DMD/BMD ve COVİD-19
Dünya Duchenne Örgütü, uzmanlara sormaya devam ediyor… 21 Mart’ta ikincisi yapılan online bilgilendirmenin Türkçe özetini sizler için hazırladık.
DMD üzerinde çok tecrübeli olan İskoçya’dan University of Glasgow Öğretim Üyesi, Endokrinoloji Uzmanı Dr. Jared Wong yanıtlıyor.
-COVİD ve DMD’lilerin kullandığı kortizonlar bağışıklık sistemini etkiler mi?
* Kortizonların bağışıklığı azaltıcı bazı etkileri olabilir. Covid 19 salgını için DMD’lilerin ve kortizon (steroid) kullananların risk grubunda olduğunu söyleyen ülkeler ve sağlık sistemleri var. Ancak incelenen hastalarda, kortizon kullanımına bağlı olarak daha fazla hasta\enfekte olma, ciddi enfeksiyona kapılma gibi durumlar gözlenmedi.
– Kortizonların Covid 19 enfeksiyonu üzerindeki etkisi ne olur?
* Henüz Covid 19 ‘a yakalanan, enfekte olan bir DMD’li olmadığı için tam olarak bilemiyoruz. Teoride yakalandıklarında enfeksiyonu daha ciddi geçirebilirler ama bunun kortizonlar sebebiyle olacağını söyleyemeyiz. Kalp sorunları, solunum sorunları ve diğer faktörler nedeniyle daha ciddi geçirme riski var deniliyor. Bazı ülkelerde uzun süre kortizon kullananlar risk grubu içinde ve izolasyonu daha uzun, 12 hafta kadar olması gerekiyor.
– Kortizon vermeyi bırakmalı mıyım?
* Hayır, bırakmamalısınız ve zaten bırakamazsınız. Kortizonları uzun süre kullanan birisinde adrenealin üreten salgılar baskılanır ve vücud adrenalin kortizol üretemez ve dışarıdan almaya mecbursunuzdur. Birden bırakırsanız, adrenal krizine girebilir çocuklar, bu ciddi bir durumdur. Bu yüzden kortzion bırakma uzun süreye yayılmalı, azaltılarak bırakılmalıdır. Bazen aylar alabilir.
– Kortizonlar ile ilgili Covid salgınında ekstra bir şey yapmalı mıyım?
* Uzmanlarınız bir şey söylemediyse yoktur. Covid veya diğer başka enfeksiyon sebebiyle, kortizon alamıyorsanız, kusuyorsanız veya ishalseniz böyle durumlarda hastanede damardan ya da bazı ülkelerde mevcut olan evde kullanılan hydrocortisone enjeksiyonu ile kortizon dozunu amalıdır.
Yaşı büyük çocuklarda, ateşli hastalık varsa ve yüksek dozda kortizon kullanıyorlarsa -nadiren- dozu artırmak gerekebilir. Doktorunuza sormanız önemlidir. Genellikle gerekmez. Yaşı küçük çocuklarda gerekmez.
– Hergün kortizon almayan çocuklar (haftasonu yüksek doz veya 10 gün arayla alanlar) ne yapmalı?
* Bu hastalar da doktorlarına danışmalıdır. Benzer önlemler bunlar için de geçerli olabilir ama en sağlıklısı doktoruna danışmalıdır. Adrenalin baskılanmış olmayabilir, o zaman bu önlemler geçerli olmayabilir.
DMD üzerinde çok tecrübeli olan Günay İtalya’dan University of Bari öğretim üyesi, Farmakolojist Prof. Dr. Anna Maria de Luca yanıtlıyor
– Bağışıklık sistemini güçlendirecek ve Covid salgınını hafifletecek vitamin, ilaç, destekleyici gıda gibi bir şey alabilir miyiz? Mesela Melatonin?
* Herhangi bir suplement, vitamin alımı etkilemez. Ancak biz bu besinleri (vitamin eksikliği hariç) doğal ve sağlıklı gıdalardan almalıyız. Tehlikeli ve beklenmeyen etkileri olabilir, ilaçlarla ters etkileşim yaşanabilir. Bu melatonin için de geçerlidir. Melatonin etkileri çok geniş kapsamlıdır. Antioxidant ve antienflamatuar etkileri bulunan, vücudumuzun ürettiği endojen bir hormondur, uyku zamanını düzenler. Meletonin doktor kontrolü haricinde kullanılmasını tavsiye etmiyoruz.
– Kortizonların covid 19 üzerinde pozitif bir etkisi var mı?
* Evet… Hatta Covid’e karşı düşük dozda kortizon kullanımının faydalı olacağı ileri sürülüyor. Kortizon kullanımının sitokin fırtınası (cytokin storm) diye adlandırılan, ileri zatüre evrensinde meydana gelen ve Covid 19’un etkilerinden olan duruma karşı faydalıdır. Bağışıklık sistemimiz bu evrede çok yüksek sitokin üretir, sağlımız kötüleşebilir, durum kontrol altına alınmalıdır. Kortizonların ve pek çok DMD’li gencin kullandığı ACE inhibitor içeren kalp ilaçları, doktorlar özellikle söylemedikçe kesinlikle bırakılmamalı.
– Ateşli olduğumuzda kullanabileceğimiz en iyi ateş düşürücü ilaç hangisi? Ibuprufen kullanmamalı mıyız?
* Ibuprufen içeren, steroid olmayan, anti enflamatuar içeren ateş düşürücülerin kullanılması; ileri derecede anti enflamatuar etkisi yaratacaktır. Bu da bir virus enfeksiyonunda pek yararlı değildir. Prasetemol’e alternatif diğer steroid olmayan anti enflamatur ateş düşürücüler (ibuprufen) tavsiye edilmiyor çünkü DMD’li çocuklar sürekli kortizon kullanıyorlar. Bu anlamda prasetemol içeren ateş düşürücüler ilk tercih olmalı DMD için. Ama düşük dozda ve kısa süreli kullanımına dikkat edilmelidir çünkü ateşi devamlı düşürmek istemeyebiliriz. Covid 19’un teşhisi içinde ateş önemlidir, bu sayede tanı konulabilir ve doktorlar doğru bir tetkik yapabilirler.
– Chloroquin ilacı Covid 19 tedavisinde yararlı mı? DMD’ li çocukların kullanmasında bir sakınca var mı?
* Covid 19 için şu anda onaylı bir tedavi yok. Choloroquin eski bir ilaç, sıtma için kullanılıyor ve bu maddenin virüsün hücrelere girmesini zorlaştıracağına dair kanıtlar var. Covid 19’un tedeavisinde kullanılabileceğine dair halen net bir kanıt ise yok. Ancak tamamen güvenli bir ilaç da değil; özellikle tehlikeli kalp aritmesine sebep olabiliyor. DMD’li çocuklarda da kalp ile ilgili sıkıntılar olduğundan, çok dikkatli ve çok kontrol altında kullanılmalı. Kendiniz alıp kullanabileceğiniz bir ilaç değildir, çok tehlikelidir.
– Kortizona henüz başlamamış ve yeni başlayacaklar için ertelemek, salgının bitmesini beklemek daha mı mantıklı?
* Bu nörologların kararı olmalı. Böyle bir ortamda hangisinin daha kolay olduğuna göre hareket edebilir. Bu dönemde yeni reçete yazdırmak, hastaneler ve eczanelerin durumu göz önüne alınırsa zor. Ertelemek zaten mecburi de olabilir.