Civata, parçaları sökülen birleştirmesi kolay altıgene benzer başı olan silindir şeklindeki bağlamaya yardımcı olan malzemelerdir. Birden fazla kullanım alanı olan civatanın çeşitleri de oldukça fazladır. Bu çeşitler arasında en çok tercih edilenleri altı köşe başlı ve alyan başlı türleridir. Türkiye de özellikle Konya bölgesinde yaygın olarak üretimi yapılmasından dolayı Konya’da Civata sektörü aktif bir rol almaktadır.
İlk kullanımının M.Ö. 1. yüzyılda olduğu düşünülen civata kelimi kökü olarak İtalyancadır. Antik Çağ zamanında ilk silindirin üzerine telin sarılmasıyla cerrahların malzemelerinde kullanıldığı eski kaynaklardan bilinmektedir. Günümüzdeki haline benzer en yakın örneği ise Leonardo Da Vinci tarafından çizilmiş ve geliştirilmiştir.
İlk başlarda sıcak dövme ile yapılan civatanın sanayileşmeyle birlikte soğuk dövme sistemi sayesinde seri üretimine başlanmıştır. Ayrıca civatanın kullanılabilmesi için somun ile birbirine uygun olması gerekir yoksa bağlama işlemi gerçekleştirilemez.
Civata ürünleri somon yardımı ile birbirine bağlamaya yarayan kırılması, zarar görmesi zor olan ürün olduğu için kullanım alanı geniş olan malzemedir. Bağlanmak isteyen parçaya delik açılarak kullanılan civata somun yardımıyla parçaya bağlanır. Civatanın sökülebilmesi için parçalanması gerekmektedir.
Civata ve vida birbirlerine şekil olarak benzemesi ve kullanım alanlarının aynı olması bakımından birbirine karıştırılmaktadır. Birbirinden ayrılmasını sağlayan en temel özellikleri;
Türkiye de her ikisi de civata olarak anılsa da piyasa içinde ikiye ayrımları söz konusudur.
Oldukça geniş kullanım alanına sahip olan ve çok çeşidi bulunan civata özellikle makine, sanayi ve inşaat sektöründe önemli bir yer tutar. Ç eşitleri arasında en çok tercih edilen olan paslanmaz özellikte ki civata diğerlerine göre daha geniş alanlarda kullanılır.
Civatalar kendi içinde standart ve özel olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Bunlar da kendi içinde farklı şekilde isimlendirilir. Bunlar;
Olarak ayrılırlar. En sık kullanılan bu civataların ilk dördü özel üretim olmakla birlikte üretimi için bu işi yapan firmalar ile görüşmek gerekmektedir. Ancak diğerleri inşaat malzemeleri satan mağazalarda rahatlıkla bulunabilir.
Özellikle makine alanında ve inşaat alanında çeliklerin birleştirilmesinde sıkça kullanılan bu çeşidinin kullanılacak yere göre dişleri özel olarak belirlenir.
Somun anahtarının kullanımının imkansız olduğu zamanlarda tercih edilen allen civata diğerlerine göre daha küçüktür ve alyan başlı civata olarak da isimlendirilir.
Adını tornavida kullanılarak sıkılmasından alan bu civata çeşidi genellikle küçük montaj işlerinde tercih edilir ancak sağlamlığı diğer civatalara göre daha düşüktür.
Tornavida ağızlı civata çeşidine göre bağlama işleminde daha sağlam özellik gösteren yıldız tornavida ağızlılar sıklıkla tercih edilirler. En çok tercih edilme nedeni ise sıkma ve sökme işlemi yaparken ağız tarafının bozulmuyor olmasıdır.
Diğer adı saplamalar olan civata çeşidi iki tarafı da dişe sahip olan başı olmayan civata çeşididir. Sıkma anahtarının girmediği alanlarda kullanılarak civata başının dışarıda kalmasını engeller.
Basıncın fazla olduğu alanlarda kullanımı tercih edilen germe civatalar esneme payına sahiptirler. Somun yardımı ile ortadan sıkılarak parçanın birbirine bağlanmasını sağlarlar.
Gövdesi tamamen dişle kaplı olan başı olmayan civatalardır. Kasnak, aks gibi parçaların montajında güvenliğinden emin olmak için kullanılır.
Özel kullanım alanına göre standart ölçülerden farklı üretilen civatalar özel civata olarak adlandırılır. Makineler, inşaat sektörü, araçlar en çok tercih edilen kullanım alanları arasındadır. Özel civata , bağlama işlemi yapılacak malzemenin durumuna göre istenilen kalitede üretime sokulabilir.
Paslanmaz özellik göstermesi bakımından genellikle boru bağlantı işlerinde ve suyla teması fazla olan yerlerde kullanımı tercih edilir. Paslanmaz civatanın amacı suyla temas halinde bozulmasını engellemek ve kullanımının süresini arttırmaktır.