Fazla Mesai Ücreti Davası, işyerinde uygulanan çalışma koşulları nedeniyle oluşan fazla çalışmalarının karşılığının işverenden alınması için açılan maddi tazminat davası türüdür.
Fazla mesailerin ödenip ödenmediğinin tespiti, bordroların incelenmesi, haklı fesih şartlarının değerlendirilmesi ve fesih, arabuluculuk ve dava süreçlerini başlatmak için ofisimizin iş avukatı departmanından avukatlık hizmeti alabilirsiniz.
Fazla Çalışma İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nde açıklanmıştır.
Buna göre “Ülkenin Genel Yararları”, “işin niteliği” veya “üretimin arttırılması” gibi nedenlerle günlük iş süresinde fazla çalışma yapılması mümkündür.
Fazla çalışma süreleri İş Kanunun 63. Maddesine göre günlük değil haftalık olarak hesap edilecektir. Buna göre “fazla çalışma haftalık 45 saatin üstündeki çalışmadır”. Denkleştirme esasının uygulandığı işyerlerinde haftalık çalışma saati 45 saati aşsa bile fazla mesai ücreti ödemesi yapılmaz.
Fazla Mesai ücreti ve alacağı normal çalışma ücretinin %50 fazlasıdır. Normal çalışma ücretinin 1 saatlik karşılığının 10,00TL olduğunu kabul edersek, fazla çalışmanın saat ücreti 15,00TL olarak hesap edilecektir.
Bu halde bir işçiye 1 saatlik fazla çalışması için 1.5 saat serbest zaman tanınmalıdır. Bu karşılık serbest zaman hakkını kullanan işçinin ayrıca fazla mesai ücreti alması mümkün değildir. İşçi hakettiği serbest zamanı altı ( 6 ) ay içerisinde kullanmak zorundadır.
Denkleştirme esasının uygulandığı işyerlerinde denkleştirme yapılacağından 45 saati aşan haftalar için fazla mesai ücreti doğmaz.
Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması gerekir. Zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma için bu onay aranmaz. Zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumların gerektirmediği hallerde sadece işçiyi bezdirmek için ve mobbing unsuru olarak fazla mesai yaptırılması mümkün değildir.
Bir yılda yapılan toplam fazla çalışma süresi iki yüz yetmiş ( 270 ) saatten fazla olamaz.
Yasanın 42. Ve 43. Maddelerinde belirtilen nedenlerle bir zaruretin ortaya çıkması halinde de fazla çalışma yapılabilir.Bu hallerde işçinin yazılı onayının alınması zarureti bulunmamaktadır.
Fazla çalışmanın maddelerde belirtilen nedenlere dayanması halinde de yasanın 41. Maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtildiği şekilde fazla çalışma ücreti hesap edilerek işçiye ödenmesi zorunludur.
İş Kanunu 41. Maddeye göre fazla çalışmalarda işçinin onayının alınması gerekir bu onay her yıl başında yenilenmelidir. İşçinin onayının alınması işçiye fazla mesai ücreti ödenmeyeceği veya işçinin bu haklarından feragat ettiği anlamına gelmemektedir. İşçi bu onayı verse de vermese de fazla mesai yaptığı takdirde bu ücreti talep etme hakkı vardır.
İşçinin yazılı onayı alınmadan, işçinin fazla mesai yapması durumunda da işçinin yaptığı çalışma fazla mesai olarak kabul edilir ve fazla mesai davası açma veya ücretini alma hakkını engellemez. Ancak bu durum işçi veya işveren bakımından fesih koşullarını etkilemektedir.
İş kanunu 63. Maddesinde ise maksimum çalışma süresinin haftada en çok 45 saat olacağı kararlaştırılmıştır. Bu sürenin aşılması durumundaki çalışmalar ise fazla çalışma olarak kabul edilmekte ve işçiye bu kapsamda fazla mesai ücretlerinin ödenmesi gerekmektedir. Ancak kanundaki bazı hallerde denkleştirme dikkate alınarak işçinin fazla çalışma süreleri esnetilebilmektedir. Ancak denkleştirmeye uyulsa dahi aşağıdaki maksimum çalışma sürelerinin aşılmaması gerekmektedir
İşçinin Günlük maksimum çalıştırılma süresi:11 saat
Haftalık maksimum çalıştırılma süresi: 66 saat
Yıllık maksimum fazla mesai süresi:270 saattir
Gece maksimum çalıştırılma süresi:7,5 saat olarak belirlenmiştir.
Bu sürelerin aşılması durumunda işçinin fazla mesai ücreti talep etmesinde bir engel yoktur. Ancak işçi fazla mesaide bu sürelerin aşıldığı iddiasıyla iş akdini haklı nedenle derhal feshedebilecektir.
Fazla mesai hesaplama işlemi için öncelikle haftada kaç saat çalıştığınızı belirlemeniz gerekmektedir. Bu çalışma saati hesaplamasından yemek ve dinlenme molası çıkartılmalı ve haftada çalıştığınız gün sayısı ile çarpılmalıdır. Örnek olarak sabah 8:00’da işe gelip akşam 20:00’da işten çıktığınızı düşünelim. Bu şekilde de haftanın 6 günü çalışmış olun.
Öğlen arası 1 saat yemek molası ve öğleden önce bir kere, öğleden sonra 1 kere olmak üzere 2 sefer 15’er dakika çay molası olduğunu düşünelim. Günlük çalışma saatiniz12-1,5= 10,5 Saattir. Haftanın 6 çalışma günü ile çarpıldığında 63 saat haftalık çalışma saati mevcuttur. Mesai hesaplama ile 63 saatten haftalık çalışma saati olan 45 saat çıkarıldığında 18 saat haftalık fazla mesai çalışmanız olduğu ortaya çıkacaktır.
Mesai kelimesinden her ne kadar çalışanlar arasında fazla mesai kast edilse de, fazla mesai ücretinin hesaplanması için öncelikle normal mesai yani çalışanın saatlik ücreti, saatlik mesai hesaplama işlemi yapılmalıdır. Ardından çıkan bu ücret 1.5 katı ile çarpılmalıdır. Örnek olarak çalışanın maaşı Net 2250 TL ise aylık çalışma saati 225 ile bölündüğünde saatlik ücretin 10 TL olduğu görülecektir.
Yukarıda verilen örnekte saatlik fazla mesai ücreti bu ücretin 1.5 katı 15 TL olacaktır. Fazla mesainin karşılığı olarak işveren işçiye ya 1.5 kat ücret ödeyecek ya da 1.5 kat süre ile ücretli dinlenme hakkı verecektir.
Çalışanların en çok karşılaştırkları durum iş sözleşmelerinde 270 saate kadar olan fazla mesailerin maaşa dahil olduğunu belirten maddelerdir. Senelik yasal sıınır 270 saat olmasından kaynaklı bu şekilde işverenler fazla mesai ücreti ödemekten kaçınmak için sözleşmelere bu maddeleri koymaktadırlar. Bu madde maaşı asgari ücret olan kişiler için geçerli değildir. Ayrıca bordroda yıllık 270 saat üstü fazla mesai yazılmış ise 270 saatin üstü kısımlar için ödenen ücret maaşa dahil edilir.
Uygulamada bir çok insan gece çalışması yapmaktadır. Gece çalışması dinlenmelerle birlikte toplam 7.5 saati geçemez. Bu süreyi geçen her süre fazla mesai olarak sayılmakta ve ücretinin ödenmesi gerekmektedir.
Bu konu hakkında benzer makaleler için tıklayın