Diyabet şeker hastalığıdır. Şeker hastalığı (diyabet) kan şeker artmasıdır. 2 tip şeker hastalığı mevcuttur. Tip 1 ve tip 2 diyabet.
Tip 1 diyabet kan şekerini düzenleyen insülin seviyesinin yetersiz olduğundan dolayı kan şekeri yükselir. Tip 1 diyabet yani tip 1 şeker hastalığı çocuk-adölesan oluşan ve daha az görülen şeker hastalığı tipidir.
Tip 2 diyabette ise kan şekerini düzenleyen ve pankreastan salgılanan insülin miktarı normal veya normalden daha yüksektir. Buradaki problem insan hücrelerinde insüline karşı direnç gelişmesi söz konusudur. Tip 2 diyabet erişkin yaşta ortaya çıkar ve şeker hastalarının büyük bir kesimi bu tiptir.
Diyabet ve arteryel sistem dediğimiz atardamar atardamar hastalıkları arasında sıkı bir ilişki vardır. Vücudumuzda damar veya sinir ağı bulunmayan canlı bir organı yoktur. Bu nedenle diyabetin damar sistemini etkilemesi demek vücudumuzun bütününü etkilemesi demektir. Yani şeker hastalığı sistemik ve sinsi bir hastalıktır. Bu nedenle maalesef toplumdaki bireylerin önemli bir kesimi erken tanı alamamaktadır. Diyabet tanısı çok kolay bir şekilde konulabilmekle birlikte hastaların birçoğu diyabetin neden olduğu önemli atardamar problemleri ve ayak yarası geliştikten sonra hekime başvurmaktadır. Şeker hastalığı tüm organları tutabilmekle birlikte kalp, böbrek, beyin ve bacak atardamarları en sık etkilenen bölgelerdir. Kalp tutulumunda kalp krizi, beyin damarları tutulumunda inme, böbrek tutulumunda hipertansiyon ve bacak-ayak tutulumunda kangren veya diyabetik ayak (ayak yarası) dediğimiz ciddi tablolar ortaya çıkar. Diyabetik; ciltte renk değişiklikleri, hissizlik, ağır enfeksiyonlar ve kangren dediğimiz doku ölümü nedeniyle uzuv kaybına giden yaralarla karakterize bir hastalıktır. Diyabet hastalığının mekanizması tam açıklığa kavuşmamakla birlikte özellikle insülin direnci oluşan tip 2 diyabet kilolu hastalarda ortaya çıkmaktadır. Diyabetli hastalarda kan şekerinin kontrol altına alınmaması, tansiyon yüksekliği, sigara kullanımı, kan lipit değerlerinin yüksekliği, sedanter yaşam ve kötü beslenme alışkanlıkları damar hastalığının hızla ilerlemesine neden olur.
Şeker hastalığı damarlar üzerinden tüm vücudu etkileyen metabolik bir hastalıktır. Kan şekerinin normalin üzerine çıktığı durumlarda birkaç temek bulgu oluşur. Bu bulgular:
Saydığımız bulgular tutulan bölge veya organa göre farklılık göstermektedir.
Kalp damarları tutulumunda; egzersizle gelen hafif göğüs ağrısından, kalp krizine uzanan bulgular görülür.
Boyun damarları tutulumunda baş dönmesi, göz kararması-bulanık görme, bayılma atakları ve inmeye uzanan problemlerle karşılaşılır.
Böbrek tutulumuna bağlı damarı darlığında hipertansiyon ön plandadır.
Bağırsak damarları tutulumunda (mezenterik arter darlık veya tıkanıklığına bağlı) yemeklerden sonra birkaç saate uzayabilen kramp tarzı karın ağrısı görülebilir.
Göz damarları tutulumunda bulanıklıktan tam körlüğe ilerleyen süreçlerle karşılaşılabilir.
Bacak damarları tutulumunda kladikasyo dediğimiz eforla gelen ağrılar oluşabileceği gibi, ayak bölgelerinde hafif şişmeler, ciltte renk değişiklikleri ve ağrısız yaralarla karakterize diyabetik ayak başlangıcı oluşabilir. Ayak ve bacakta görülen yaraların sebebi; ağrı duyusunu algılayan sinirleri besleyen kılcal damarların diyabetten etkilenmesine sebebiyledir. Diyabet hastalığı 2000’li yılların başında toplumun yaklaşık %8 ininde görülürken, 2020’lerde bu oranın belirgin artarak %13 e yükseldiği tahmin edilmektedir.
İnsülin direnci ile ilişkili tip 2 diyabet hastalığı oluşumunda yaşam tarzı çok önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle çok büyük çalışma gruplarında (Çin’de DAKİNQ, Finlandiya’da diyabet önleme çalışması ve Amerika’da diyabet önleme programı) yaşam tarzı değişiklikleri ile diyabetin oluşumu ve sonuçlarının engellenmesinin %50 oranında azaltılabileceğini ortaya koymuştur. Türkiye’de ise bu gelişmelere paralel olarak 2007 yılında diyabet önleme ve kontrol programı oluşturulmuştur. Bu çalışmaların temelini toplumda dengeli beslenme, uygun kilo ve düzenli egzersiz alışkanlığının oluşturmaktadır.
Diyabette tedavi kan şekeri yüksekliğinin kontrol altına alınmasıyla başlayıp, beslenme alışkanlıkları ve yaşam tarzının düzenlenmesi ile devam eder.
İlerlemiş diyabet hastalarında atardamarların ileri derecede damar hasarları oluşur. Diyabetik hastalarda (şeker hastaları) ölüm ve organ hasarlarını azaltmak için tutulan bölgeye yönelik tedavi yapmak gerekir. İleri evre damar hastalığı gelişen hastalarda; medikal tedavi ilerlemeyi yavaşlatıp durdurabilmekle birlikte oluşmuş hasarları düzeltemez.
Damarların ne kadar etkilendiğini ve hangi organları etkilediğini göstermek için; tutulan bölgeye göre renkli doppler ultrasonografi, bilgisayarlı tomografik anjiyografiler, MR anjiyografik ve kateter anjiyografi yöntemleriyle tanı konulduktan sonra ilgili damarların anjiyografik tedavisi planlanır.
Diyabette organ tutulumuna göre tedavi;
Diyabet hastalarında yaradan kangrene ilerlemenin aşamaları görülmekte.