Haksız Gözaltı Ve Tutukluluk Nedeniyle Tazminat İstemi Ve Manevi Zararın Tümüyle Giderilmesinin İmkansızlığı

Haksız Tutuklama, Gözaltı ve Arama Nedeniyle Tazminat

Haksız tutuklama, gözaltı veya arama nedeniyle ortaya çıkan tazminatın nasıl ve nereden isteneceği önemli bir husustur. Devlet tarafından haksız bir şekilde üzeri veya evi aranan, gözaltına alınan, tutuklanan, makul sürede yargılanmayan, el koyulan eşyaların korunması için gerekli tedbirler alınmayan ya da eşyaları süresi içerisinde iade edilmeyen kişiler devletten bu haksız işlemler nedeni ile tazminat hakkına sahiptirler. Bu husus 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun 141. maddesinde düzenlenmiştir.

5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu ’nun 141. maddesi;

Suç soruşturması veya kovuşturması sırasında;

1) Kanunlarda belirtilen koşullar dışında herhangi bir delil olmaksızın ya da kaçma şüphesi olmaksızın ya da hakkında herhangi bir yakalama kararı olmaksızın hukuka aykırı olarak yakalanan, tutuklanan veya tutukluluğunun devamına karar verilenler,

2) Kanunî gözaltı süresi içinde hâkim önüne çıkarılmayanlar,

3) Kanunî hakları hatırlatılmadan veya hatırlatılan haklarından yararlandırılma isteği yerine getirilmeden tutuklananlar,

4) Kanuna uygun olarak tutuklandığı hâlde makul sürede yargılama mercii huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyen,

5) Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilenler,

6) Mahkûm olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılanlar,

7) Yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, yazıyla veya bunun hemen olanaklı bulunmadığı hâllerde sözle açıklanmayanlar,

8) Yakalanmaları veya tutuklanmaları yakınlarına bildirilmeyenler,

9) Hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde gerçekleştirilenler,

10) Eşyasına veya diğer malvarlığı değerlerine, haksız şekilde el konulan, bunların korunması için gerekli tedbirler alınmayan ya da eşyası veya diğer malvarlığı değerleri amaç dışı kullanılan veya zamanında geri verilmeyenler,

11) Yakalama veya tutuklama işlemine karşı Kanunda öngörülen itiraz imkânlarından yararlandırılmayanlar,

12) Hâkimler ve Cumhuriyet savcılarının kişisel kusur, haksız fiil veya diğer sorumluluk hâlleri de dâhil olmak üzere haklarında hukuka aykırı işlem yapılan kişiler (örneğin hukuka aykırı olarak adli kontrole tabi tutulanlar), maddî ve manevî her türlü zararlarını, Devletten isteyebilecektir.

Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Davası Nedir?

Koruma tedbirleri nedeniyle tazminat davası, haksız koruma tedbirleri nedeniyle Maliye Hazinesi aleyhine, yani devlete karşı açılan 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 141. maddesinde düzenlenen bir tazminat davasıdır.

Uygulamada herhangi bir suçun soruşturma veya kovuşturulması aşamasında genellikle koruma tedbirlerine başvurulmaktadır. Koruma tedbirlerinin kişiyi mağdur ettiği durumlarda yasa koyucu kişiye tazminat verilmesini hükme bağlamıştır.

Koruma Tedbirleri Nedeniyle Hangi Hallerde Tazminat Davası Açılabilir?

