Her günüm damar yolu tıkanmış olan hemodiyaliz hastaları, boynunda katateri ile gelen yeni diyalize başlayacaklar veya nakil olmak için heyecanla bekleyen diyaliz hastaları ile geçiyor. Diyalizde güzel bir hayat kurabilenlerden olabilirsin evet nakil olmak için sabırsızlıkla bekleyen bir hastamda olabilirsin evet şansının olmadığını düşünüp pes eden de olabilirsin.
Diyalize Girmek ; Diyalize girmek kimi hastanın hayat biçimi haline gelse bile çoğu hasta bu durumu kabullenemiyor. Diyaliz dünyanın sonu değildir. Ülkemizde diyaliz tedavisi Amerika ve Avrupa standartlarında uygulanıyor. Tüm diyaliz hastaları böbrek nakli adayıdır. Çünkü diyalizde olmak yerine nakil olmak hemen hemen tüm hastalar için daha uzun ve sağlıklı yaşam anlamına gelir.
Başka şehirlerden gelecek hastalar öncelikle bu broşürde yazılan tetkikleri bulundukları şehirde yaptırıp merkezimize sonuçları gönderebilir.
Merkezimize ilk geldiğinizde transplantasyon ekibimizdeki koordinatörler, organ nakli cerrahı ve nefroloji uzmanı ile tanışacaksınız. Detaylı bir şeklide hikayeniz ve fizik muayeneniz yapıldıktan sonra mevcut tetkikleriniz değerlendirilecek ve gerekli ileri tetkikler istenecek. Aynı zamanda kan grubu tayini, doku tipi tayini ve antikor düzeyi tayini tetkikleri yapılacak. Gerekli durumlarda böbrek hastalığı takibi yapan doktorunuz ile karşılıklı bilgi aktarımı gerçekleştirilir. Görüşmeye geldiğinizde özellikle canlı böbrek nakli konusundaki olanaklarınızı bize gelmeden önce değerlendirmenizi ve böbrek vermeyi düşünen yakınlarınızın da bu görüşmede bulunmasını özellikle öneriyoruz.
Bize baş vurduğunuzda detaylı olarak böbrek hastalığınız ve diğer sağlık problemleriniz değerlendirilecektir. Böbrek nakli olacak hastalarda kardiyak performansın değerlendirilmesi çok önemlidir. Canlı böbrek nakli olacak hastalar operasyon öncesi ekokardiyografi veya stres testi ile değerlendirilir. Kadavra böbrek bekleme listesindeki hastaların her yıl kardiolojik tetkiklerini yenilemeleri ve gerekli olursa bir kalp uzmanı gözetiminde olmaları uygundur. Kadavra listesinde bekleyen hastalar tüm sağlık problemlerini bize bildirmeli ve senede bir kez kontrole gelmelidir.
Size böbrek vermek isteyebilecek yakınınız var ise yine nefroloji uzmanı ve transplantasyon cerrahı tarafından detaylı şekilde değerlendirilecektir. Canlı organ naklinde en önemli ana prensip; hiçbir sağlık problemi olmayan ve gönüllü olarak bir yakınına hayat kazandırmak için önemli bir fedakarlık yapan böbrek vericisinin zarar görmemesi üzerine kurulmuştur. Vericinin muayene sonrası sağlık durumu iyi olarak değerlendirilirse ilk önce hemogram, biyokimyasal ve serolojik kan tetkikleri yapılır. Bu tetkiklerde bir sağlık problemi saptanmadığı takdirde üç boyutlu karın bilgisayarlı tomografisi ile böbreklerin yapısı ve damarlanması detaylı olarak değerlendirilecektir. Aynı zamanda gerekli görülür ise bir kardiyolog ve göğüs hastalıkları uzmanı ve psikiatrist tarafından değerlendirilecektir. Tüm bu tetkikler sonucunda vericinin sağlık durumunu etkileyecek hiçbir problem bulunmadığı durumda canlı böbrek nakli uygulanabilir.
