeler
4.7.3.1 Standard cihaz ve malzemeler
4.7.3.1.1 Terazi, deney kısmı kütlesinin %0,1’ine tekabül eden doğrulukla tartabilen.
4.7.3.1.2 Elek seti, 1,6 mm, 8,0 mm, 10 mm, 11,2 mm (veya 12,5 mm) ve 14,0 mm göz açıklıklı.
4.7.3.1.3 Hava dolaşımlı etüv, sıcaklığı (110±5) ºC’de tutulabilen.
4.7.3.1.4 Ölçülü cam silindir (veya silindirler), ISO 4788’e uygun olan veya (2,5 ±0,05) L suyu
ölçebilen.
4.7.3.2 Micro-Deval Cihazı:
Tipik bir mikro-Deval cihazı, Şekil 1’de gösterilmektedir. Mikro-Deval cihazı, aşağıda belirtilen zorunlu
özelliklere sahip olmalıdır.
4.7.3.2.1 Deney cihazı, bir ucu kapalı, iç çapı (200 ±1) mm, taban ile kapağın iç yüzeyi arasındaki iç
uzunluğu (154 ±1) mm olan 1 ilâ 4 adet tambur ihtiva etmelidir. Tamburlar, yatay eksende dönen iki
adet mil üzerine yerleştirilen en az 3 mm et kalınlığına sahip paslanmaz çelikten imâl edilmiş olmalıdır.
4.7.3.2.2 Tamburların iç yüzeyleri, kaynak veya birleştirme işlemi sırasında oluşabilecek çıkıntılara
sahip olmamalıdır. Tamburlar, su ve toz geçirmez contaları bulunan en az 8 mm kalınlığındaki düz
kapaklarla kapatılmalıdır.
4.7.3.2.3 Aşındırıcı malzeme, ISO 3290’a uygun (10 ±0,5) mm çapındaki çelik bilyalardan oluşmalıdır.
Bilya çapları, aralarındaki mesafe 9,5 mm olan paralel iki çubuk üzerinde bilyaları hareket ettirmek
suretiyle hemen kontrol edilebilir.
4.7.3.2.4 Deney cihazı, tamburları (100 ±5) devir/dak. sabit dönme hızında döndüren uygun bir motor
ihtiva etmelidir (yaklaşık 1 Kw’lık motor gücü uygundur).
4.7.3.2.5 Deney cihazı, motoru, belirtilen bir devir sayısından sonra otomatik olarak durduran bir sayaç
veya başka uygun bir donanıma sahip olmalıdır.
71
Şekil 1 – Tipik deney cihazı
4.7.4- Deney numunelerinin hazırlanması
Lâboratuvara gönderilen numunenin kütlesi, 10 mm ilâ 14 mm aralığındaki tane büyüklüğüne sahip en
az 2 kg agregadan oluşmalıdır.
Deney, 14 mm göz açıklıklı elekten geçen ve 10 mm göz açıklıklı elekte tutulan agrega ile yapılmalıdır.
Buna ilâve olarak, deney kısmı aşağıda belirtilen iki sınıf malzemeden birine uygun olmalıdır:
a) Tanelerin % 30 – % 40’ı, 11,2 mm göz açıklıklı elekten geçmeli veya
b) Tanelerin % 60 – % 70’i, 12,5 mm göz açıklıklı elekten geçmeli.
Lâboratuvar numunesi, 10 mm ilâ 11,2 mm (veya 12,5 mm) ve 11,2 mm (veya 12,5 mm) ilâ 14 mm
aralıklarında ayrı fraksiyonlar elde etmek amacıyla 10 mm, 11,2 mm (veya 12,5 mm) ve 14,0 mm göz
açıklıklı eleklerle elenir. Her bir fraksiyon, TS 3530 EN 933-1 ’e uygun olarak ayrı ayrı yıkanır ve
etüvde (110 ±5) C’ta sabit kütleye kadar kurutulur.
Fraksiyonlar, ortam sıcaklığına erişilinceye kadar soğumaya bırakılır. İki fraksiyon, bu maddenin ikinci
paragrafında verilen sınıflardan birine uyan ve 10 mm ilâ 14 mm arasında tane büyüklüğüne sahip
yeni bir lâboratuvar numunesi elde etmek amacıyla karıştırılır.
İki fraksiyonun karıştırılması ile elde edilen yeni lâboratuvar numunesi, TS EN 932-2’ye uygun olarak
deney kısmı büyüklüğüne kadar azaltılır. Deney kısmı, her biri (500 ±2) g kütleye sahip iki deney
numunesinden oluşmalıdır.
4.7.5- Deney işlemi
Her bir deney numunesi, ayrı bir tamburun içine yerleştirilir. Her bir tambura, (5000±5) g’lık çelik bilya
ve (2,5 ±0,05) L su ilâve edilir.
Kapağı kapatılan her bir tambur, iki adet mil üzerine yerleştirilir. Tamburlar, (100 ±5) devir/dak. hızda
(12000±10) devir tamamlanıncaya kadar döndürülür. Deneyden sonra, olabilecek herhangi bir agrega
kaybını önlemeye dikkat edilerek, agrega ve çelik bilyalar bir kapta toplanır. Bir yıkama şişesi
kullanılarak tamburun içi ve kapağı dikkatlice yıkanır ve yıkanan malzeme toplanır. Tüm malzeme ve
yıkama suları, 8 mm göz açıklıklı koruyucu bir elek ile korunan 1,6 mm göz açıklıklı elek üzerine
dökülür. Dökülen malzeme, temiz su ile yıkanır. Herhangi bir tane kaybına yol açmadan, 8 mm göz
açıklıklı koruyucu elekte tutulan agrega taneleri dikkatlice çelik bilyalardan ayırılır. Agrega taneleri elle
veya elek üzerindeki bilyalar mıknatıs kullanılarak agregadan ayıklanır.
72
8 mm göz açıklıklı koruyucu elekte tutulan agrega taneleri, bir tepsi içerisine dökülür. 1,6 mm göz
açıklıklı elekte tutulan agrega taneleri de aynı tepsi içerisine dökülür. Tepsi ve içerisindeki malzeme,
etüvde, (110±5) ºC’de kurutulur. 1,6 mm göz açıklıklı elekte tutulan agrega kütlesinin tayini, TS 3530
EN 933-1’e uygun olarak yapılır. 1,6 mm göz açıklıklı elekte tutulan kütle miktarı (m), en yakın grama
yuvarlatılarak kaydedilir.
4.7.6 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi
Her bir deney numunesi için mikro-Deval katsayısı (MDE), 0,1 birim yaklaşımla aşağıdaki eşitlik
yardımıyla hesaplanır:
İki deney numunesinden elde edilen değerler kullanılarak, mikro-Deval katsayısının ortalama değeri
hesaplanır. Hesaplanan ortalama değer, lâboratuvara teslim edilen numunenin mikro-Deval katsayısı
olarak kaydedilir. Ortalama değer, en yakın tamsayı olarak ifade edilir.