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ile güvence altına alınan bazı haklarının ihlal edildiği iddia eden kişiler maddi ve manevi tazminat davası açabilecektir. Suç soruşturması veya kovuşturması esnasında haksız koruma tedbiri uygulanan kişiler şu hallerde tazminat davası açabilirler:

• Kanunlarda belirtilen koşullar dışında hakkında yakalanan, tutuklanan veya tutukluluğunun devamına karar verilenler (CMK m. 141/1-a ),
• Kanunî gözaltı süresi içinde hâkim önüne çıkarılmayanlar (CMK m 141/1-b),
• Kanunî hakları hatırlatılmadan veya hatırlatılan haklarından yararlandırılma isteği yerine getirilmeden tutuklananlar (CMK m.141/1-c),
• Kanuna uygun olarak tutuklandığı hâlde makul sürede yargılama mercii huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyen (CMK m.141 /1-d),
• Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen (CMK m. 141/1-e),
• Hakkında mahkumiyet hükmü verilen ancak gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece adli para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılanlar (CMK m.141/1-f),
• Yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, yazıyla veya bunun hemen olanaklı bulunmadığı hâllerde sözle açıklanmayanlar (CMK m. 141/1-g),
• Yakalanmaları veya tutuklanmaları yakınlarına bildirilmeyenler (CMK m.141/1-h),
• Hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde uygulananlar (CMK m 141/1-i),
• Eşyasına veya diğer malvarlığı değerlerine, koşulları oluşmadığı halde elkonulan veya korunması için gerekli tedbirler alınmayan ya da eşyası veya diğer malvarlığı değerleri amaç dışı kullanılanlar veya eşyaları zamanında geri verilmeyenler (CMK m.141/1-j),

Maddi ve manevî her türlü zararlarını, devletten isteyebilirler. Yukarıda belirtilen hallerden biriyle mağduriyete uğrayan kişiler maddi ve manevi tazminat davası açabilirler. Ancak, uygulamada genellikle kovuşturmaya yer olmadığına dair karar (KYOK) veya yargılama sonunda beraat eden şahıslar tarafından gözaltı ve tutuklama nedeniyle uğranılan zararların tazmini amacıyla maddi ve manevi tazminat davaları açılmaktadır.

Mahkum olan kişinin gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreler, mahkum olduğu cezanın infaz süresinden fazla ise tazminat davası açabilir. Ayrıca, işlediği suç için kanunda öngörülen yaptırımın sadece adli para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak adli para cezasıyla cezalandırılan kişi de tazminat talebinde bulunabilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta şudur:

Kişi mahkum olduğu cezanın ne kadarını yatacak idiyse ondan fazlasını tutuklukta veya gözaltında geçirmiş ise, fazladan özgürlükten mahrumiyete yol açan süre açısından maddi ve manevi tazminat isteyebilir.

Örneğin, 3 ay hapis cezası alan kişi, infaz kanununa göre 2 ay cezaevinde kalacaktır. Kişi mahkum olduğu suç nedeniyle 6 ay tutuklu kalmışsa, 4 ay fazla yattığı tutukluluk süresi için maddi ve manevi tazminat talep edebilecektir.

Haksız el koymadan dolayı zarara uğrayan kişiler de maddi ve manevi her türlü zararlarını devletten isteyebilirler. Burada amaç, el konulan malın değer kaybetmesi, çürümesi ya da el konulmasaydı kişinin elde edeceği geliri kaybetmesi nedeniyle kişinin zararının tazmin edilmesidir. El koyma nedeniyle tazminat davası genellikle, suç nedeniyle haksız el konulan tırlar veya kamyonlar hakkında açılmaktadır.

Bu konu hakkında benzer makaleler için tıklayın

Avukatlarımızca Hazırlanan Makalelerimiz

Gaziantep aile hukuku	Gaziantep velayet avukatı
Gaziantep boşanma avukatı	Gaziantep en kısa sürede boşanma
Gaziantep anlaşmalı boşanma avukatı	Gaziantep aile mahkemesi
Gaziantep çekişmeli boşanma avukatı	Gaziantep online danışman

Gaziantep Adliyesi İletişim Bilgileri
( 0342 ) 321 36 36
Gaziantep Adalet Sarayı Ana Hizmet Binası : Zeytinli Mah. Turgut Özal Bulv. No:1/1 27500