Yaban mersinine olan talep gün geçtikçe artıyor. Meyve, girişimciler için yeni bir kazanç kapısı oldu. Tarla alıp üretime geçenler dahi var. Yaban mersini, gerek taze tüketim gerekse işlenmiş meyve sanayisi açısından güçlü bir ticari ürün. Türkiye’de de bu alanda yapılan çalışmalar meyvesini verdi ve ihracat şimdiden 22 ülkeye ulaştı.
Yurtdışında “blueberry” olarak bilinen yaban mersini Türkiye’de maviyemiş ve ayı üzümü gibi çeşitli isimlere sahip. Şu sıralar yaban mersininin önlenemeyen bir yükselişi var. Taze tüketim, işlenmiş meyve sanayisi ve pastacılık sektörü açısından sahip olduğu güçlü pazar, meyvenin önemli özelliklerinden. Dünya’da ABD, Kanada ve Peru, yaban mersini yetiştiriciliğinde ilk sıraları paylaşırken, Türkiye’de de Bursa ilk sıradaki yerini alıyor. 2021 yılı Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre ülkemizde 4 bin197 dekar alanda 2 bin 496 ton yaban mersini üretimi yapılmış. Üretim Bursa’da 2 bin 288 dekarda, 861 ton, Antalya’da 754 dekarda 862 ton, Rize’de 351 dekarda 205 ton olarak gerçekleşiyor. Bursa, en büyük üretici il olarak toplam üretiminin yüzde 35’ini karşılıyor. Yaban mersini yatırımı yapılırken uzmanından destek almak da çok önemli. Özellikle çeşit seçimi yaban mersini üretiminde büyük öneme sahip. Yaban mersini konusunda Türkiye’de çalışan sayılı danışmanlardan Sayın Halil Oymak’ı bu ayki sayımıza konuk ettik ve bu değerli ürünü ayrıntısıyla konuştuk.
Sayın Oymak, ülkemizde son yıllarda farklı meyve türlerinin üretimine yönelim arttı. Bu meyvelerden biri de yaban mersini. Yaban mersinine olan ilginin sebebi nedir?
Hepimizin bildiği üzere maalesef üretim planlaması ülkemizde yeterince yapılamıyor. Bunun sonucu olarak serbest piyasa koşullarındaki fiyat istikrarsızlığı meydana geliyor. Üreticiler bu durumdan kurtulmak ya da daha yüksek kazançlar elde etmek amacıyla alışılagelmiş ürün deseninin dışındaki ürünlere yöneliyor. Blueberry de bunlardan birisi. Özellikle yaban mersinine olan ilginin sebebini;
– Fiyatının yüksek,
– İhracat pazarının açık,
– Hem güneyde hem kuzeyde geniş bir iklim yelpazesinde yetişebiliyor olması şeklinde kısaca söyleyebilirim.
Yaban mersini kapama bahçeleri kuruyorsunuz. Bu meyveye yatırım yapacaklara neler önerirsiniz?
Her üründe olduğu gibi bu ürün için de çeşit seçimi en önemli unsur. Kesinlikle çeşit seçimlerinde uzmanlardan yardım alarak, iklim, su ve toprak verilerini doğru inceleyerek seçim yapsınlar. Bir meyve bahçesi 15-20 yıl süre ile çalışacak bir fabrikadır. Seçilen çeşitlerin ilerleyen yıllarda marketlerde kabul görmesi çok önemli. Bahçe tesis işlemine başlamadan önce bölgelerindeki tarım il müdürlükleri, ziraat odaları, üniversitelerden ve uzman kişilerden mutlaka destek alsınlar.
Yaban mersini yetiştiriciliğinde dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
Toprakta yetiştiriciliğinde normal meyvelerden çok farklı bir durumu yok. En özel isteği toprak ph isteğidir ve yüksek organik maddeli geçirgen topraklardan hoşlanır. Bu ürün 4,5-5,5 ph aralığında yetişebilir. Bunun dışındaki ph aralığında yetişmesi pek mümkün değildir.
