Hukuk Bölümü 2001/63 E., 2001/74 K.
“İçtihat Metni”
OLAY : Askeri lisede öğrenci olan oğlunu kendi isteğiyle okuldan alan davacı, adına borç çıkarılan 3,582,590,000.- TL. tutarındaki öğrenim giderleri tazminatının 1,752,590,000.- liralık kısmını ödemiş; borcun geri kalan kısmının ödemesi ise, taksite bağlanmıştır.
Davacı, adına borç çıkarılan tazminatın fazla hesaplandığını ileri sürerek, tazminat içinde yer alan amortisman, personel ve yabancı dil eğitimi giderlerinin iptali istemiyle 18.5.2000 gününde AYİM’de dava açmıştır. ASKERİ YÜKSEK İDARE MAHKEMESİ İKİNCİ DAİRESİ; 7.6.2000 gün ve E: 2000/408, K: 2000/406 sayı ile, askeri okullardan ayrılan öğrencilere Devletçe yapılan masrafların geri alınmasına yönelik tahakkuk ettirilen tazminat ve bu tazminatın hesaplanması yöntemiyle ilgili olup, özel hukuk (borç-alacak) kapsamına giren davanın görüm ve çözüm yerinin adli yargı olduğu gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiş; bu karar, yasa yoluna başvurulmayarak kesinleşmiştir.
Davacı, aynı istekle 11.9.2000 gününde adli yargı yerinde dava açmıştır. ANKARA 24. ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ; 19.12.2000 gün ve E: 2000/562, K: 2000/734 sayı ile, davacının, Milli Savunma Bakanlığının borç tahakkukuna dair idari işleminin iptaline ilişkin isteğinin çözüm yerinin idari yargı olduğu gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiş; bu karar, temyiz edilmeyerek kesinleşmiştir.
Bunun üzerine davacı, aynı istekle 12.1.2001 gününde idari yargı yerinde dava açmıştır.
ANKARA 2. İDARE MAHKEMESİ; 21.3.2001 gün ve E: 2001/83, K: 2001/325 sayı ile, olayda dava konusu işlemin askeri okuldan ayrılan oğluna Devletçe yapılan masrafların, davacıdan taahhütnamesi çerçevesinde geri alınmasına yönelik tahakkuk ettirilen tazminat ve bu tazminatın hesaplanması yöntemine ilişkin olması nedeniyle özel hukuk kapsamına girdiği; bu nedenle, görüm ve çözümünde adli yargının görevli olduğu gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiş; bu karar da, temyiz edilmeyerek kesinleşmiştir.
İNCELEME VE GEREKÇE: Uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk Bölümü’nün, Ali HÜNER’in Başkanlığında, Üyeler: Yılmaz DERME, Ümran SAYIŞ, Bekir AKSOYLU, Sabriye KÖPRÜLÜ, Ertuğrul TAKA ve Hıfzı ÇUBUKLU’nun katılımlarıyla yapılan 12/11/2001 günlü toplantısında, Raportör-Hakim İsa YEĞENOĞLU’nun davanın çözümünde adli yargının görevli olduğu yolundaki raporu ile dosyadaki belgeler okunduktan; ilgili Başsavcılarca görevlendirilen Yargıtay Cumhuriyet Savcısı Mustafa EKİNCİ ile Danıştay Savcısı Emin Celalettin ÖZKAN’ın davada adli yargının görevli olduğu yolundaki yazılı ve sözlü açıklamaları da dinlendikten sonra GEREĞİ GÖRÜŞÜLÜP DÜŞÜNÜLDÜ:
USULE İLİŞKİN İNCELEME:
Dosya üzerinde 2247 sayılı Yasa’nın 27. maddesi gereğince yapılan incelemeye göre, adli, idari ve askeri yargı yerleri arasında anılan Yasa’nın 14. maddesinde öngörülen biçimde olumsuz görev uyuşmazlığı doğduğu ve idari yargı dosyasının, 15. maddede belirtilen yönteme uygun olarak Uyuşmazlık Mahkemesi’ne gönderildiği anlaşılmaktadır. Usule ilişkin herhangi bir noksanlık görülmemiş, esas inceleme yapılmasına oybirliği ile karar verilmiştir.
ESASA İLİŞKİN İNCELEME:
Davacı, çocuğunun askeri okuldan ayrılması nedeniyle adına borç çıkarılan öğrenim giderleri tazminatından fazladan hesaplanan kısmının iptali istemiyle dava açmıştır.
30.5.1949 tarih ve 5401 sayılı Askeri Öğrencilerden Başarı Göstermeyenler Hakkında Kanun’un değişik 3. maddesinde, sağlık sebepleri dışında okullarla yüksek öğrenim kurumlarından çıkarılan öğrencilere Devlet tarafından yapılan bilumum masrafların faiziyle birlikte mukavelesi gereğince ödettirileceği hükme bağlanmıştır. Ancak, anılan Yasa’da bu masrafların ilgiliden tahsili için takip edilecek usul hakkında bir hükme yer verilmemiş ise de, sözüedilen Kanun’a işlenemeyen (22.6.1956 tarih ve 6742 sayılı Kanun hükmüdür) geçici maddede, bu öğrencilerden orduya dahil olanlara ödettirilmekte olan paraların alınmayacağına ve Devlet tarafından bu sebeple açılan davalar ile icra takibatının durdurulacağına işaret edilmiş olup, sözüedilen öğrenim giderleri tazminatının tahsili için herhangi bir idari usul öngörülmediği, yüklenme ve kefalet senedine dayanılarak öğrenci velisi ve kefil aleyhine (rızaen ödeme yapılmaması halinde) dava açılmak suretiyle hükmen tahsili yönteminin benimsendiği anlaşılmaktadır.
Nitekim, olayda çocuğunu askeri okuldan alan davacı, adına borç çıkarılan tazminatı rızaen ödemiş (kısmen taksitle); ancak, fazladan hesaplandığını ileri sürerek tazminatın miktarına itiraz etmiştir. Bu duruma göre ve öğrenim giderleri tazminatının tahsili için idarece kamu gücüne dayanan, resen ve tek yanlı olarak tesis edilmiş bir işlem bulunmaması karşısında, askeri okula giriş sırasında düzenlenen yüklenme senedi gereğince öğrenci velisi tarafından, ödemiş olduğu tazminatın fazladan hesaplandığını ileri sürdüğü kısmını geri alabilmek amacıyla açılan davanın, taraflar arasındaki sözleşmeden (yüklenme senedinden) doğan borç- alacak ilişkisi nedeniyle özel hukuk hükümlerine göre görüm ve çözümünde adli yargı yeri görevli bulunmaktadır.
Açıklanan nedenlerle, Ankara 24. Asliye Hukuk Mahkemesi’nce verilen görevsizlik kararının kaldırılması gerekmektedir.
SONUÇ : Davanın çözümünde ADLİ YARGININ görevli olduğuna, bu nedenle Ankara 24. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 19.12.2000 gün ve E: 2000/562, K: 2000/734 sayılı GÖREVSİZLİK KARARININ KALDIRILMASINA, 12.11.2001 gününde KESİN OLARAK OYBİRLİĞİ ile karar verildi.