Evrimsel nörobilim, sinir sisteminin evrimi ve doğal tarihi ile ilgilenen disiplinler arası bir alandır.
Bu alanda, nörobilim ve evrimsel biyoloji bilimleri kavram ve bulgularını paylaşırlar. Evrimsel nörobilimi, insan sağlığı ve ruh sağlığı ile ilgilenen kişilerin mesleki gelişiminde önemli bir yere sahip olduğu söylenebilir. Bu disiplin, evrimsel açıdan insanın diğer canlılardan nasıl farklılaştığını, davranışlarının evrimsel kökenlerini ve zihinsel durumlarının anlamını ortaya koyduğu için oldukça önemlidir.
Evrim, canlıların ortak bir atadan türedikten sonra zaman içinde değişmesi ve çevreye uyum sağlamasıdır. Evrimsel nörobilimin temel başlıklarından biri, evrimin temel mekanizmalarıdır. Bu mekanizmaların en önemlisinin doğal seçilim olduğu görüşü ağır basar. Doğal seçilim, çevresel baskılara karşı avantaj sağlayan genetik varyasyonların daha fazla yayılmasını sağlar. Böylece canlılar arasında farklılaşma ve uyumlanma oluşur. Bununla birlikte, evrimsel nörobilim, canlıların evriminin daha karmaşık olduğunu ve birden fazla etkileşimli faktörünün bulunduğuna da vurgu yapar.
İnsanın Evrim Tarihi
Evrimsel nörobilimin bir diğer başlığı, insanın özel evrimsel tarihidir. İnsan, primatların hominid ailesinden gelmektedir ve yapılan çalışmalar, insanın en yakın akrabasının şempanzeler olduğunu söylemektedir. İnsan ve şempanze atalarının yaklaşık 6-7 milyon yıl önce ayrıldığı bilinmektedir. İnsanın evrimsel tarihindeki önemli dönüm noktaları dik yürüme, beyin büyüklüğünün artması, ateş kullanımı, dil gelişimi, kültür ve teknoloji üretimi şeklinde sıralanabilir ve bu dönüm noktaları, insanın bugünkü benzersiz özelliklerine katkıda bulunmuştur.
Günlük Davranışlarımızın Evrimsel Kökeni
Evrimsel nörobilimin bir başka odağı, günlük hayattaki davranışlarımızın evrimsel kökenleridir. İnsan davranışları, genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıkar. Bununla birlikte bazı davranışlarımızın köklerinin, atalarımızın yaşadığı doğal ortamlarda şekillendiği de bilinmektedir. Örneğin, tatlı yiyeceklere olan düşkünlüğümüz, atalarımızın enerji kaynağı olarak meyve ihtiyacı duymasından kaynaklanabilir. Ya da sosyal gruplara karşı bağlılık duymamız, atalarımızın hayatta kalma şansını artıran işbirlikçi davranışlar sergilemesinden ötürü olabilir.
Günümüzdeki “Hastalık” Olgusu Zihinsel Kaynaklı Olabilir
Evrimsel nörobilim, insan davranışlarının evrimsel açıdan nasıl anlaşılabileceğini ortaya koyarken, aynı zamanda modern yaşamın bazı davranışlarımızı nasıl değiştirdiğine de dikkat çeker. Aynı zamanda günümüzde “hastalık” olarak bilinen birçok zihinsel durumu evrimsel adaptasyonlar açısından yeniden değerlendirir. Bazı zihinsel durumlar, modern yaşam koşullarında uyumsuzluk gösterse de atalarımızın yaşadığı dönemlerde avantaj olarak açıklanabilir. Örneğin depresyon, stres ve tehlikeli durumlarda enerji tasarrufu yapmak için etkili bir mekanizma olabilir. Ya da obsesif kompulsif bozukluk, hijyen ve düzen konusunda hassasiyet gösterebilmek için işlevsel olabilir. Bu nedenle, evrimsel nörobilim, zihinsel durumların kökenleri hakkında daha geniş bir perspektif sağlayarak, sağlık profesyonellerine daha iyi tanımlama, önleme ve tedavi etme seçenekleri sunar.
Evrimsel Nörobilim Eğitiminin Önemi
Evrimsel nörobilimin temelleri göz önüne alındığında, bu disiplin hakkında daha fazla araştırma yapmanın önemi de günden güne artıyor. Henüz genç bir disiplin olmasına rağmen hızla büyümekte ve gelişmekte olan evrimsel nörobilimin, evrim ve buna bağlı insan davranışları hakkında daha derin bir anlayışa sahip olmamıza katkı sağlıyor. Bununla birlikte insanların sağlık ve refahı için önemli olan birçok konuda daha iyi kararlar verilmesinde destek sunduğunu söyleyebiliriz.
Bu konuda daha detaylı bilgi edinmek için yeni başlayan ENO-10’e (Evrimsel Nörobilim Okulu) kayıt yapabilirsiniz. Ayrıca UNO mezunları ve ruh sağlığı alanında eğitim alan öğrencilere özel %20’lik indirimden faydanlabilir.
AçıkBeyin ENO-101 , evrimsel biyoloji ve evrimsel psikolojinin temellerini en anlaşılır şekilde aktarmak üzere tasarlandı. Psikolog ve psikiyatristlerin, eğitim psikologlarının, PDR uzmanlarının, kısacası insan ruhsal donanımı üzerine çalışan herkesin, bu temel bilgilerden sonra mesleğine ve uygulamalarına bakış açıları büyük oranda değişiyor. İnsanı, özellikle de kendimizi bambaşka ve daha önce hiç anlatılmayan bir bakış açısıyla görebilmek için hepinizi ENO-101’e bekliyoruz.
Eğitimimiz, “ters-yüz sınıf” (flipped classroom) yapısıyla tasarlandı. Son yıllarda tüm dünyada en çok tercih edilen eğitim modellerinden olan ters-yüz eğitim modelinin klasik kurslara göre çok daha verimli olduğunu biliyoruz. Bu yöntem sayesinde teorik dersleri kendi ritim ve programlarına göre izleyip öğrenen katılımcılar, ortak canlı oturumlarda anlaşılmayan yerleri tartışma ve sunulan bilgileri daha ileri düzeyde kavrama imkanına kavuşuyorlar.
Her hafta, o haftaya özel ders içerikleri katılımcıların kullanımına açılacak ve tüm katılımcılar bu video dersleri o hafta boyunca istedikleri kadar izleyip çalışacaklar. Haftada bir gün yapacağımız canlı ders oturumlarımızda ise o hafta izlemeye açılan içeriklerimiz üzerine, içerikleri izlemiş olan katılımcılarımızla birlikte, canlı bir soru-cevap ve ek açıklamalar oturumu gerçekleştireceğiz.
A-KADEMİ ENO-101 DERS İÇERİKLERİ
*Bu yazının yazım sürecinde yapay zekadan destek alınmıştır.
Editör: Sude Öztekin