Ameliyatın ne zaman olacağı böbrek naklinin canlı ya da kadavra kaynaklı olmasına göre değişir. Canlı böbrek naklinde operasyon zamanlaması önceden belirlenir ve verici – alıcı bir gün öncesinde hastaneye yatırılır. Kadavra böbrek naklinde ise organın hastanede bulunma zamanına göre operasyon zamanı planlanır ve hasta gece gündüz her an hastaneye yatış için çağırılabilir. Bu sebeple kadavra organ için bekleyen hastalar 24 saat kendilerine ulaşılacak bir telefon numarasına sahip olmalı ve her an hastaneye gelecek şekilde hazır olmalıdır. Kadavra böbreğin ideal şartlarda en fazla 24 saat içersinde takılması gerekir. Çağırılan hastalar ameliyat öncesi ağızdan hiçbir şey alınmaması gerektiğini hatırlamalıdırlar. Hastanın hazırlığı ile eş zamanlı olarak alıcıyla böbrek vericisi arasında crossmatch tetkiki yapılarak hızlı red durumu değerlendirilir. Red durumunun problem olmadığı belirlendikten sonra en kısa zamanda böbrek nakli ameliyatı gerçekleştirilir.
Böbrek nakli olacak kişiye nakil öncesi yapılan rutin kan ve görüntüleme tetkikleri birkaç gün içersinde tamalanır. Yakın zamanlı yapılmış ekokardiyografi gibi kardiyolojik tetkikleri değerlendirilir. Daha önce tüberküloz veya benzer bir enfeksiyon hastalığı bulunması, sık olarak enfeksiyona sebep olan böbrekler, polikistik böbrekler, hepatit B veya C bulunması gibi durumlarda ileri tetkikler istenebilir. Böbrek naklinden sonra herşeyin problemsiz gitmesi için mevut hastalıklar nakilden önce dikkatle değerlendirilmelidir.
Böbrek bağışlamak isteyen kişinin yaptığı hazırlıklar kan ve idrar tetkikleri, doku ve kross tetkikleri, uzman değerlendirmeleri ve son aşamada böbrek bilgisayarlı tomografisi ile yapılmaktadır. Böbrek veren kişi ilk olarak kan ve idrar tetkiklerini yaptırmaktadır. Tüm kan ve idrar tetkikleri bir gün içersinde sonuçlanmaktadır. İdrar tetkiki için 24 saat içerisinde yaptığınız idrarın tümünü toplamanız istenmektedir. Bu sebeple verici olan kişinin tetkik vermeden bir gün önce idrar biriktirmeye başlaması gerekmektedir. 24 saatlik idrar toplamak için temiz, boş, plastik su kabı alınız. Yaptığınız idrarın her damlasının toplanması, yapılacak testin sonucu açısından çok değerlidir. İdrar toplamaya; sabah normal olarak uyandığınız saatten itibaren başlayabilirsiniz. Uykudan kalktıktan sonraki ilk idrarınızı tuvalete boşaltınız. Tüm gün ve gece boyunca yaptığınız idrarları verilen kabın içine toplayınız ve ertesi gün sabah ilk idrarınızı da biriktirdiğiniz kaba yapınız. Ertesi günki ilk idrarı da toplama kabına ilave ettiğiniz zaman idrar toplama işleminiz sona erecektir.Toplanan idrarın hepsilaboratuvara teslim edilmelidir.
Bu tetkiklerin sonucuna göre sizi nefroloji uzmanı ve organ nakli cerrahı değerlendirecektir. Gerekli görülür ise verici olacak kişi kardiyoloji, göğüs hastalıkları, kadın doğum uzmanı tarafından değerlendirilmesi istenecektir. Ayrıca doku ve kros tetkikleri kan verildikten birkaç gün içersinde sonuçlandırılarak bu aşamada tamamlanacaktır. Sağlıklı olarak değerlendirilen verici kişi son olarak karın içersindeki tüm organların ve aynı zamanda böbreklerin detaylı olarak değerlendirildiği karın bilgisayarlı tomografisine sokulacaktır. Bu tetkikte böbreklerin büyüklüğü ve damarları detaylı olarak değerlendirildiği gibi karın içersinde muhtemel tüm anormallikler açısından bilgi edinilmektedir. Tetkikleri tamamlanan ve sağlıklı olarak değerlendirilen kişinin böbrek bağışlamasında sakınca bulunmaz. Tüm dünyada kabul gören standartlara göre bu kişinin böbreğini bağışlaması durmunun ileride kendisinin böbrek yetmezliğine girmesine sebep olabilecek bir ek risk oluşturmadığı belirtilir. Bu gerçek daha önce aynı tecrübeyi yaşamış binlerce vericiden alınan bilimsel sonuçlar ışığında tüm dünyada kabul edilmektedir
Herkesin bildiği gibi birkaç hafta içersin de ve en sağlıklı şekilde nakil olmak ancak size böbrek veren bir yakınınız var ise canlıdan nakil olarak mümkün.
