Atomun temel tanecikleri, atom çekirdeğinde bulunan protonlar ve nötronlar ile çekirdeğin çevresinde bulunan elektronlardır.
| Tanecik | Bulunduğu yer | Bağıl kütle(akb) | Bağıl yük |
| Proton(p + ) | Çekirdek | 1 | +1 |
| Nötron(n) | Çekirdek | 1 | 0 |
| Elektron(e – ) | Çekirdek dışı | 1/1836 | -1 |
Proton sayısı : Atomları birbirinden ayıran temel sayıdır. Bir elementin tüm atomlarında proton sayısı aynı, farklı element atomlarında proton sayısı farklıdır.
Nötron sayısı: Çekirdekteki yüksüz parçacıktır. Bir elementin tüm atomlarında farklı ( izotop ), farklı element atomlarında aynı ( izoton ) sayıda olabilir.
Elektron sayısı: Kimyasal davranışı belirler. Bir atomun elektron sayısı değişince kimyasal özelliği değişir.
Çekirdekte bulunan taneciklere (p+n) nükleon denir.
Elementler sembollerle gösterilir. Sembol aynı zamanda o elementin atomunu da belirtir.
Herhangi bir elementin sembolünün sol üst köşesinde kütle numarası, sol alt köşesinde atom numarası sağ üst köşesinde ise iyonun ise yükü belirtilir.
Atom numarası = proton sayısı =çekirdek yükü = nötr atomdaki elektron sayısı
Kütle numarası = proton sayısı+nötron sayısı = nükleon sayısı
Atomlar, sürtme, ısı ve ışık enerjisi gibi etkilerle elektron kazanarak negatif yüklü veya elektron kaybederek pozitif yüklü hale gelebilir. Yüklü atomlara iyon denir. Negatif yüklü iyonlara anyon, pozitif yüklü iyonlara da katyon denir. İyon yükü (q), iyondaki proton ve elektron sayıları arasındaki farka eşittir.
Yük : elektron vererek ( yükseltgenme) ya da elektron alarak (indirgenme) ulaşılan değerliktir.
Yük = proton sayısı – elektron sayısı
p + = e – Nötrdür.
p + > e – Katyondur.
p + < e – Anyondur.
1910 da F. Soddy (F. Sodi) radyoaktiflikle ilgili çalışmalar yaparken uranyum atomunun farklı kütleli atomlarını bulmuş bu atomlara izotop adını vermiştir.
İzotop : ( b X – c X ) Atom numaraları aynı, kütle numaraları farklı olan atom ya da iyonlara denir. Başka bir deyişle proton sayıları aynı, nötron sayıları farklı olan atom ya da iyonlardır.
Örneğin H ‘nin doğada üç izotopu vardır:
Hidrojen, H ; 1 p , 0 n
döteryum D ; 1 p , 1 n
trityum T ; 1 p , 2 n içerir.
İzotop atomların ;
*Kimyasal özellikleri aynı, fiziksel özellikleri farklıdır.
* Bir elementle oluşturdukları bileşik formülleri aynı, mol kütleleri farklıdır.
* Doğada bulunuş yüzdeleri farklıdır.Bu nedenle elementler için ortalama atom kütlesinden bahsedilir.
Ortalama Atom kütlesi:
İzotopların doğadaki bolluk yüzdelerine göre kütlelerinin toplamıdır.
Ortalama atom kütlesi:%.KN 1 + %.KN 2 +..
İ zobar : ( b X – b Y )
Atom numarası farklı, kütle numarası aynı olan atomlara izobar atom denir. İzobar atomların fiziksel ve kimyasal özellikleri farklıdır. Na-24 ve Mg-24 birbirinin izobarıdır.
İzoton :
Atom ve kütle numaraları farklı nötron sayıları aynı olan atomlara izoton atom denir. İzobar atomların fiziksel ve kimyasal özellikleri faklıdır.
19 K(39) ve 20 Ca(40) birbirinin izotonudur. K nın nötron sayısı 39-19 dan 20, Ca nın 40-20 den yine 20 dir. Nötron sayıları eşit olduğu için bu iki element birbirinin izotonudur.
izoelektronik : Elektron sayıları aynı olan farklı atom ya da iyonlar. 11 Na +1 ve 9 F -1 iyonlarında eşit sayıda yani 10 ar elektronu vardır. Bu iki iyon birbirinin izoelektroniğidir.
allotrop :
Bir elementin aynı cins atomlarının farklı bağlanmış kristal ya da molekül şekillerinden her biri birbirinin allotropudur.
Bazı elementlerin allotropları şöyledir:
Karbon: elmas ve grafit
Oksijen: oksijen ve ozon
Kükürt: rombik, amorf ve monoklin kükürt
Fosfor: beyaz, siyah ve kırmızı fosfor
Allotropların ;