Buğday insan beslenmesinde kullanılan kültür bitkileri arasında dünyada ekiliş ve üretim bakımından ilk sırada yer almaktadır. Buğday çok farklı toprak tiplerinde yetiştirilmektedir.Toprak pH isteği bakımından hafif asitten kuvvetli alkalin (6.5-8.7 ) şartlarda yetiştiriciliği yapılmasına rağmen en iyi gelişme ortamı pH değeri 7.0-7.7 arasındadır. Buğday verimini en çok sınırlayan faktör yağış miktarı ve yağışın dağılımıdır. Yağış miktarının ve bitkinin gelişme dönemi içinde dağılıma göre bir dekara verilmesi gereken azotlu gübre miktarı büyük önem taşımaktadır. Tarımsal üretimde amaç, topraktan olabildiğince fazla miktarda ve üstün kalitede ürün elde etmektir.
Gübreleme, esas anlamda bitkisel üretimde amaçlanan verim ve kaliteye ulaşabilmek için, içerisinde bir veya birkaç çeşit bitki besin maddesi bulunan organik veya inorganik bileşiklerin toprağa veya doğrudan bitkiye verilmesidir.Buğdayda dengeli bir gübreleme yapmak için gübre mutlaka toprak tahlilleri neticesine göre atılmalıdır.Tarımsal üretimin önemli bir aşaması olan gübreleme, buğday üretiminde kalite ve verimliliğin sağlanabilmesi açısından da önemlidir. Buğdayda gübreleme, ekim aşamasından hasada kadar geçen sürede bitkinin beslenmesi ve zararlı bileşenlerden daha az etkilenmesi için olmazsa olmazdır.
Gübrelemede doğru miktar, uygun program ve zaman gibi unsurlara dikkat edilerek işlem yapılması gerekir. Bu bileşenlerden biri ya da birkaçında ortaya çıkabilecek sorunlar, buğday hasadını olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle gübrelemede her aşamaya ayrı ayrı özen gösterilmesi gerekir.Taban ve üst gübrelerinin kullanılmasının ne kadar önemli ise yaprak gübrelerinin doğru zamanda kullanılması da bir o kadar önemlidir. Ülkemiz topraklarının Zn açısından fakir olması; tahıllarında Zn’ye ihtiyacının yüksek olması nedeni ile özellikle kardeşleme döneminde Zn içeren yaprak gübreleri ile takviye yapılmalıdır. Kardeşleme döneminde uygulanacak Zn ve içerisine konulacak bitkisel menşeili amino asit verim ve kaliteye önemli ölçüde etki edecektir.
Taban gübresi atım zamanı, ekim öncesi veya ekim esnasında toprağın durumuna göre kararlaştırılır. Hiç taban gübrelemesi yapılmadan da ekim yapılabilir. Ancak bu şekilde yapılan tarımsal üretimden büyük verim kayıplarının yaşanmasına neden olur. Tohum ekiminden önce yapılan son toprak işlemesi ile birlikte verilebileceği gibi kombine mibzerle (Tohum ve Gübre) yapılan ekimde- tohum ekimi ile birlikte verilebilir. Gübre derinliği tohumun düştüğü yerin 5-6 cm sağına veya soluna ve 6-8 cm aşağısı olacak şekilde ayarlanmalıdır.
Kardeşlenme başlangıcından sapa kalkma dönemine kadar yapılan gübrelemedir. Yağışı az olan yörelerde sulama yapılmaksızın yapılan yetiştiricilikle üst gübresi bir defada, yağışı yeterli olan veya sulama yapılan yörelerde üst gübreleme iki defada yapılmalıdır. Yağış veya sulama durumuna göre verilecek üst gübre (azotlu) miktarı değişmektedir.
Üst gübrelemeyi bir defada veren üreticiler kardeşlenme döneminin sonuna doğru, üst gübrelemeyi iki defada yapan üreticiler ilk üst gübreyi kardeşlenme ortasında, ikinciyi ise sapa kalkma döneminde vermelidirler. Yağışı çok az olan yörelerde üst gübrelemede verilecek azotlu gübre miktarı, tohum ekim döneminde verilen toprak altı gübresi ile de birlikte verilebilir. Buğdayda üst gübreleme zamanı kritik gelişme ( kardeşlenme sonu veya sapa kalkma ) dönemlerinden önce verilmelidir.
