Ayıplı Mal Nedir, Tüketicinin Seçimlik Hakları Nelerdir? konusu tüketicilerin merak ettiği haklarının neler olduğunu öğrenmek istedikleri bir konudur.Öncelikle tanım yaparak başlayalım.
Ayıplı mal kanunda aşağıdaki gibi tanımlanmıştır:
Tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır.
Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan; satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan; muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan, tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar da ayıplı olarak kabul edilir.
Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici;
seçimlik haklarından birini kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.
Ayıplı maldan sorumluluk hususunda kanun:
“Satıcı, malı satış sözleşmesine uygun olarak tüketiciye teslim etmekle yükümlüdür.” hükmünü öngörmüştür.
Fakat yine bu hükme göre satıcı, kendisinden kaynaklanmayan reklam yoluyla yapılan açıklamalardan haberdar olmadığını ve haberdar olmasının da kendisinden beklenemeyeceğini veya yapılan açıklamanın içeriğinin satış sözleşmesinin akdi anında düzeltilmiş olduğunu veya satış sözleşmesi kurulma kararının bu açıklama ile nedensellik bağı içinde olmadığını ispatladığı takdirde açıklamanın içeriği ile bağlı olmayacaktır.
Ayıplı malda ispat yükümlülükleri kanunda aşağıdaki gibi belirtilmiştir:
Teslim tarihinden itibaren altı ay içinde ortaya çıkan ayıpların, teslim tarihinde var olduğu kabul edilir. Bu durumda malın ayıplı olmadığının ispatı satıcıya aittir.
Tüketicinin, sözleşmenin kurulduğu tarihte ayıptan haberdar olduğu veya haberdar olmasının kendisinden beklendiği hâllerde, sözleşmeye aykırılık söz konusu olmaz. Bunların dışındaki ayıplara karşı tüketicinin seçimlik hakları saklıdır
Satışa sunulacak ayıplı mal üzerine ya da ambalajına, üretici, ithalatçı veya satıcı tarafından tüketicinin kolaylıkla okuyabileceği şekilde malın ayıbına ilişkin açıklayıcı bilgiyi içeren bir etiket konulur. Bu etiketin tüketiciye verilmesi veya ayıba ilişkin açıklayıcı bilginin tüketiciye verilen fatura, fiş veya satış belgesi üzerinde açıkça gösterilmesi zorunludur. Teknik düzenlemesine uygun olmayan ürünler ise hiçbir şekilde piyasaya arz edilemez. Bu ürünlere, Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun ve ilgili diğer mevzuat hükümleri uygulanır.
Satın aldığı mal ayıplı çıkan tüketici, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a göre;
Ayrıca, 2015 yılı itibariyle İl Tüketici Hakem Heyetleri için değeri 3.300 TL, ilçe Tüketici Hakem Heyetleri için değeri 2.200 TL’nin altında bulunan uyuşmazlıklar için Tüketici Sorunları Hakem Heyetine başvurulması zorunludur.
Tüketici, başvurusunu mal veya hizmeti satın aldığı veya ikametgâhının bulunduğu yerdeki Tüketici Hakem Heyetleri veya Tüketici Mahkemeleri aracılığıyla yerine getirir. Heyetin vereceği karara karşı taraflar 15 gün içinde Tüketici Mahkemelerine giderek itiraz edebilmektedir.
Satın alınan ayıplı mallara ilişkin kullanılacak seçimlik haklar (iade, indirim, onarım, değişim) hakları internet üzerinden alınmış olan mallar için de geçerlidir. Şuna da değinilmelidir ki Ticaret Kanunu’nda internetten de dahi olsa firmaların adresleri, künyeleri yazılması gerekmektedir. Bazı firmalar ayıplı mal alınması durumunda kendilerine ulaşılabilecek bir bilgi vermezlerse bu davranış kötüniyetli kabul edilecek ve tüketicinin hakları zamanaşımına tabi olmayacaktır. İnternet üzerinden alınan mallarda satıcıya ulaşılamaması durumunda kargo şirketleriyle iletişime geçerek satıcının iletişim ve adres bilgilerine ulaşılması yoluna gidilebilmektedir. Satıcılar çoğu zaman kargolarla ticari ilişki içerisinde olduklarından iade ve değişim işlemleri de bu kanal ile yapılmaktadır.
Günümüzde ülke genelinde gayrimenkul sektöründe hızlı bir artış yaşanmış konut alım ve satımları yaygınlaşmıştır. Satın alınan herhangi bir taşınır mal gibi konutların da ayıplı çıkması mümkün olabilmektedir. Bu anlamda ayıplı mal tabirine yönelik hükümler ve ayıplı mal satın alan alıcının başvurabileceği imkanlar, aldığı konut ayıplı çıkan alıcılar için de geçerli olmaktadır.
Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi haklarından birinin seçilmesi durumunda bu talebin satıcıya, üreticiye veya ithalatçıya yöneltilmesinden itibaren azami otuz iş günü iken konut ve tatil amaçlı taşınmazlarda ise altmış iş günü içinde yerine getirilmesi zorunludur.
Aşağıda açıklayacak olduğumuz ayıplı mallara yönelik zamanaşımı süreleri konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda taşınmazın teslim tarihinden itibaren beş yıldır.
“Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un uygulanmasıyla ilgili olarak çıkacak her türlü ihtilaflara tüketici mahkemelerinde bakılır.” Hükmü uyarında görevli mahkeme tüketici mahkemeleri iken
Genel yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir.