Hava Muhtevasının Tayini

6.6.1 Kapsam
Bu deney, en büyük tane büyüklüğü 63 mm’ye kadar olan, normal ağırlıklı veya yoğun kabul edilen
agrega ile yapılmış, sıkıştırılmış taze betonda, hava muhtevasının tayini için yapılır.
6.6.2 Prensipler
6.6.2.1 Genel
Boyle-Mariotte kanununa göre çalışan iki farklı cihazın kullanıldığı iki farklı deney metodu mevcuttur.
Deneyde uygulanan işleme göre bu metotlar, su sütunu metodu ve basınç ölçme metodu olup
deneyde kullanılan cihazlar, su sütunu göstergeli ve basınç ölçer göstergelidir.
6.6.2.2 Su sütunu metodu
Su sızdırmaz kap içerisine sıkıştırılarak yerleştirilmiş, belirli hacimdeki taze beton üzerine, önceden
belirlenmiş yüksekliğe kadar su ilâve edilir ve su üzerine önceden belirlenmiş hava basıncı uygulanır.
Taze beton numunesi içerisinde bulunan hava hacminde, sıkışma nedeniyle meydana gelen azalma,
beton içerisindeki hava yüzdesine göre kalibre edilmiş su sütunununun, seviyesindeki düşme miktarı
gözlenerek ölçülür.
6.6.2.3 Basınç ölçme metodu
Bilinen basınç ve hacimdeki hava, sızdırmaz kap içerisinde bulunan, hava muhtevası bilinmeyen taze
beton üzerine aktarılır. Basınç ölçer göstergesi, son basınçta, hava yüzdesini gösterecek şekilde
kalibre edilmiştir.
6.6.3 Su sütunu metodu
6.6.3.1 Cihazlar
6.6.3.1.1 Su sütunu ölçer, Örneği Şekil 1’de gösterilen ve aşağıda verilen kısımlardan meydana
gelen:
a) Kap, silindir şekilli ve çelik veya çimento hamurundan kısa sürede etkilenmeyen sert metalden
yapılmış, anma hacmi en az 5 litre ve çap/yükseklik oranı 0,75’den az, 1,25’den fazla olmayan. Kabın
çevresinde oluşturulan flânşın dış kenarı ve üst yüzü ile silindirik kabın iç yüzü, pürüzsüz olması için
tornalanmış olmalıdır. Kap, su sızdırmaz olmalı, ek olarak, kap ve kapak sistemi, yaklaşık 0,1 MPa
(N/mm2) deney basıncına uygun olmalı ve basınç genleşme sabiti, e’ nin, bu deney basıncında, hava
miktarının % 0,1’ini geçmemesini sağlayacak rijitlikte olmalıdır.
b) Kapak düzeneği, flânşlı, rijit, konik ve üst kısmına düşey gözlem borusu eklenmiş olan. Kapak,
çelik veya çimento hamurundan kısa sürede etkilenmeyen diğer sert metalden yapılmış olmalı ve
kapak iç yüzeylerinin, flânş yüzeyine göre eğimi 10°’den fazla olmamalıdır. Flânşın dış kenarı ve alt
yüzü ile kapağın eğimli iç yüzü, pürüzsüz olması için tornalanmış olmalıdır. Kapakta, silindirik kaba
kilitlenebilmesi için kelepçe sistemi bulunmalı, sistem, kilitlenme sonrasında kap ve kapak flânşları
arasında hava kalmaksızın basınç sızdırmazlık temin etmelidir.
c) Düşey gözlem borusu, bölümlenmiş ve iç boşluğu sabit kesitli cam boru veya iç boşluğu sabit
kesitli ve cam gösterge monte edilmiş metal boru ihtiva eden. Bölümlenmiş ölçek, % 0’ dan, en az %
8’e kadar, tercihan %10’a kadar olan hava miktarını göstermelidir. Ölçek, % 0,1 aralıklarla
bölümlenmiş olmalı ve bölüm çizgisi aralıkları 2 mm’den daha küçük olmamalıdır. Ölçekte, 25 mm’lik
kısmın %1 hava miktarına tekabül etmesi uygundur.
