Diz ağrısı çok sık karşılaşılan yakınmalardan biridir. Diz ağrılarının kaynağı eklem içi dokular ya da eklem çevresindeki kas, kiriş, bağ ve keseler olabilir. Akut diz ağrısı genellikle travma kökenlidir ama kronik diz ağrılarısı nedenleri arasında genellikle romatizmal patolojiler yatar. Ağrının nedenine bağlı olarak hasta, ağrıyı diz kapağında, diz önünde, diz arkasında hissedebilir.
1. Bağ Yaralanmaları
Diz yan bağları ya da çağraz bağlardaki yaralanmalar sıklıkla travmatik kaynaklıdır.Özellikle spor yaralanmalarında karşımıza çıkar. Akut gelişen diz ağrısı, yürüken ve dizi kıvırırken belirgin rahatsızlık vardır. Bazı olgularda tekrarlayan yarlanmalar sonucunda kalsifikasyon ortaya çıkabilir.
Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları: Ön çapraz bağ yaralanmaları, diz ağrısı nedenleri arasında en sık görülen bağ yaralanmasıdır. Tek başına olabilir ya da iç yan bağ, iç menisküs yaralanmaları eşlik edebilir.Sıklıkla kuadrİsep kasılı durumdayken aniden duruşlarda yaralanır.
resim 1_Ön çapraz bağ yaralanma mekanizması
Ön Çapraz Bağ Yaralanma Mekanizması
resim2_Diz ağrısı nedenleri, ön çağraz bağ yırtığı
Ön Çapraz Bağ Yırtığı
Temel bulgular diz ağrısı, şişlik, eklem hareket açıklığında kısıtlanmadır. Kronik olgularda dizde boşalma duygusu olabilir. Tedavide istirahat, bandaj ve soğuk uygulanır. Akut dönem tedavisinden sonra hastanın yaşı, akitiviteleri, eşlik eden diğer sorunlar göz önüne alınarak tedavi seçimi yapımalıdr. Ancak tedavi seçimi ne olursa olsun erken ve etkin fizik tedavi ve rehabilitasyonun ön koşul olduğu unutulmamalıdır.
Arka çapraz bağ yaralanmaları: Tüm diz yaralanmalarının %3-37’sini oluşturur. Yaralanma akut ya da kronik, tek başına ya da diğer yaralanmalarla birlikte olabilir.
resim3_Diz ağrısı, arka çapraz bağ yırtığı
Arka Çapraz Bağ Yırtığı
Dizin aşırı kıvrılması arka çapraz bağ yaralanmasının en önemli mekanizmasıdır. Fizik muayenede akut yaralanmaya bağlı olarak dizin arka tarafında cilt altındaki kanamaya bağlı kırmızılık görülebilir. Dizde şişlik ve hareket kaybı vardır. Ağrı ve yürüme zorluğu vardır. Tedavide istirahat, bandaj, soğuk uygulama yapılır. Hastalığın seyri genellikle iyidir.
Yan bağ yaralanmaları: En sık dizin iç kısmında bulunan bağ yaralanır. İç menisküs ve ön çapraz bağ yaralanmaları eşlik edebilir.
resim4_Sık görülüen diz ağrsı nedenlerinden; diz yan bağ yırtıkları
Diz Yan Bağ Yırtıkları
Dış yan bağın tek başına yaralanması nadirdir. Genellikle diğer yaralanmaların bir parçası olarak karşımıza çıkar. Önde gelen bulgu diz ağrısıdır. Ağrının yanında kilitlenme varsa menisküs ve ön çapraz bağ yaralanması düşünülmelidir. Tedavide diğer bağ yaralanmalarına uygulanan prensipler geçerlidir.
2. Tendinit (Kiriş Kılıfının İltihabı)
Romatizmal hastalıkların bir bulgusu olarak ya da aşırı kullanım sendromlarından biri olarak karşımıza çıkabilir.
Patellar Tendinit (Diz Kapağına Ait Tendinit): Diz kapağı alt bölgesinde görülen ağrının yaygın nedenlerindendir.
resim 5_Patellar tendinit.