Yağışı yeterli olan yörelerde bazı yıllar ilkbahar başlangıç yağışları az olabilir, bu durumda ikinci üst gübre miktarı azaltılmalıdır. Azaltılmaması durumunda fazla azottan dolayı bitkinin su tüketimi artar ve topraktaki su miktarı kısa sürede tükenir ve buğdayda yanma dediğimiz olay meydana gelir.Yağışı yeterli olan yörelerde dekardan fazla ürün alınması düşüncesi ile gereğinden fazla azotlu gübre kullanımı bitkinin yatmasına neden olur ve pas gibi hastalık etmenlerinin zarar derecesini arttırabilir.
Üst gübrelemeyi bir defada yapan üreticiler % 26 N CAN gübresini veya % 46 N ÜRE gübresini tercih etmelidir.Üst gübrelemeyi iki defada yapan üreticiler ilk gübrelemede ÜRE veya CAN kullanmalı, ikinci gübrelemede % 26 N CAN kullanmalıdırlar.Üreticilerin üst gübrelemede gübre cinsi belirlemede dikkat edeceği husus gübre uygulaması yaptıktan sonra bir kaç gün içinde yağmur yağması ve havaların güneşli ve sıcak geçmemesidir. Üst gübre uygulandıktan sonra 5-10 gün yağmur yağmıyor, hava sıcak ve güneşli ise ÜRE gübresinden büyük ölçüde azot kaybı amonyak ( NH3 ) halinde olur ve gübrelemenin etkisi az görülür. Bu kayıp CAN gübresinde ise çok az olur. Bunun için özellikle ikinci üst gübrelemede ÜRE kullanımından kaçınılmalıdır.
Genellikle yabancı ot ilaçlanması ile birlikte yapılan yapraktan gübrelemede güvendiğiniz firmanın yaprak gübresini kullanınız. Katı formda olan gübrelerin su ve asitte eritilmesi ile renkli sıvılar halinde hazırlanmış yaprak gübreleri yerine katı ( Toz ) formda olan ve ilaçlama tankı içinde eritilerek kullanılan yaprak gübrelerini tercih etmek daha iyi ve daha ekonomiktir. Katı yaprak gübrelerinin etkili madde ( % N + % P205 +% K2 O+mikroelement ) miktarı toplamı, sıvı gübrelerin en azından iki katı kadardır.Yaprak gübreleri Sabah erken veya akşam üzeri uygulanmalıdır.Çok ince zerrecikler halinde verilmelidir.İlaçlama tankının içinde önce gübre eritilmeli sonra, zirai ilaç ilave edilmelidir.Yaprak gübreleri gerekirse 10-15 gün ara ile iki defa uygulanmalıdır.
Gübreleme, bitki yetiştirilmesinde uygulanan önemli bir konudur. Toprak tahlili yaptırarak gübreleme yapılmalıdır.20.20.0 kompoze gübre yerine içinde çinko bulunan kompoze gübre kullanılması verimi % 10-20 kadar arttıracağı gibi, buğday kalitesini de yükseltir.Kombine mibzerle bant (şerit) halinde gübre kullanımda tavsiye edilen gübre miktarını kompoze gübrede 2 kg. DAP gübresinde 1 kg. azaltarak uygulayınız. Makarnalık buğdayda tavsiye edilen üst gübre miktarlarını 3 kg. azaltarak uygulayınız.Dekardan alınacak ürün miktarının daha fazla olması durumunda her 100 kg. dane ürün için taban gübresini 2 kg., üst gübreyi 3 kg. arttırarak uygulayınız.Sulama yapan üreticiler ikinci üst gübreden sonra yağış gelmeyecek ise hemen sulama yapmalıdır.Toprakta tuzluluk varsa buğday yerine arpa üretimini tercih ediniz. Arpa buğdaya oranla toprak tuzluluğuna daha dayanıklıdır.
TOROS TARIM > Çiftçi Dostu > Gübreleme Önerileri > Buğday ve Arpa Gübrelemesi
Buğdayda Gübreleme Nasıl Olmalı? | Hektaş (hektas.com.tr)
Buğday ve Arpa’ da Gübreleme – Çanakkale Ticaret Borsası (ctb.org.tr)