Olgunlaşmanın bir belirtisi olarak mesane (idrar torbası) kontrolünün ‘normal’ zamanı tartışmalıdır. Genel olarak çocuklar 2 yaşından sonra gündüz tuvalet ihtiyacını söylerken, gece tuvaletini söyleme ve kontrol etme 3-4 yaşa kadar sürebilir. Çocukların %75’i 3 yaşında, %85-90’ı da 5 yaşında gece kurudur. 5-9 yaş arası çocukların her yıl %10-15’i gece kuruluğuna ulaşır. Bu şekilde çocukların çoğu gece kuru hale gelmiş olur.
Alt ıslatma (enürezis) beş yaşını doldurmuş bir çocuğun gece yatağını ya da gündüz giysilerini ıslatacak şekilde idrar kaçırmasıdır. Bir hastalık olarak kabul edilebilmesi için çocuğun beş yaşından büyük olması, üç ay boyunca haftada en az iki kez altını ıslatması gereklidir.
İdrar kaçırma; gece (enürezis nokturna) olabileceği gibi gündüz (enürezis diurna) de olabilir. Bazen ikisi birlikte de görülebilir. Gece alt ıslatma çocuklarda daha sık görülür. Ergenlik dönemi ve erişkinlerin de %1’inde bu sorun devam edebilmektedir. Bu sorunu olan çocukların çoğunda organik bir hastalık saptanmamaktadır. Ancak özellikle büyük çocuklarda gece yatağı ıslatma önemli psikolojik ve sosyal kaygı oluşturur.
Primer enürezis idrar kontrolünün doğumdan itibaren hiç sağlanamamasıdır. Sekonder enürezis ise idrar kaçırmanın 6 aydan uzun süreli bir kuru dönemden sonra tekrar başlamasıdır.
NEDENLERİ NELERDİR?
Hastaların büyük çoğunluğunda altta yatan organik bir neden yoktur. Fakat %2-3 hastada başka bir hastalığın belirtisi olarak alt ıslatma görülebilir.
Gece altını ıslatan çocuklarda temel olarak 5 farklı etken rol oynar.
1) Genetik Faktörler:
Nokturnal enürezis genellikle aileseldir. Her iki ebeveyninde gece altını ıslatma öyküsü varsa enürezis görülme sıklığı %77 iken tek bir ebeveynde öykü pozitifse %46 oranında görülmektedir.
2) Merkezi Sinir Sistemi Olgunlaşmasında Gecikme:
Mesane kontrolünün sağlanarak istemli olarak idrar yapmayı başlatmak için kas ve sinirlerin belli bir olgunluğa erişmesi gerekmektedir. İdrara sıkışma hissinin fark edilerek uykudan uyanmayı sağlaması da benzer şekilde olgunlaşmayı gerektirir. Üç yaşında çoğu çocuk bu düzeye gelirken kişisel farklılıklar nedeniyle bazı çocuklarda 5 yaşına kadar bu kontrol sağlanamayabilir.
3) Uyanma Bozukluğu:
Uykuda idrar torbasının dolu olduğunu hissedememe ve tuvalet gitmek için uyanamama idrar kaçırmaya neden olmaktadır. Ailelerin çoğu çocuklarının uykularının ağır olduğundan ve uyandırmakta zorlandıklarından şikayetçidir. Bu çocukların çoğu kendiliğinden uyanamaz ancak yatağı ıslattıktan sonra uyanabilir.
4) Gece İdrar Miktarının Artmış Olması:
Yatmadan önce fazla sıvı tüketimi veya gece vücutta oluşan atıkların idrarla atılması buna sebep olmaktadır. Normal koşullarda vücutta salgılanan ADH isimli hormon idrar miktarını azaltarak gece idrar çıkışının %50 azalmasını sağlar. Gece altını ıslatan çocuklarda üretilen idrar miktarı ile mesane kapasitesi arasındaki dengenin bozulmasına bağlı olarak gece mesane daha kolay dolmakta ve uyanma güçlüğünün de eklenmesi ile yatağı ıslatma ortaya çıkmaktadır.
5) Psikolojik ve Sosyal Faktörler:
Tuvalet eğitimine erken başlama, katı tuvalet eğitimi ve anne babanın baskıcı ya da kayıtsız tutumları alt ıslatma sorununu tetikler. Tuvalet eğitimine başlangıç için en uygun yaş 2.5 yaştır. Bu dönemde çocuk belli aralıklarla tuvalete götürülür ve tuvaletini uygun yere yapması istenir.
Bazı hastalarda tuvalet eğitimi ve idrar kontrolü sağlandıktan sonra bir gerileme söz konusu olur. En az 6 ay boyunca kuru olan bir çocukta idrar kaçırma başlarsa buna ‘sekonder enürezis’ denmektedir. Sekonder enürezis tipik olarak yeni bir kardeşin doğumu ya da yeni bir eve taşınma gibi bazı ruhsal gerginlik yaratan durumlarda ortaya çıkar. Aşırı sevgi ve hoşgörü, yetersiz ilgi, kıskançlık gibi nedenlerden kaynaklanan bu gerileme davranışı; tırnak yeme, parmak emme gibi başka gerileme davranışlarıyla bebeksi hareketleri ya da konuşmaları beraberinde getirebilmektedir.
ÇOCUĞUM ALTINI ISLATIYOR, NE YAPMAM GEREKİR?
Alt ıslatma farklı nedenler sonucu ortaya çıkabilen bir durum olduğu için öncelikle çocuk doktorunuza başvurarak değerlendirme yapılması gerekmektedir. Altta yatan anatomik bir bozukluk, hastalık ya da ruhsal bir sorun saptanırsa gerekli olduğunda Çocuk Ürolojisi ya da Çocuk Psikiyatrisi uzmanına yönlendirme yapılabilir. Altta yatan başka bir hastalığın olmadığından emin olunduktan sonra tedavi seçenekleri hastaya özel olarak belirlenebilir.
TEDAVİ SEÇENEKLERİ NELERDİR?
İlaç tedavisi öncesinde mutlaka doktorunuza başvurarak değerlendirme yapılmasını ve size uygun tedavi yönteminin belirlenmesini sağlayınız.