d) Kapak, kapalı hava hücresindeki havanın tahliyesi için uygun tertibat, hava girişi için çek vana ve
su tahliye vanası monte edilmiş olan. Uygulanan basınç, su sütunu üzerindeki hava hücresine
bağlanmış basınç göstergesinden (manometre) görülebilmelidir. Basınç göstergesi, 0,005 MPa
(N/mm2) aralıklı bölümlenmiş olmalı ve bölüm aralıkları 2 mm’den fazla olmamalıdır. Basınç
göstergesinin en yüksek değeri 0,2 MPa (N/mm2) olmalıdır.
e) Dağıtma plâkası veya su püskürtme borusu, cihaza su ilâve edilmesi esnasında betonun en az
zarar görmesini sağlamak üzere kullanılan, çapı 100 mm’den daha az olmayan korozyona dayanıklı
ince disk. Alternatif olarak, kapak düzeneğine sabit şekilde monte edilmiş veya ayrı parça olarak,
uygun çaplı, pirinç dağıtma borusu da bu amaçla kullanılabilir. Dağıtma borusu, kaba su ilâve edilmesi
esnasında suyun, kapağın kenarlarına doğru püskürtülmesini ve beton numunesini fazla bozmadan
aşağı süzülmesini sağlayacak yapıya sahip olmalıdır.
f) Hava pompası, kapak düzeneği üzerindeki selenoid hava giriş vanasına kurşun manşonla
bağlanmış olan.
Hava ölçer cihaz, deney esnasında, kalibre edilmiş olmalıdır. Cihaz, en son kalibre edildiği yerden,
200 m’den daha fazla yüksekte olan başka bir yere götürülmesi halinde, yeniden kalibre edilmelidir.
134
Şekil 1 – Su sütunu metodunda kullanılan cihaz
Not – h1 – h2 = A1 Şekil 1’de gösterildiği gibi, hava ölçer kabının sadece betonla doldurulması halinde,
h1 – h2 = G (Agrega düzeltme kat sayısı), hava ölçer kabının sadece agrega ve su ile doldurulması
halinde, A1 – G = Ac (Betonun hava miktarı)
6.6.3.1.2 Betonu sıkıştırma cihazları, aşağıda verilenlerden herhangi birisi olabilir :
a) İç (daldırma tipi) vibratör, en düşük frekansı yaklaşık olarak 120 Hz (dakikada 7200 devir) olan.
Vibratör ucunun çapı, deney numunesinin en küçük boyutunun 1/4 ‘ünü geçmemelidir.
b) Titreşim masası, en düşük frekansı yaklaşık olarak 40 Hz (dakikada 2400 devir) olan.
c) Daire kesitli sıkıştırma çubuğu, çelikten yapılmış, düz, yaklaşık olarak çapı 16 mm, uzunluğu 600
mm olan ve ucu yuvarlatılmış.
d) Prizmatik (kare kesitli) sıkıştırma çubuğu, çelikten yapılmış, düz, yaklaşık olarak kesit ölçüleri 25
mm X 25 mm ve uzunluğu 380 mm olan.
6.6.3.1.3 Kepçe, yaklaşık 100 mm genişlikte olan.
6.6.3.1.4 Mala veya perdah malası, iki adet.
6.6.3.1.5 Tekrar karıştırma kabı, su emmeyen ve çimento hamurundan kısa sürede olumsuz
etkilenmeyen özellikte malzemeden yapılmış, sert, düz tepsi. Tepsi ölçüleri, kare ağızlı kürek
kullanılarak, betonun tamamiyle tekrar karıştırılmasına uygun olmalıdır.
6.6.3.1.6 Kürek, kare ağızlı.
6.6.3.1.7 Akıtma ağızlı kap, hava ölçer kabını suyla doldurmak için, kapasitesi 2 L ilâ 5 L arasında
olan.
6.6.3.1.8 Tokmak, kütlesi yaklaşık olarak 250 g ve yüzeyi yumuşak tabakayla kaplanmış olan.
135
6.6.3.2 İşlem
6.6.3.2.1 Numune alma
Beton numunesi, TS EN 12350 -1’a uygun olarak alınmalıdır. Deney uygulanmadan önce beton
numune, tekrar karıştırma kabı içerisinde kare ağızlı kürek kullanılarak yeniden karıştırılmalıdır.
