Davalarda Zaman Aşımı Süreleri

Davalarda Zaman Aşımı Süresi Kanun, belirli olayların üzerinden belirli şartlarda belirli sürelerin geçmesi halinde o olaya bazı sonuçlar bağlamaktadır. Bu sürelere zaman aşımı süreleri denmekte olup hukuk ve ceza davalarında farklılık göstermektedir.

Ceza Davalarında Zaman Aşımı

Ceza davalarında zaman aşımını dava zaman aşımı ve ceza zaman aşımı olarak sınıflandırabiliriz. Dava zaman aşımı, suçun işlendiği tarih itibariyle belli bir süre içerisinde dava açılmaması halinde devletin cezalandırma hakkından feragat etmesidir. Ceza zaman aşımı ise mahkeme hükmünün kesinleşmesi itibariyle belirli sürenin geçmesinin ardından hükmün infazının düşme durumudur.

Bir Suçun Dava Zaman Aşımı Süresi Nasıl Belirlenir?

TCK’ya göre dava zaman aşımı süreleri aşağıdaki gibidir:

  1. a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda otuz yıl,
  2. b) Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi beş yıl,
  3. c) Yirmi yıldan aşağı olmamak üzere hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi yıl,     d) Beş yıldan fazla ve yirmi yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda on beş yıl,
  4. e) Beş yıldan fazla olmamak üzere hapis veya adlî para cezasını gerektiren suçlarda sekiz yıl,

Peki yukarıda belirtilen suçların ne kadar yıl hapis cezası gerektirdiği nasıl belirlenmektedir?

Bu sürelerin belirlenmesinde suçun kanuni cezasının üst sınırı göz önünde bulundurulmaktadır.

Eğer hapis cezası veya adli para cezası şeklinde seçimlik bir ceza söz konusu ise yine zaman aşımı süresi belirlenirken hapis cezasının en üst sınırı dikkate alınır.

Dava Zaman Aşımı Süresi Ne Zaman İşlemeye Başlar?

TCK madde 66/6’ya göre zaman aşımı işleme başlangıç zamanları aşağıdaki gibidir.

-Tamamlanmış suçlarda suçun işlendiği günden,

-Teşebbüs halinde kalan suçlarda son hareketin yapıldığı günden,

-Kesintisiz suçlarda kesintinin gerçekleştiği günden

-Zincirleme suçlarda son suçun işlendiği günden,

-Çocuklara karşı üst soy veya bunlar üzerinde hüküm ve nüfuzu olan kimseler tarafından işlenen suçlarda çocuğun on sekiz yaşını bitirdiği günden itibaren

İş Davalarında Zaman aşımı

  1. a) Tazminat Davaları

Başlıca aşağıdaki gibidir:

-İhbar tazminatı

-Kötü niyet tazminatı

-Sendikal tazminat

-Kıdem tazminatı

-Eşit davranmama tazminatı

Bu tazminat davalarında kural olarak genel zaman aşımı süresi olan 10 yıllık süre uygulanır.

  1. b) Alacak Davaları

Başlıca aşağıdaki gibidir:

-Ücret alacağı davaları

-Fazla çalışma ücreti davaları

-Yıllık izin ücreti davaları

-Ulusal bayram ve genel tatil ücreti davaları

-Hafta tatili ücreti davaları

Bu alacak davalarında kural olarak 5 yıllık zaman aşımı süre uygulanır.

İcra Davalarında Zaman aşımı

İcra davalarında zaman aşımı süresi 10 yıldır. 10 yıl boyunca alacaklı hiçbir işlem tesisi yapmaz ise borç zaman aşımına uğramış olur. Alacaklı tarafından açılan her dosya bu 10 yıllık süreyi yeniden başlatır.

Kentsel Dönüşüm Davalarında Zaman aşımı

Kentsel dönüşüm alanında göze çarpan dava arsa payının düzeltilme davasıdır. Arsa payı düzeltme davalarında zaman aşımı süresi bulunmamaktadır.

Tapu Davalarında Zamanaşımı

Tapu iptal ve tescil davası, ayni bir hakka dayanmaktadır. Bu sebeple zaman aşımına tabi değildir. Ancak kanunda bazı özel haller için birtakım süreler mevcuttur.

Yolsuz tescilde iyi niyetli olan tapu sahibi için olağan zaman aşımı süresi 10 yılın dolmasıyla artık tapu geçerli hale gelmektedir.

Yanılma veya aldatma sebebiyle ya da korkutulma sonucunda sözleşme yapan taraf, yanılma veya aldatmayı öğrendiği ya da korkutmanın etkisinin ortadan kalktığı andan başlayarak bir yıl içinde sözleşme ile bağlı olmadığını bildirmez veya verdiği şeyi geri istemezse, sözleşmeyi onamış sayılmaktadır. Bu nedenle 1 yıl içinde sözleşme yapan taraf bakımından yukarıda belirtilen işlemler yapılmaz ise bu şekilde yapılan tescil geçersiz olmayacaktır.

3402 sayılı kanunun 12. Maddesine göre ise, kadastro tutanaklarının kesinleştiği tarihten 10 yıl geçtikten sonra , kadastrodan önceki sebeplere dayanarak tapu kaydı düzeltilmesi davası dinlenmemektedir.

Borçlar Kanunu’nda Zaman Aşımı

Kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça, her alacak on yıllık zaman aşımına tabidir. Aşağıdaki alacaklar için ise beş yıllık zaman aşımı süresi uygulanmaktadır:

  1. Kira bedelleri, anapara faizleri ve ücret gibi diğer dönemsel edimler.
  2. Otel, motel, pansiyon ve tatil köyü gibi yerlerdeki konaklama bedelleri ile lokanta ve benzeri yerlerdeki yeme içme bedelleri.
  3. Küçük sanat işlerinden ve küçük çapta perakende satışlardan doğan alacaklar.
  4. Bir ortaklıkta, ortaklık sözleşmesinden doğan ve ortakların birbirleri veya kendileri ile ortaklık arasındaki; bir ortaklığın müdürleri, temsilcileri, denetçileri ile ortaklık veya ortaklar arasındaki alacaklar.
  5. Vekâlet, komisyon ve acentalık sözleşmelerinden, ticari simsarlık ücreti alacağı dışında, simsarlık sözleşmesinden doğan alacaklar.
  6. Yüklenicinin yükümlülüklerini ağır kusuruyla hiç ya da gereği gibi ifa etmemesi dışında, eser sözleşmesinden doğan alacaklar. (TBK madde 147)

Bu ayırımda belirtilen zaman aşımı süreleri kesin olup sözleşmeyle değiştirilememektedir.

Alacağın muaccel olmasıyla zaman aşımı işlemeye başlamaktadır.

Hukuki Sözlük

Muaccel hale gelme: Talep edilebilme, ödenmesi gerekme.

İyi niyetli kişi: (Metinde) tescilin yolsuz olduğunu bilmeyen ve gerekli özeni gösterse de bilecek durumda olmayan kişi.

TCK: Türk Ceza Kanunu

TBK: Türk Borçlar Kanunu