Hastalık\Zararlı mücadelesi ile gübrelemede nelere dikkat edilmelidir?
Hastalık\Zararlı konusunda bölgenin florası önem taşır. Bölgedeki zararlılar bu bitki içinde zarar yapabilir. Hastalık olarak Kurşuni küf en yaygın gördüğümüz hastalık. İlaçlamalarda BKÜ tavsiyelerine ve listelerine uymalarını tavsiye ederim. Aslında çalı bitkisi olduğu için çok nazik bir bitki değildir. Sadece substrat ortamında (saksılı yetiştiricilik) yetiştiricilik daha çok kontrol ister. Bu yetiştiricilikte fertigasyon çok önem arz eder. O yüzden bu şekildeki yetiştiriciliklerde doğru bir besleme programı olmadan ve bir otomasyon sisteminiz olmadan kesinlikle bu iş yapılmamalı. İlk 2-3 yıl sorun yok gibi görünür ama sonraki yıllarda çok büyük problemler yaşanır.
Maviyemişin ekonomik değeri nedir? Kullanım alanlarından ve pazarından bahseder misiniz?
Şu an ekonomik getirisi açısından ülkemiz adına güzel bir alternatif. Türkiye’deki ortalama çiftçi satışı geçtiğimiz yıl 80 TL ortalamada idi. Avrupa’da çiftçi satışı ise ortalama 4-5 Euro şeklinde gerçekleşiyor. Tabi ki blueberry çok yönlü bir ürün. Taze, kurutulmuş, dondurulmuş, reçel ya da marmelat şeklinde değerlendirilebilir. O yüzden çiftçiler açısından güzel bir ürün. Ayrıca iyi koşullarda 45-60 gün arasında depolanabilir.
Yaban mersini bahçesi kuracak olanlara herhangi bir destek var mı? Varsa bu destekler nelerdir?
Tabi ki. Yaban mersini tıbbi aromatik bitkiler sınıfına alındı. En son Bakanlığın açıkladığı bir yayında var bununla alakalı. Dolayısıyla Hibe ve IPARD programları bu ürün için açık. Ayrıca kapama bahçe yatırımlarında devlet bankalarının sağladığı 2 yıl ödemesiz düşük faizli krediler mevcut. Üreticilerimiz mutlaka bu destek ve kredilerden yararlanmalı.
Türkiye’de yaban mersininin geleceğini nasıl görüyorsunuz?
Yaban mersini ülkemiz için geleceği çok parlak bir ürün ve önümüzdeki 10 yıl içerisinde üretim alanlarında çok ciddi artış bekliyorum. Ayrıca ihracat firmalarının da ürüne olan ilgisi her geçen gün artacak. Bu ürün ülkemiz için kiraz, incir ve narın yanı sıra kolaylıkla ihraç edebileceğimiz ürünlerin yanında yerini alacak. Ülke olarak dünyadaki blueberry pazarından %1 dahi pay alamıyoruz. Bu çok büyük bir pasta. Türkiye Blueberry üretim maliyeti Avrupa ve komşu ülkelerimize oranla oldukça aşağıda. Dolayısıyla rahatlıkla bu ürünü pazarlayabiliriz. Son zamanlarda dünyadaki büyük Berry grubu (Büyük üretici ve pazarlama şirketleri) aktörlerinde Türkiye’de üretim için yatırım planlamaları veya partner arayışları bunu kanıtlar nitelikte.
Sonuç olarak, bu ürünün ilerleyen yıllarda ihracat ihtimali çok yüksek. Bu pastadan pay alabilmemiz için ürettiğimiz ürünlerin ve çeşitlerin kabul edilebilir olması çok önemli. Avrupalı marketler birçok eski çeşitleri listesinden çıkardı ve çıkarıyor. Üreticilerimize bir kez daha vurgulamak istiyorum. Çeşit seçimine çok dikkat edelim.