Destekli yaşam evleri İngiltere’de yetişkin otizmli bireylerin bağımsız olarak yaşadığı evler. Evde yaşayan otizmli bireylerin, haftanın en az 4 gününde ev dışı aktivitelere katılması sağlanmak zorunda. Bu aktiviteler müzik, sanat, alışveriş, müze gezisi, tiyatro veya sinema gibi sosyal aktivitelerden oluşuyor. Kalan günlerde bahçede parti, mangal gibi etkinlikler yapılıyor. Gençler ev için alınması gerekenleri birlikte markete ya da pazara giderek kendi zevklerine göre seçiyor. Yemeklerini kendi isteklerine göre hazırlıyor, menülerini kendileri belirliyorlar. Evin tüm işlerinden de kendileri sorumlu. Her birey kendi şahsi odasını temizlediği gibi, ortak alanların temizlik ve düzenini de birlikte yapıyorlar.
Otizmli bireylerin yanında, o bireyin her şeyinden haberdar olan, tüm gününü düzenleyen ve onu çok iyi tanıdığı için o bireyle çalışacak herkesin oryantasyonunu sağlayıp nasıl davranmaları gerektiği konusunda bilgilendiren bir “anahtar” özel eğitim uzmanının yanı sıra her an yanlarında olan üç vardiya değişen eğitimcileri var. Otizmli bireyin ihtiyacına göre haftada bir ya da birkaç kez gelen dil konuşma terapisti, yutma bozuklukları terapisti, tırnak kesme uzmanı, ortopedisti, ayakkabıcısı, diyetisyeni, diş hekimi gibi farklı uzmanları da düzenli olarak bireyleri görüyor. Uzmanların desteğiyle insani kaliteli ve bağımsız yaşam koşullarına sahip olmaları sağlanıyor.
Uzmanların hepsi otizm ve görecekleri bireyin özel hassasiyetleri konusunda eğitimlere katılmış olmak zorunda. Hassasiyetlerine duyarlı bir yaklaşım sergileyerek ortaya çıkabilecek problemleri önlüyorlar. Tırnak kesme diş hekimi ve hatta bit temizleme uzmanları bireylerin ihtiyaçlarını incelikle karşılıyor. Önlenemeyen bazı durumlar için ise tedbir alıyorlar. Örneğin kan vermek istemeyen otizmli bir bireyin aile hikayesinde şeker ya da tansiyon gibi bir hastalık varsa, diyetisyen ile ortak bir plan oluşturarak hastalık yoksa önleme, varsa ve bilinemiyorsa da tedavi amacıyla özel diyetler uygulanıyor.
Aktiviteler için gittikleri her mekan otizmli bireylerin hassasiyetlerine uygun hale getirilmiş ve bu mekanlarda çalışan her kişi otizm konusunda ve gelecek otizmlilerin özel hassasiyetleri konusunda eğitim almış. Bir problem davranışı ortaya çıkması durumunda nasıl müdahale edebileceklerini biliyorlar ve mekan da bu müdahale planlarına uygun şekilde düzenlenmiş. Bu aktiviteler sırasında da birer uzman otizmli bireylerin yanında destek için bulunuyor.
Katılacağı aktiviteler aile ve uzmanların katılımıyla oluşturulan yıllık plana sadık kalınarak haftalık program şeklinde oluşturuluyor. Bu program ile ilgili aile bilgilendiriliyor ve aile ziyaretleri, otizmli bireyin aktivite ve partilerden mahrum kalmaması için bu programa uygun şekilde planlanıyor.
Bu evlerde kalmak zorunlu değil, gündüzlü olarak da otizmli bireyler katılım sağlayabiliyor. Fakat sunulan imkanlar ve bağımsız yaşamanın verdiği özgürlük ve huzuru düşününce, bireylerin neden aile ziyaretlerinden sonra aileleriyle kalmak yerine kendi evlerine dönmek istediklerini anlamak zor değil.
Bütün bu imkanlar nasıl sağlanıyor sorusuna gelecek olursak, otizmli bireylere devletten maaş bağlanmakta. Ev, aktiviteler, uzmanlar ve eğitimler gibi tüm masrafları bu maaşlarından karşılanıyor. Yılda bir kez bir haftalık tatilleri de yine aynı maaş ile ve otizmli bireyin seçimine göre planlanıp ödeniyor. Tatil için otizmli bireyin dünya üzerinde istediği herhangi bir yerde bulunan otizm dostu oteller tercih ediliyor. Tatil sırasında bir eğitimci de kendisine eşlik ediyor. Eğitimcinin tatil masrafları ve mesaisi de yine aynı maaştan ödeniyor.
İngiltere’de destekli yaşam evlerinin yanı sıra yüksek işlevli bireyler için bağımsız yaşam evleri, ve otizmden daha yoğun etkilenen bireyler için de bakım evleri mevcut.
Bizim çocuklarımızın neyi eksik konusuna gelirsek, hiçbir şeyleri. Sadece yapılması gereken bolca çalışma ve düzenleme var. Etik olmayacağı için evlerin içini paylaşamıyorum. Sevgiler.
Özce Zeynep AKÇIN
Özel Eğitim Uzman Öğretici
Makaton Dil Programı Eğitmeni
MSc. Neuroscience
Nöroplay Nöroloji Temelli Oyun Terapisti