Borderline kişilik bozukluğu, ciddi bir zihinsel rahatsızlıktır. Bu bozukluk genelde ergenliğin sonlarında ya da 20’li yaşların başlarında ortaya çıkmaktadır ve erkeklere göre kadınlarda daha yaygın olarak görülmektedir. Bilinen kesin bir sebebi olmamakla birlikte borderline kişilik bozukluğunun sebebinin beyin yapısı ve hayat tecrübeleri olduğu düşünülmektedir.
Örneğin, ailenizden aldığınız genler nedeniyle borderline kişilik bozukluğuna sahip olmaya yatkın olabilirsiniz ya da hayatta yaşadığınız, istismar edilmek gibi bir tecrübe nedeniyle bu bozukluk ortaya çıkmış olabilir.
Borderline Kişilik Bozukluğunun Belirtileri
Borderline kişilik bozukluğu; hayattan zevk alma ya da ilişki, iş ya da okul gibi konularda başarılı olmanızı engelleyebilir. Bu bozukluk kişiler arası ilişkiler, öz imge, duygular, davranışlar ve düşüncelerle bağlantılı olmakta ve bu alanlarda büyük sorunlar yaşanmasına neden olabilmektedir.
İlişkiler: Borderline kişilik bozukluğuna sahip kişiler arkadaşları, sevgilileri ve aileleriyle yoğun ilişkiler yaşarlar. Bu ilişkilerde genelde kavgalar, anlaşmazlıklar ve ayrılıklar yer alır. Borderline kişilik bozukluğu yaşayan bireylerin terk edilmeye karşı büyük bir hassasiyetleri vardır ve sevdikleri tarafından terk edilmeye karşı büyük bir korku duymakla birlikte gerçek ya da hayali bir terk edilmeden kaçınmak için çaba gösterirler. Bu durum da kimseye güvenmemelerine ve diğer insanlarla olan ilişkilerinde gerginlik yaşamalarına neden olabilmektedir.
Öz imge: Borderline kişilik bozukluğu olan bireyler kendi hakkında sabit hislere sahip değildirler. Bu bozukluğa sahip pek çok kişi kendileri hakkında hissettikleri konusunda iniş ve çıkışlar yaşadıklarını belirtmişlerdir. Bu kişiler bir an kendileri hakkında iyi hissederken hemen sonrasında çok kötü hissedebilirler.
Duygular: Duygusal dengesizlik, borderline kişilik bozukluğunun en temel özelliğidir. Borderline kişilik bozukluğuna sahip olan bireylerin duyguları lunaparktaki hız trenleri gibi hızla değişebilmektedir. Örneğin, bu kişiler bir an kendilerini iyi hissederken birkaç dakika içerisinde kendilerini oldukça üzgün hissetmeye başlayabilirler. Ruh halinde yaşanan bu değişiklikler dakikalar ya da günler sürebilmekte ve genelde yoğun olmaktadır. Öfke hissi, anksiyete ve boşluk hissi de bu bozuklukta sıkça görülmektedir.
Davranışlar: Borderline kişilik bozukluğu olan kişilerin kendilerini tehlikeye sokacak dürtüsel davranışlar sergileyebilirler. Örneğin, bu kişiler alışveriş çılgınlığı yapabilir ya da aşırı miktarda alkol tüketebilirler. Bunların yanı sıra riskli cinsel aktivitelere girebilir ya da durmaksızın yemek yemeye başlayabilirler. Borderline kişilik bozukluğu olan bireyler, bir yerlerini kesmek, yakmak ya da intihara teşebbüs etmek gibi kendilerine zarar verecek davranışlar göstermeye de yatkındırlar.
Düşünme sürecinde stresle alakalı değişiklikler: Borderline kişilik bozukluğuna sahip bireyler, stres altındayken düşüncelerinde farklılık olduğunu deneyimleyebilirler. Stres altında olduklarında başkalarının kendilerine zarar vermeye çalıştığı gibi paranoid düşüncelere kapılabildikleri gibi bulundukları ortamdan soyutlanma gibi değişiklikler yaşayabilirler.
Borderline Kişilik Bozukluğunun Nedenleri
Pek çok psikolojik bozukluk gibi borderline kişilik bozukluğunun da kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak biyoloji ve genetik ile çevrenin birlikte bu bozukluk üzerinde etkisi olduğu düşünülmektedir. Aşağıdaki faktörler borderline kişilik bozukluğu görülme riskinin artmasına neden olabilir:
Olumsuz tecrübeler: Borderline kişilik bozukluğu tanısı almış pek çok kişinin çocukluk döneminde istismar, travma ya da ihmalkarlık yaşadıkları görülmektedir. Ancak borderline kişilik bozukluğu tanısı almış olan herkeste bu tarz çocukluk dönemi tecrübeleri olmadığı gibi çocukluk dönemi sorunlu geçen herkes borderline tanısı almamaktadır.
