1991 yılında yürüyüşçüler tarafından Tirol Alpleri’nde yüksek bir vadide donmuş kalıntıları bulunan Buz Adam Ötzi, tahminen de dünyanın en yakından incelenen insan vücudu olabilir.
Şiddetli vefatının gizemi, kim olduğu ve nasıl bir dağ geçidine düştüğü, arkeoloji alanının çok ötesinde ilgi çekti. Her yıl binlerce kişi, İtalya’nın Bolzano kentindeki Güney Tirol Arkeoloji Müzesi’ndeki özel bir soğuk hücrede bulunan mumyayı ziyaret ediyor.
Ötzi’nin leğen kemiğinden alınan DNA örnekleri üzerinde yapılan yeni bir çalışma, hala keşfedilmesi gereken kimi sırları olduğunu gösteriyor. Genetik yapısının tahlili, 5.300 yaşındaki mumyanın koyu derili ve koyu renkli gözlere sahip olduğunu ve muhtemelen kel olduğunu ortaya çıkardı . Bu, Ötzi’nin baştan sona saçları ve latifeli olan soluk ciltli bir adamı tasvir eden rekonstrüksiyonu ile zıt bir manzara çiziyor.
DAHA KOYU BİR DERİYE SAHİPMİŞ
Bolzano merkezli özel bir araştırma merkezi olan Eurac Research’teki Mumya Araştırmaları Enstitüsü lideri Albert Zink , “ Daha evvel mumyalama süreci sırasında cildinin yoğunlaştığına inanılıyordu ” dedi. Çarşamba günü Cell Genomics bilimsel mecmuasında yayınlanan araştırmanın muharrirlerinden biri olan Zink, “ Mumyanın koyu deri rengi, Buz Adam’ın ömrü boyunca sahip olduğu cilt rengine epeyce yakın görünüyor ” cümlesini kurdu.
Zink, CNN ile e-posta yoluyla yaptığı görüşmede Ötzi’nin koyu derili olmasının o kadar da şaşırtan olmadığını söyledi ve o devirde birçok Avrupalının muhtemelen günümüz Avrupalılarından daha koyu derili olduğuna dikkat çekti. “ İlk Avrupalı çiftçilerin hala hayli koyu bir ciltleri vardı ve bu, çiftçilerin iklim ve diyetlerindeki değişikliklere ahenk sağlamak için vakitle daha açık bir deriye dönüştü. Çiftçiler, avcı-toplayıcılara kıyasla diyetlerinde çok daha az D vitamini tüketiyordu ” dedi ve ekledi: “ Görünüşe nazaran Buz Adam hala çok fazla et tüketiyor, bu da bizim midesinde dağ keçisi ve geyik etinin varlığını gösteren analizimizle doğrulandı. ”
Almanya, Leipzig’deki Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nde arkeogenetik kısmının yöneticisi olan Zink’in ortak müellifi Johannes Krause , yaptığı açıklamada, “ Rekonstrüksiyonun, Avrupa’dan gelen bir Taş Dönemi insanına ait kendi önyargımızdan nasıl etkilendiği dikkat çekici ” dedi.
Norveç’teki Buzun Sırları projesinin eş yöneticilerinden arkeolog Lars Holger Pilø ise, eski DNA tahlili Ötzi’nin erkek tipi kelliğe sahip olduğunu öne sürse de, ömrü boyunca ne ölçüde saç kaybettiğinden emin olmanın mümkün olmadığını söyledi. Pilø, Ötzi ile ilgili çalışmalar yapmış olsa da son araştırmalarda yer almıyordu.
Pilø, “ Ötzi genetik nedenlerle saçsız kalmış olabilir, lakin şu anda sahip olduğu neredeyse büsbütün kellik bence daha çok vefatından sonra olmuş olabilir ” dedi ve devam etti: “ (Vücudun) buzun içinde ve dışında (ve bazen suda) kalması sırasında, epidermis ayrıştıkça ciltteki tüyler sıklıkla dökülür. ”
Çalışmaya nazaran, Ötzi’nin leğen kemiğinden alınan DNA ile dizilenen genom, DNA alanı şimdi tam gelişmemişken 2012’de bir ortaya getirilen evvelki bir genomdan daha bütündü. Pilø, son araştırmanın Ötzi’nin soyundaki bir bilmeceyi de ortadan kaldırmaya yardımcı olduğunu söyledi. Genom, Ötzi ile günümüz Sardinyalıları ortasında daha evvel önerilen bir genetik yakınlığı dışlıyor üzere görünüyordu.
Yeni çalışmanın araştırmacıları, Ötzi’nin genomunu başka eski insanlarınkiyle karşılaştırdıklarında, Avrupalı avcı-toplayıcı çağdaşlarıyla fazla etkileşimi olmayan, günümüzde Türkiye’nin bulunduğu bölgeden, erken periyot Anadolu çiftçileriyle daha çok ortak noktası olduğunu keşfettiler.
Zink, “ Buz Adam hakkındaki bilgimizi büsbütün değiştirmiyor fakat kimi şeyleri daha net hale getiriyor ” dedi ve ekledi: “ Bu, Buz Adam’ın büyük olasılıkla öbür popülasyonlarla sırf hudutlu teması olan ve avcı-toplayıcı-soy temaslı popülasyonlardan düşük gen akışı olan nispeten izole bir bölgede yaşadığını gösteriyor. ”
Ötzi ve eşyalarının neredeyse her kesimi tahlil edilerek 5.300 yıl evvelki hayatın epey tesirli bir tablosu da çizildi. Mide içeriği, son yemeği ve nereden geldiği hakkında bilgi verdi, silahları sağ elini kullandığını ortaya çıkardı ve kıyafetleri, eski insanların gerçekte ne giydiğine dair ender bir fikir verdi. Zink, takımın mikrobiyomunun bileşimi üzere daha fazla ayrıntıyı ortaya çıkarmayı umduğunu söyledi.
Pilø, Ötzi’nin büyüleyici hikayesinin birinci sefer kısmen değişmediğini de söyledi. Başlangıçta, Ötzi’nin donarak öldüğü sanılıyordu, fakat 2001’de çekilen bir röntgen sineması omzunda ölümcül olabilecek bir ok başı ortaya çıkardı. Ayrıyeten, muhtemelen birebir vakitte meydana gelen bir baş travması geçirmişti ve sağ elinde bir savunma yarası vardı.
Zink, “ Buzadam’ın tüm öyküsü merak uyandırıcı, şiddetli vefatının gizemi ve öldürüldüğünde neden yüksek dağlarda olduğu sorusu da dahil ” diyor.