Ancak
“Bana böbrek verir misin?”
diye sormak. Olumsuz yanıt almanın yıkıntısı, korkusu… Bu gerçekten çok zor bir durum. Böyle bir durumda samimi olduğu düşünülen yakınlarla, önce eş, sonra anne ve baba ve kardeşlerle bu konuyu görüşmeli. Dört derece akrabalık diyoruz, ama daha uzak akrabalar arasında bir şans olur ise yine de etik kurul onayı için bir organ nakli merkezine başvurulabilir. Eğer kan grubu uymayan bir yakınınız var ise, merkezimizde de uygulamakta olduğumuz
çapraz böbrek nakli
listelerine başvurabilirsiniz. Çapraz nakil iki ümitsiz aileyi iki sağlıklı aile haline getirebilir. Yakınlarına böbrek vermek isteyen kişilerin organ nakli konusunda yeterli bilgisi olmayan hekimlerle görüşmeleri sonucunda bağıştan vazgeçmeleri en sık rastlanan problemlerden biridir. Tereddütte olan yakınlar için uygun bir yaklaşım, bu yakınlarınızın bir organ nakli merkezine giderek böbrek bağışlamak konusunda en doğru bilgiyi almasını sağlamak olabilir. Böbrek vermek isteyen kişilerin sorularının tam olarak bilgili kişiler tarafından yanıtlanması, vericilerin sağlıklı bir karar almasını sağlayacaktır. Vericinin kararı hangi yönde olursa olsun, bu karara saygı duymak olgunluğunu göstermek gerekir.
Eğer hiçbir canlıdan nakil şansı yok ise böbrek hastalarının kadavra listesine girmesi akıllıca olur. Kadavra listesine girmek ve bu şekil nakil ile ilgili bilgi almak için bir organ nakli merkezine başvurulmalıdır. İleri yaş, hepatit, diyabet ve diğer yandaş hastalıklar nakil için engel olmayan durumlar olabilir. Ülkemizde 70.000 kadar böbrek hastası mevcut ve bu hastaların 19.000 kadarı ulusal kadavra böbrek nakli listesinde bekliyor. Bu hastaların ancak %2-3 kadar bir kısmına kadavra böbrek bulunabiliyor. Yani açıkçası kadavra çıkma şansı çok değil. Bu sebeple hep beraber kadavra bağışını arttırmalıyız. Artık ulusal bir kadavra böbrek nakli bekleme listesi mevcut ve ulusal listeye sadece tek bir merkezden girebilirsiniz. Kısa sürede ulaşabileceğiniz ve güvendiğiniz bir organ nakli merkezinden ulusal listeye girebilirsiniz. Fikrinizi başka bir merkezden yana değiştirdiğinizde bir dilekçe vererek hemen ulusal listede kaydınızın yerini değiştirebilirsiniz. Ulusal liste sağlık bakanlığı tarafından kontrol edilmektedir ve her böbrek için sağlık bakanlığının belirttiği liste dışında kimseye nakil yapılamaz. Yani ulusal kadavra böbrek nakli listesinde ne siz ne de bir başkasına ayrıcalık yapılmaz.
Hangi organ nakli merkezine başvurabilirim konusuna gelince, artık ameliyat maliyeti konusu gündemden kalktığına göre istediğiniz merkeze başvurabilirsiniz. Biz de Organ Nakli Merkezimizde para konusu problem olmadan hem hazırlık, hem nakil ameliyatı yapabiliyoruz. Bunlardan daha önemlisi merkezimizde ameliyat olan hastalrın, ameliyattan yıllar sonra bile yatırılarak tedavisini ücretsiz sağlayabildiğimiz bir çalışma ortamına sahibiz. Hangi böbrek nakli merkezi kararını verirken başvuracağınız organ nakli ekibinin tecrübesini ve tedavi olacağınız hastanenin kalitesini ön planda tutmanız gereklidir. Böbrek nakli sonrası başarının yüksek olması, komplikasyonların düşük olması, hastalarını iyi takip eden bir merkez olması, takip sırasında oluşacak problemleri üstlenmesi, ileri teknolojik ameliyat yöntemlerinin uygulandığı bir merkez olması önem verilmesi gereken noktalardır. Kendinizi ve belki sevdiğiniz yakınlarınızı teslim etmeden önce ekibinizle tanışarak, bu hususlarda onlara tam olarak güvendiğinizi söyleyebildiğiniz merkez, sizin için doğru merkez olacaktır.
Prof. Dr. Barış Akin
Genel Cerrahi Uzmanı
Organ Nakli Programı Başkanı
İstanbul Florence Nightingale Hospital