Koronavirüs sebebiyle Çin’e tazminat davası açılabilir mi sorusu tarafımıza sık sık sorulmakta bu yazıda soruların cevabını bulmaya çalıştığımız bir yazı oldu. Çin, daha önce yaşanan diğer virüs salgınları ve en son ise covid 19 yani koronavirüs sebebiyle tüm dünyayı etkisi altına alan ve tehdit eden virüsün kaynağı olarak hedef gösterilmektedir. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de coronavirüs sebebiyle hayatını kaybeden , işini kaybeden, her türlü maddi ve manevi zarara uğrayan kişilerin bu zararlarını tazmin etme isteği ve talebi doğal olarak ortaya çıkmış durumdadır. Peki akla gelen soru ise Türk mahkemelerinde Çin aleyhine tazminat davası açılabilir mi?
Milletlerarası hukuk kaynaklarını incelediğimizde bir başka devletin egemenlik hakkını kullanmasından ötürü o devlete karşı davaya konu edilemeyeceği belirtilmektedir.
MÖHUK m. 33’ün uygulanmasıyla çağdaş anlayışa uygun biçimde ayrılmıştır. Örneğin, 1989 yılında verilmiş bir kararda, Yargıtay dava konusu olayın niteliğinin, yabancı devlete yargı bağışıklığı tanınmasını gerektirmediğini belirtirken şu gerekçelere dayanmıştır:
“Davacı, iki dairesini ABD konsolosluğu’na kiraladığını, ödenmeyen telefon faturaları ile hor kullanma karşılığı 3.029.280 liranın ödetilmesini istemiştir.
Davalı, Milletlerarası Hukuk ve Viyana Anlaşması’na göre, bir devletin başka bir devlet tarafından yargılanamayacağını öne sürerek davalıya husumet düşmeyeceğini savunmuştur.
Mahkemece, bir devletin başka bir devlet tarafından yargılanamayacağı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş, hüküm davacı tarafından temyiz edilmiştir.
İddia ve savunmadan anlaşıldığı üzere kira sözleşmesi davacı ile ABD Konsolosluğu arasında kurulmuştur. Konsolosluk, ABD’yi temsil ettiğinden olayda kira ilişkisi davacı ile ABD arasındadır (…) Olayda dayanılan kira sözleşmesi hususi (özel) hukuk işlemidir. Davacı bu sözleşmeye aykırı davranıştan doğan hor kullanma tazminatı ve telefon kullanmadan doğan alacağını istemiştir. Olayın taraflar arasındaki niteliğine göre, davalı devletin olayda yargı muafiyeti bulunmamaktadır.”
Hangi durumda egemenlik hakkı söz konusu ve yargı bağışıklığı devreye girecektir. örnek vermek gerekirse Yargıtay bir kararında;
Örneğin, Sovyetler Birliği donanmasına bağlı bir geminin, İstanbul yakınındaki Kınalıada açıklarında Türkiye Cumhuriyeti donanmasının bir hücum- botuna çarpması sonucu yaşamlarını yitiren denizcilerin yakınlarınca açılan, destekten yoksun kalma tazminatı istemiyle ilgili davada, özetle şu gerekçelerle yargı bağışıklığı tanınmıştır:
“Harp gemilerinin, bayrağını taşıdığı devletin egemenlik simgesi olduğu açıktır. Bu bakımdan harp gemileri de yargı bağışıklığından yararlanırlar.”
Şeklindedir. O halde bizim coronavirüs covid 19 salgınının Çin Halk Cumhuriyetinin egemenlik hakkından olup olmadığını incelememiz gerekmektedir.
Yine MÖHÜK, Madde 34. Madde çerçevesinde;
|
Coronavirüs salgınının ortaya çıkması, yayılması ve gerekli önlemlerin alınmaması Çin Halk Cumhuriyeti’nin kendi egemenlik hakkından doğduğu ve Yargı bağışıklığının uygulanması şahsi düşünceme göre söz konusu değildir.
Çin Halk Cumhuriyetine karşı açılacak Tazminat Davasında tebligat nasıl yapılır?
Bu sorunun cevabı ise MÖHÜK 49’da yer almıştır.
|
Ekonomik kayıpların ispatı muhakeme şartının en temel özelliğidir. Bu sebeple hastane raporları, iş gücü kaybını belirleyen, kazanç kaybına yol açan bir takım belgeleri dava açmayı düşünen kişilerin kanıtlabilmedi gerekmektedir. Son olarak da yakınlarını kaybeden kişilerin vefat sebebinin Covid-19 olduğunu raporlarına özelikle ölüm raporlarında belirtmeleri gerekiyor.