TÜRKİYE ekonomisindeki çarpık büyümeyi seçim müjdeleri de önleyemedi. Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) hesaplamalarına göre, bu yılın ilk üç aylık döneminde gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) 2022’nin aynı dönemine göre yüzde 4 büyüdü. Milli gelirde büyüme meydana gelirken, reel ekonominin en önemli iki ayağı olan tarım ve sanayide devasa küçülmeler yaşandı. Seçime dönük harcamaların bol keseden yapıldığı yılın ilk 3 aylık döneminde tarım yüzde 3.8 oranında küçüldü. Sanayide de yüzde 0.7 oranında küçülme yaşandı. Deprem harcamalarının da etkisiyle inşaat büyüme sergilerken, hizmetler ve finans sektörleri de yüksek büyüme gösterdi. Döviz kurunun baskılanması sayesinde kişi başına gelir 11 bin 304 dolara yükseldi. Yıllardır düşüş yaşanan emeğin büyümeden aldığı pay, emeklilikte yaşa takılanlara (EYT) ödenen kıdem tazminatları eklenerek sanal olarak yükseldi. Üretim yöntemiyle GSYH tahmini, ilk çeyrekte cari fiyatlarla bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 84.4 artarak 4 trilyon 631 milyar lira, dolar bazında ise yüzde 35.6 artarak 245 milyar 464 milyon dolar oldu. Son 4 çeyrek itibarıyla yıllık milli gelir 970 milyar 44 milyon dolara yükseldi. Milli gelir 2022 yılı sonunda 905.5 milyar dolardı. Kişi basma gelir 10 bin 655 dolardı. İlk çeyreğin sonu itibarıyla yıllık bazda kişi başına gelirin 11 bin 304 dolar olduğu tahmin ediliyor.
ÜRKÜTEN KÜÇÜLME
Türkiye, gıda başta olmak üzere üretimde yaşanan daralma yüzünden sürekli fiyat artışlarına maruz kalırken, yeni büyüme verisi yeni bir zam dalgası yaşanacağının da sinyalini verdi. Geçen yılı yüzde 0.6’lık cılız büyümeyle kapatan tarım sektörü bu yılın ilk çeyreğinde, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3.8 küçüldü. Aynı şekilde sanayide de yüzde 0.7 oranında küçülme yaşandı.
İthalatta yüzde 14.4 oranında büyüme
Ülke ekonomisinde meydana gelen çarpık büyüme harcama verilerinde de gözlendi. Bu yılın ilk çeyreğinde ithalat yüzde 14.4 oranında büyüme gösterdi. İhracatta ise yüzde 0.3 oranında küçülme meydana geldi. Söz konusu seyirde döviz kurunun baskılanması etkili oldu. Bu dönemde hanehalkının harcamaları yaklaşık 5 puan düşüşe geçerek, yüzde 16.2’ye geriledi. Devletin harcamaları ise seçime dönük yatırımların etkisiyle yaklaşık 1 puan artışla yüzde 5.3’e yükseldi. Yılın ilk çeyreğinde yatırım harcamalarındaki artış ise yüzde 4.9 oranında kaldı.
İhracat katkısı için tedbirler alınmalı
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç, Türkiye ekonomisinin ilk çeyrekte yüzde 4 büyüyerek dünyada pozitif ayrıştığını söyledi. “Tüketimin yanı sıra kamu harcamaları da büyümeye destek vermiştir” ifadelerini kullanan Avdagiç, “GSYH’den işgücünün aldığı payın dikkat çekici biçimde artmış olması kapsayıcılık ve büyümenin kalitesinin iyileşmesi açısından olumlu bir gelişmedir. Diğer yandan, büyümeye ihracatın pozitif katkı vermesi için gerekli tedbirlerin alınması önem taşımaktadır” açıklamasını yaptı.
NE DEDİLER ?
‘Türkiye en hızlı büyüyen 2. ülke’
Büyüme rakamlarını değerlendiren Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, “Mali disiplinle elde ettiğimiz mali alan sayesinde, depremin ekonomimiz üzerinde açtığı yaraları telafi ediyoruz. Ülkemiz, verisi açıklanan AB ve OECD ülkeleri arasında ilk çeyrekte yıllık bazda en yüksek büyüyen ikinci ülke oldu. Yılın ilk çeyreğinde istihdam, 2022’nin aynı dönemine göre yaklaşık 1.6 milyon kişi artarken, işsizlik oranı yüzde 9.9’a düştü” dedi.
İnşaat toparlanma sinyali veriyor
Ekonomist Haluk Bürümcekçi, büyüme rakamlarına ilişkin, üretim yöntemiyle hesaplanan GSYH’yi ilk çeyrekte hizmetler, inşaat ve finans sektörünün yukarı çektiğini belirtti. AA Finans Analisti Bürümcekçi, “İlk çeyrekte inşaat yatırımlarında yüzde 1.3 artış ile toparlanma eğilimi devam ederken, makine-teçhizat yatırımları yüzde 8 ile hızlandı. Makine-teçhizat yatırımları, son 14 çeyrektir üst üste yükseliş göstermiş durumda” diye konuştu.