6.6.3.2.2 Kabın doldurulması ve betonun sıkıştırılması
Beton, hava ölçer kabına, mümkün olduğu kadar içerisinde hapsolmuş hava kalmayacak şekilde
kepçe ile doldurulmalıdır. Beton, kap içerisine, yaklaşık eşit kalınlıkta üç tabaka halinde
yerleştirilmelidir. Her beton tabakası, kap içerisine konulduktan hemen sonra, ayrışma ve yüzeyde
aşırı miktarda şerbet toplanmaması şartıyla tam sıkışma elde edilinceye kadar sıkıştırılmalıdır.
Tabakalar, aşağıda tarif edilen metotlardan herhangi birisi kullanılarak sıkıştırılmalıdır.
Not 1 – Aşırı ayrışma olmaması şartıyla betonda tam sıkışma, mekanik vibrasyon uygulanarak, büyük
hava kabarcıklarının beton yüzeyine çıkışı kesilince ve yüzey düzgün ve parlak görünüm kazanınca
sağlanmış olur.
Not 2 – Şişleme metoduyla tam sıkışma sağlamak için her tabakaya gereken vuruş sayısı beton
kıvamına bağlıdır.
Son tabakaya yerleştirilen beton, kabı ancak doldurmaya yetecek ve kaptan taşmayacak miktarda
olmalıdır. Gerekli olursa, kabı tam olarak doldurmak için küçük miktarlarda beton ilâve edilebilir ve
daha sonra sıkıştırılır, ancak fazla beton doldurulup betonun sıyrılarak alınmasından kaçınılmalıdır.
6.6.3.2.3 Mekanik vibrasyon
6.6.3.2.3.1 İç vibratör ile sıkıştırma
Vibrasyon, betonda tam sıkışma elde edilmesi için gerekli en az süreyle uygulanmalıdır. Sürüklenmiş
havanın kaybına sebep olabilecek fazla vibrasyondan kaçınılmalıdır.
Not 1 – Hava ölçer kabına zarar verilmemesi için gerekli itina gösterilmelidir. Vibratör ucu beton
içerisinde düşey konumda bulunmalı ve kabın tabanı ile yan yüzlerine temas etmesine izin
verilmemelidir. Doldurma başlığı kullanılması önerilir.
Not 2 – Lâboratuvarda yapılan deneyler, hava sürüklenmiş betonlara iç vibrasyon uygulanırken,
sürüklenmiş hava miktarında kayba yol açılmaması için özel itina gösterilmesi gerektiğini göstermiştir.
6.6.3.2.3.2 Titreşim masası ile sıkıştırma
Vibrasyon, betonda tam sıkışma elde edilmesi için gerekli en az süreyle uygulanmalıdır. Tercihan
hava ölçer kabı masaya bağlanmalı veya sıkıştırma esnasında sıkıca bastırılarak oynaması
engellenmelidir. Sürüklenmiş havanın kaybına sebep olabilecek fazla vibrasyondan kaçınılmalıdır.
6.6.3.2.3.3 Daire kesitli veya prizmatik sıkıştırma çubuğu ile sıkıştırma
Sıkıştırma çubuğu darbeleri kap en kesit alanına düzgün şekilde dağıtılmalıdır. İlk tabakanın
sıkıştırılması esnasında, çubuğun kap tabanına sertçe çarpması, diğer tabakaların sıkıştırılması
esnasında da bir önceki tabakaya fazla miktarda girmesi önlenmelidir. Her tabaka, sıkıştırma çubuğu
ile en az 25 kez şişlenmelidir. Sıkıştırma sonrasında sıkışmış hava ceplerinin tahliyesi sağlanacak
ancak, sürüklenmiş hava kabarcıkları korunacak şekilde, beton yüzeyine büyük hava kabarcıkları
çıkışı duruncaya ve sıkıştırma çubuğu darbelerinden geri kalan boşlukların dolması sağlanıncaya
kadar kabın dış kenarlarına tokmak ile hafifçe vurulmalıdır.
6.6.3.2.3.4 Hava muhtevasının ölçülmesi
Kap ve kapak düzeneğinin flânşları tamaman temizlenmelidir. Su püskürtme borusunun bulunmaması
halinde, dağıtma plâkası beton üzerine merkezlenerek yerleştirilmeli ve oturması için bastırılmalıdır.