Beyin yapısı: Borderline kişilik bozukluğuna sahip olan bireylerde beyin yapısında ve işleyişinde farklılıklar olduğuna dair bulgular vardır. Özellikle de bu farklılıklar dürtü kontrolünü ve duygusal yapılarını etkilemektedir. Ancak bu farklılıkların bozukluğun sonucu mu yoksa nedeni mi olduğu henüz bilinmemektedir.
Borderline Kişilik Bozukluğunun Tanısı
Borderline kişilik bozukluğunu tespit etmek için belli bir tıbbi test bulunmamaktadır. Borderline kişilik bozukluğunun tanısı, akıl sağlığı uzmanının önceki tıbbi kayıtları incelemesi ve gerektiğinde arkadaşlar ve aileyle görüşmeler gerçekleştirmesi sonucu koyulabilmektedir.
Borderline kişilik bozukluğu genelde diğer akıl sağlığı hastalıkları ile birlikte görülmektedir. Borderline kişilik bozukluğu ile birlikte görülen rahatsızlıklar tanı koymayı zorlaştırmaktadır. Özellikle de diğer rahatsızlıkların belirtileri ile borderline kişilik bozukluğunun ortak belirtileri olduğunda tanı koymak zor olabilmektedir. Örneğin, borderline kişilik bozukluğu olan bir kişi depresyon, bipolar bozukluk, anksiyete bozuklukları, madde kullanımı bozuklukları ya da yeme bozukluklarında olan belirtilerle aynı belirtilere sahip olabilir.
Borderline Kişilik Bozukluğunun Komplikasyonları
Borderline kişilik bozukluğu, hayatın pek çok alanına zarar verebilmektedir. Yakın ilişkilerde, işte, okulda, sosyal aktivitelerde ve öz imgede yaşanan sorunlar şunlara neden olabilmektedir:
Bunlara ek olarak aşağıdaki rahatsızlıklar görülebilmektedir:
Borderline Kişilik Bozukluğu Tedavisi
Önceden uzmanlar borderline kişilik bozukluğunun tedaviye yanıt vermediğini düşünmüş olsalar da araştırmalar bu bozukluğun günümüzde tedavi edilebilir olduğunu göstermektedir. Borderline kişilik bozukluğu için bir akıl sağlığı uzmanından yardım almak ve tedaviyi düzenli bir şekilde sürdürmek, daha kaliteli bir hayat yaşamak açısından oldukça kritiktir. Borderline kişilik bozukluğu kendine zarar verme ve intihar gibi riski davranışlarla ilişkili olduğu için tedavide bu davranışların önlenmesi önemli olmaktadır. Borderline kişilik bozukluğu konusunda uzmanlaşmış bir kişi sayesinde bu bozukluğu iyileştirmeye yönelik tedavi görülebilir.
Tedavi seçenekleri şunlar olmaktadır:
Psikoterapi: Borderline kişilik bozukluğu için psikoterapi, ana tedavi yöntemidir. Psikoterapiye diyalektik davranışçı terapi ile bilişsel davranışçı terapi dahildir. Bu tedaviler kişinin ailesinin, arkadaşlarının veya bakıcısının dahil olmasını gerektirebilmektedir.
Bu terapi, borderline kişilik bozukluğu olan bireyler için geliştirilmiştir. DBT’de kişinin mevcut durumu ile duygusal durumundaki farkındalığını ve kabullenişi ya da onların farkında olması sağlanır. DBT’te ayrıca şunlar öğretilmektedir:
Bu terapi yönteminde borderline kişilik bozukluğu olan kişilerin, kendileri ve diğer insanlar hakkında doğru olmayan algılara neden olan temel inançlarını ve davranışlarını tanıması ve değiştirmesi hedeflenir. Bilişsel davranışçı terapi, ruh halinde yaşanan değişikliklerin ve anksiyete belirtilerinin azalmasına yardımcı olabileceği gibi intihar ya da kendine zarar vermeye yönelik davranışları azaltmayı hedefler.
İlaç kullanımı: Borderline kişilik bozukluğu için danışılan uzman, depresyon ve ruh halinde yaşanan değişikliklerin tedavi edilmesi için ilaç kullanımını önerebilir.
Diğer tedaviler: Borderline kişilik bozukluğunun kriz dönemlerinde hastanede yatış ya da daha yoğun tedaviler gerekli olabilmektedir.
Borderline kişilik bozukluğunun belirtileri kişinin iş, okul, ilişkiler, yasal statü, fiziksel sağlık gibi pek çok alanı etkileyebildiği için tedavi konusu son derece önemlidir. Borderline kişilik bozukluğunun sebep olabileceği engellere rağmen bireyler, tedaviye uydukları sürece normal ve tatmin edici hayatlar yaşayabilmektedirler.