Varis vücudun her yerinde gözlenebilmekle birlikte genelde bacaklarda bulunan toplardamarların genişleyerek ciltten kabarık yeşil-mor hal almasıdır.
Bacakta Varisin nedeni genelde; kasık bölgesinden başlayarak, bacak iç yüzünde aşağı doğru uzanan, cilt altı yerleşimli, kirli kanı akciğere taşıyan büyük safen toplardamarında yetmezliktir (Bacaklarda Varis oluşumunda birçok toplardamar sorumlu olmakla birlikte, en sık safen venler olduğundan anlatım safen ven üzerinden yapılacaktır). Bunun dışında özellikle kadınlarda, gebelik ve yaşla birlikte mor-yeşil renkli çok ince bacak varisleri, damar yetmezlikleri olmadan da gelişebilirler.
Toplardamarın içinde kan kalbe tek yönlü akmak zorundadır. Damar içerisinde kanın aşağı kaçışını engelleyen kapak yapıları mevcuttur. Bu kapaklar bozulursa reflü (ters akım) dediğimiz kanın aşağı kaçışı oluşur ve bacak damarlarında basınç artışı ile damar içerisinde kan göllenmesi oluşur. Basınç artışı nedeniyle, yıllar içinde normal cilt altı damarları özellikle diz altı bölgede genişleyip şişerek bacak varisleri oluşturmasına neden olur. Bacak varisi oluşumunda genetik, kadın cinsiyeti, kilo, gebelik, meslek gereği fazla ayakta kalmak ve yaş risk faktörleridir. Bacak varisleri kadınlarda erkeklere göre birkaç kat fazla görülür. Yetişkin kadınların yaklaşık yarısı bacak varislerinde şikayetçidir.
Bacaklarda yapısına göre varisler 3’e ayrılır. Kılcal varisler (Telenjiektazik varisler), Ağ tarzı (Retiküler) varisler ve Büyük (Trunkal-variköz) varislerdir.
*Telenjiektazik (Kılcal Varisler/Örümcek ağı) Genelde kadınlarda ve ilerleyen yaşlarda daha çok görülür. Bu varisler ciddi sağlık sorunu yaratmamakla birlikte kötü estetikgörünüm oluşturabilirler. Çapları 0-5 ile 1 mm arasında kırmızı-mor renkte, örümcek ağına benzeyen, birbirleri ile bağlantılı kılcal damarlardır. Bölgesel tutulum gösterebildikleri gibi bacağın geniş alanlarını tutarak kötü bir görünüm oluşturabilirler.
2-4 mm genişliğinde cildin hafif kabarık yeşil-mor renkli varislerdir.
Çapları 4 mm’den daha geniş çoğunlukla diz altı alanlarda, bacak iç kesimlerinde görülür. Bir araya gelerek cilt altında üzüm salkımı tarzı pake oluşturma eğiliminde, yeşil renkli yapılardır. Genelde ciddi toplardamar yetmezlikleri ve damar tıkanıklıklarına bağlı gelişirler.
Varise bağlı şikayetler tipik olarak günün geç saatleri ve gece ortaya çıkan, kramp, ağrı, kaşıntı ve şişliktir.
Varisleri klinik olarak sınıflayabiliriz; CEAP değimiz ‘Clinic , Ethology, Anatomy, Pathology’
baş harflerinden oluşturulmuş olmakla birlikte fakat günümüzde bulgular klinik olarak sınıflandırılmaktadır.
CEAP sınıflamasına göre;
| Görülebilir bulgu yok | 0 |
| Telenjiektazi-retiküler venler | 1 |
| Variköz venler | 2 |
| Ödem gelişimi | 3 |
| Cilt değişiklikleri | 4 |
| Cilt değişikliklerine eşlik eden iyileşmiş ülser | 5 |
| Cilt değişikliklerine eşlik eden aktif ülser | 6 |
Bacaklarda varis tedavisini ikiye ayırmak gerekir; damar yetmezliklerinin tedavisi ve bacaklardaki görünür varis yapılarının tedavisi.
Varis tedavisinde 15 yıl öncesinde tek tedavi yöntemi ameliyatlardı. Fakat ameliyatların zor olması, ciddi yan etkilerinin bulunması ve başarı oranlarının istenilen düzeylerde olmaması nedeniyle yeni modern yöntemler geliştirildi. Toplardamar yetmezliği tedavisinde bu yöntemler genel olarak dünyada olduğu gibi yakarak veya yapıştırarak kapatma olarak iki türlü yapılabilmektedir. Damar yetmezliklerinde termal dediğimiz yakma yöntemi ya LASER veya RF (radyo frekans) yöntemleriyle yapılır. Biyolojik yapıştırıcılarla (N Bütil Siyanoakrilat) tedavide ise damar içine özel kateterler yardımıyla doku yapıştırıcısı enjekte edilerek yapılan yöntemdir. Her iki yöntem teknik olarak birbirine çok benzer. Her iki yöntemde de yetmezlik gösteren damarlar %98 oranında bir başarıyla kapatılarak yok edilir. Biyolojik yapıştırıcılar daha yeni bir yöntem olup yakma yöntemine göre konforludur.
Varis tedavisi lazerin yönteminin bulunmasıyla birlikte ciddi bir nitelik değiştirerek 20 dakikalık rahat bir tedaviye dönüştü. Biyolojik yapıştırıcılardan sonra ise varis tedavisinde damar yetmezliğinin ortadan kaldırılması ağrısın 5-10 dakikalık son derece konforlu şekle dönüştü.
Bu görünen varislerin tedavisinde; genel olarak mikro iğnelerle yapılan köpük/sını skleroterapiler temel yöntemlerdir. Bunun dışında son yılarda yüzeyel LAZER tedavi cihazları da üretilmiş olup kullanılmakla birlikte halen en etkili yöntem köpük/sıvı skleroterapilerdir.
Görünür varislerin tedavisinde nadiren Özel damar içi LAZER uygulamaları da yapılmaktadır. Bazen çok geniş bacak varis tedavilerinde mikro cerrahi yöntemleri kullanılmakla birlikte eski önemini kaybetmiş durumdadır.
Özetleyecek olursak;
Bacaklarda varisler örümcek ağı bacak varisleri, retiküler bacak varisler ve trunkal bacak varisleri olarak üç farklı tipte görülür.
Günümüzde bacak varislerine neden olan damar yetmezliklerinin modern tedavisi ameliyatsız olup ısıyla yakma veya biyolojik yapıştırıcılarla yapılmaktadır.
Görünen bacak varislerinin tedavisi sıvı/köpük skleroterapiler veya bazen yüzeyel lazer sistemleriyle yapılmaktadır.
Bacaklarda varis bulgular günün geç saatlerinde ve gece belirginleşir.
Bacak varisi tedavisi olan birisinde tedavi olan damar tekrar varisleşmez veya damar yetmezliği tekrarlamaz fakat bacak başka bölgelerde yeni varis geliştirebilir.