Kapak düzeneği yerleştirilerek, kaba kelepçelenmelidir. Kapak ve kap arasında, basınç kaçağının
olmaması sağlanmalıdır. Cihaza su doldurulur ve kapak iç yüzeyinde bulunan hava kabarcıklarını
çıkartmak için tokmak ile hafifçe vurulur. Düşey gözleme borusundaki su seviyesi, hava giriş ağzı açık
tutularak, fazla su, küçük vanadan tahliye edilmek suretiyle sıfıra getirilir. Hava giriş ağzı kapatılır ve
deney (işletme) basıncı P, hava pompası yardımıyla uygulanır. Gözleme borusundaki su seviyesi, h1,
ölçekten okunarak kaydedilir ve basınç boşaltılır. Boruda oluşan yeni seviye (h2) tekrar okunur ve h2
‘nin, % 0,2 veya daha küçük hava muhtevası göstermesi halinde (h1-h2) görünür hava miktarı, A1 ,
olarak, % 0,1 yaklaşımla kaydedilir. h2’nin %0,2’den daha fazla hava muhtevasını göstermesi halinde
ise, deney basıncı P, tekrar uygulanır ve su seviyesi, h3 ve basıncın boşaltılmasından sonraki su
seviyesi, h4 okunur. (h4 . h2)’nin % 0,1 veya daha küçük hava muhtevasına tekabül etmesi halinde (h3-
h4) görünür hava muhtevası olarak kaydedilir. (h4 . h2)’ nin % 0,1’den daha büyük hava muhtevasına
tekabül eden değer olması halinde, kaptan sızıntı olması ihtimali nedeniyle ve deney
geçersiz sayılır.
136
6.6.4 Sonuçların hesaplanması ve gösterilmesi
Deney uygulanan taze beton numunesinin hava muhtevası, Ac , aşağıda verilen eşitlik kullanılarak
hesaplanır:
Hava muhtevası yüzde olarak, % 0,1 yaklaşımla gösterilmelidir.
EK-A
Agrega düzeltme katsayısı – Su sütunu metodu
A.1 Genel
Agrega düzeltme katsayısı, her farklı agrega için farklıdır ve belirli bir agrega için katsayı, makul
biçimde sabit olmasına rağmen, zaman zaman kontrol edilmelidir. Agrega düzeltme katsayısı, sadece
deneyle belirlenebilir. Katsayı, agrega tanelerinin su emme oranıyla doğrudan ilişkili değildir.
A.2 Agrega numune büyüklüğü
Agrega düzeltme katsayısı, beton içerisinde bulunduğu rutubet ve karışım oranlarına yaklaşık olarak
sahip olan iri ve ince agrega karışımlarına, deney basıncı uygulanarak belirlenir. Agrega numunesi,
hava miktarı tayini deneyinden çıkan taze betonun, 150 μm göz açıklıklı elek üzerinde yıkanması veya
iri ve ince agreganın betonda kullanılan oranlarda karıştırılmasıyla elde edilir. İkinci işlemin
uygulanması durumunda, kullanılacak ince ve iri agrega kütlesi, mf ve mc aşağıda verilen eşitlikler
kullanılarak hesaplanır :
Burada;
pf ve pc : Sırasıyla, ince ve iri agregaların, betonun toplam kütlesine (agregalar, çimento ve su kütleleri
toplamı) göre kütlece oranları,
V0 : Kabın hacmi (m3) (Madde C.3),
D : Deney uygulanan betonun yoğunluğu (kg/m3). Betonun yoğunluğu, TS EN 12350-6 ya göre
deneyle belirlenebilir veya bilinen bileşen oranları ve yoğunluklar ile anma hava muhtevası kullanılarak
hesaplanabilir.
A.3 Kabın doldurulması
Cihazın kap kısmı, kısmen su ile doldurulur ve karışık agrega numunesi, kap içerisine küçük bir
kaşıkla doldurulur. Bu işlem, tane aralarında, mümkün olduğu kadar az hava kalması sağlanacak
tarzda yapılır. Gerekli olması durumunda, tüm agregaların su ile kaplanması sağlanacak şekilde su
ilâve edilir. Her kaşık agreganın ilâve edilmesinden sonra oluşan herhangi köpük dikkatlice alınır ve
agrega şişleme çubuğu ile karıştırılır, ardından kabın dış yüzlerine tokmakla vurularak agrega
içerisindeki hava kabarcıklarının tamamen çıkması sağlanır.