Patellar Tendinit
resim6_Diz kapağı ağrısı
Diz Kapağı Ağrısı
Sıçrayıcı dizi olarak bilinen bu durum özellikle sık tekrarlayan sıçramayı gerektiren sporlarda (voleybol, basketbol, tenis, atletizm) sık görülür. Hatalı antrenman teknikleri (yetersiz ısınma, antrenman yoğunluğunda ve sıklığında ani artışlar, sert zemin ve kötü ayakkabı), kas gücü ve esnekliği arasında dengesizlik, baldır arka kaslarında yetersiz esneklik gibi çeşitli nedenler diz kapağı tendinitine zemin hazırlayabilir.Karakteristik yakınma, aktiviteyle ilişkili diz kapağı ağrısıdır. Uzun süreli oturma ya da merdiven çıkmadan sonra da ağrı ve sertlik açığa çıkar. Tedavide öncelik ağrının azaltılmasıdr. Bunun içn ilaç tedavinin yan sıra fizik tedaviden yararlanıbilir. Daha sonra nedene yönelik egzersiz programı düzenlenmelidir.
3. Menisküs Yaralanmaları
Menisküsler uyluk ve kaval kemiği eklem yüzeyleri arasındaki boşluğu doldurular. Dizin dengesinin sağlanmasında, ekleme binen yükün dağıtılması ve emilmesinde önemli rol oynarlar
resim 7_Diz ağrısı; menisküs yırtığı
Menisküs Yırtığı
Menisküs yaralanmaları akut bir tramva ya da yaşlanma sürecindeki yıpranmaya bağlı ortaya çıkar. İç menisküs yırtıkları dış menisküs yırtıklarından daha sık görülür.
Menisküs yaralanmalarında temel yakınma diz ağrısı, diz kapağı ağrısı, şişlik ve kilitlenmedir. Bağ lezyonu eşlik etmiyorsa şişlik belirgin değildir. Hasarlı bölge dokunmakla duyarlıdır.Tedavide akut dönemde istirahat, lokal soğuk uygulama, bandaj uygulanır. Aktif, atletik gençlerde cerrahi tedavi açısından değerlendirilmelidir.
4. Bursit (Kese iltihapları)
Keseler özellikle vücudun birbirine sürtünen yapıları arasında bulunup aşınmalarına engel olan yapılardır.
resim8_Diz eklemi çevresindeki bursalar yaygın diz kapağı ağrısı nedenlerindendir.
Diz Eklemi Çevresindeki Bursalar
resim9_Diz kapağı altındaki bursa iltihabı
Diz Kapağı Altındaki Bursa İltihabı
Diz eklemi çevresinde 11 kese vardır. Bu keselerden herhangi birindeki yangı, diz ağrısına neden olabilir. Tekrarlayan küçük travmalar, akut direk travma, enfeksiyona sekonder olarak gelişebilir. Lokal diz kapağı ağrısı, şişlik, kızarılık ve ısı artışı vardır.
5. Kıkırdak Kırıkları (Osteokondritis Dissekans)
Eklem kıkırdağının ya da eklem kıkırdağıyla birlikte kıkırdak altındaki kemiğin bir bölümünün beslenmesinin bozukluğu ve canlılığını kaybetmiş kemik parçasının sağlam dokundan ayrılmasıdır.
resim 10_Diz ağrısı; kıkırdak ayrılması
Kıkırdak Ayrılması
Sıklıkla uyluk kemiğin iç eklem yüzeyinde ortaya çıkar. Genellikle adolesanlarda görülen diz ağrısı nedenlerindendir ve %20 olguda iki taraflıdır. Akut travma, tekrarlayan küçük travmalar, dolaşım bozukluğu ve genetik nedenlerden kaynaklanabilir. Hastada aktiviteyle artan diz ağrısı ve şişlik vardır. Eklem faresi denilen serbest cisim nedeniyle dizde kilitlenme saptanabilir. Tedavi hastalığın evresine, hastanın iskelet gelişimine bağlıdır. İskelet gelişimini tamalamış olan hastalarda, dizde kilitlenme ya da ağrılı serbest cisim varlığında ortopedik girişim düşünülmelidir.
6. Eklem Faresi (Serbest Cisim)
En sık nedeni kıkırdak lezyonları ve kireçlenmelerdir. Diz eklemi, serbest cisimlerin en sık görüldüğü eklemdir. Serbest cisimlerin karakteristik bulgusu kilitlenmeye yol açmalarıdır. Kilitlenme şiddetli diz ağrısıyla beraberdir. Düz grafilerde kolaylıkla saptanır. Kilitlenmelere neden olan olgularda serbest cismin cerrahi olarak çıkarılması gerekir.
resim 11_Diz ağrısı nedenlerinden olan eklem faresinin radyolojik görüntüsü.
Eklem Faresinin Radyolojik Görüntüsü
7. Osteonekroz (Kemik Dokusunun Canlılığını Kaybetmesi)
Klasik olarak orta yaşlı ya da yaşlı kadınlarda görülür. Travma olmaksızın, ani başlangıçlı diz ağrısı ve eklem hareket kısıtlılığı vardır. Özellikle erken tanı konan olgularda koruyucu tedaviyle bulgular geriler.
8. Diz Kapağı Çıkığı:
Diz kapağı kemiği diz önünde bulunan üçgen şeklinde bir kemiktir. Dizimizi büküp gerdiğimizde diz kapağı kemiği uyluk kemiği yatağı içinde aşağı yukarı hareket eder. Bazen dizdeki bir kas ya da bağ ters yönde gerilirse diz kapağı kemiği zorlanır. Bu durumda diz kapağı kısmen veya tamamen yerinden çıkabilir. Dizin kıvrılmasıyla aniden ortaya çıkan diz kapağı ağrısı vardır ve hasta dizini açamaz. İç yan bağ yaralanma bu tabloya eşlik edebilir. Genellikle genç atletlerde ve kızlarda daha sıktır. Bağlardaki gevşeklik, uyluk kemiğinin gelişim anormalliği, diz kapağının anormal yüksek pozisyonu diz çıkığına yatkınlaştıran etkenlerdir.
resim 12_Diz kapağı çıkığı
Diz Kapağı Çıkığı
resim 13_Diz kapağı çıkığının radyolojik görüntüsü
Diz Kapağı Çıkığının Radyolojik Görüntüsü
9. Diz Kapağının Stres Kırığı
Diz kapağının stres kırığı nadirdir.
10. Osgood-schlatter Hastalığı
Sıklıkla onlu yaşlardaki, atletik, aktif çocuklarda ortaya çıkan diz ağrısı nedenleri arasındadır. Kaval kemiğinin osteonekrozudur. Diz kapağı altında kaval kemiğinin üst ucunda aktiviteyle ilişkili diz kapağı ağrısı, şişlik ve hassasiyet vardır. Erkeklerde daha sık görülmekle beraber, sportif aktivitlere katılan kızlarda da sıklığı fazladır. Bulgular genellikle hızlı büyüme döneminde başlar. Ağrı kesintilirdir, özellikle diz bükme, çömelme, sıçrama gibi aktiviteler sırasında artar.
Tedavide aktivite düzenlenmesi, ilaç tedavisi, soğuk uygulama ve fizik tedavi yapılır.
resim 14_Diz kapağı ağrısı nedenlerinden os good schlatter hastalığının radyolojik görüntüsü.
Os Good Schlatter Hastalığının Radyolojik Görüntüsü
resim 15_Os good schlatter hastalığına bağlı diz kapağı altında şişlik.
Os Good Schlatter Hastalığına Bağlı Diz Kapağı Altında Şişlik
11. Yağ Yastıkçığı Sendromu
Diz eklemi içinde bir çok yağ yastığı vardır. Diz ekleminin ön bölümünde diz kapağı üstinde, arkasında ve altında olmak üzere üç tane yağ yastığı mevcuttur. Bu yağ yastıkları damar ve sinir açısından zengin bir yapıdır. Özellikle Hoffa hastalığı olarak bilinen diz kapağı altındaki yağ yastığı hastalığı çok sık görülür. Diz kapağı ağrısı nedeni olabilir. Diz ağrısı uzun süre oturmayla ve diz çökmeyle artar.
resim 16_Diz kapağı altındaki yağ yastığı.
Diz Kapağı Altındaki Yağ Yastığı
12. Koşucu Dizi
Sıklıkla koşucular, bisikletçiler, askerler gibi dizde tekrarlayan bükülme-gerilme yapanlarda görülür. Dizin dış yanında ağrı vardır. Ağrı genellikle koşuya başladıktan 10-15 dakika sonra başlar, istirahatla rahatlar. Bazen yürüyüş ya da merdiven inip çıma sırasında da ortaya çıkabilir. Tedavide istirahat, lokal soğuk uygulama, germe egzersizleri, ilaç tedavisi, fizik tedavi ve rehabilitasyon yapılır.
13. Kireçlenme
Tıbbı karşılığı osteoartrit olan kireçlenme, sıklığı yaşla birlikte artan, eklem kıkırdağının lokal kaybıyla birlikte eklem kenarlarında meydana gelen kemik değişiklikleridir. Klinik olarak temel yakınma ağrı ve tutukluktur. Diz kireçlenmesi yaşlı popülasyonun üçte birini etkileyen diz ağrısı nedenleri arasındadır. Daha sıklıkla kadınlarda ve iki dizden birden görülür.