A.4 Agrega düzeltme katsayısının belirlenmesi
Agreganın tamamının kap içerisine yerleştirilmesinden sonra, kabın ve kapak düzeneğinin flânşları
silinerek temizlenir ve kapak kelepçelenerek kapatılır. Cihaz su ile doldurulur ve cihazın dışına tokmak
ile hafifçe vurularak, iç yüzeylerinde kalan hava kabarcıklarının çıkması sağlanır. Hava vanası açık
tutularak, küçük su tahliye vanası yardımıyla, düşey ölçme borusu içerisindeki su seviyesi sıfıra
ayarlanır. Hava vanası kapatılır ve deney basıncı, P, hava pompası yardımıyla uygulanır. Ölçme
borusunda okunan değer h1, kaydedilir, basınç boşaltılır ve ikinci okuma değeri h2, kaydedilir.
Aynı işlemler bir kez daha yapılır ve ikinci değer grubu h3 ve h4 elde edilir. (h1 – h2) ve (h3 . h4)
değerlerinin ortalaması alınarak agrega düzeltme kat sayısı G, hesaplanır. Ancak (h1 – h2) ve (h3 . h4)
değerlerinin, hava miktarının % 0,1’inden daha fazla sapma göstermesi halinde, birbiriyle uyumlu
sonuçlar elde edilinceye kadar deney tekrarlanır.
137
EK-C
Cihazın kalibrasyonu – Su sütunu metodu
C.1 Genel
C.1.1 Madde C.3, Madde C.4, Madde C.5 ve Madde C.6’ da tarif edilen kalibrasyon deneyleri, cihazın
kullanılmaya başlandığında yapılan ilk kalibrasyonda ve daha sonraki herhangi bir zamanda,
ayarlanmış silindir veya kabın hacminde değişme meydana gelip gelmediğinin kontrolü için, gerektiği
hallerde yapılır. Madde C.7 ve Madde C.8.de tarif edilen kalibrasyon deneyleri ise, kullanılan deney
basıncının uygunluğunu kontrol için gerekli sıklıkta yapılmalıdır. Rakımı, son kalibre edildiği yerden
200 metreden daha fazla olan bir yere taşınması durumunda cihaz, yeniden kalibre edilmelidir.
C.2 Cihazlar
C.2.1 Kalibrasyon silindiri, pirinç veya korozyona dayanıklı diğer metalden yapılmış, hacmi yaklaşık
olarak 0,3 litre olan. Silindirin uç kısmı, boyuna eksene dik ve tornalanarak pürüzsüzleştirilmiş
olmalıdır.
C.2.2 Mesnet, kalibrasyon silindiri için, korozyona dayanıklı malzemeden yapılmış ve silindire ters
konumda iken, su giriş ve çıkışı sağlamak için.
C.2.3 Yay veya benzeri parça, kalibrasyon silindirini yerinde tutabilmek için korozyona dayanıklı
malzemeden yapılmış olan.
C.2.4 Saydam plâkalar, kalibrasyon silindirini kapamak için bir adet ve hava ölçer kabını kapamak
için bir adet.
C.2.5 Terazi, bir kilogram kapasiteli ve deneyde kullanılan tartım aralığında ± 0,5 g yaklaşımla
tartmaya uygun, 20 kilogram kapasiteli ve deneyde kullanılan tartım aralığında ± 5 g yaklaşımla
tartmaya uygun olmak üzere iki adet.
C.3 Kalibrasyon silindirinin kapasitesi
Kalibrasyon silindirinin kapasitesi, silindiri doldurmak için gerekli su kütlesi, bir kilogram kapasiteli
terazi ile ölçülerek belirlenir. Bu amaçla darası tartılmış silindir, ortam sıcaklığındaki (15 °C ilâ 25
°Carasındaki) su ile doldurulur ve su dolu silindirin üzerine, kütlesi daha önce belirlenmiş saydam
plâka,altında hava boşluğu kalmayacak şekilde sürülerek yerleştirilir. Silindirin içerisindeki su ve
üzerindeki saydam plâka ile birlikte toplam kütlesi tartılmadan önce taşan fazla su silinerek
temizlenmelidir. Bu işlem, silindir su ile dolu ve üzerinde saydam plâka bulunur durumda iken üç tartım
sonucu elde edilinceya kadar tekrar edilir. Silindiri tam olarak dolduran ortalama su kütlesi m1 ,
hesaplanıp en yakın 0,5 g’a yuvarlatılarak kaydedilir.
C.4 Hava ölçer kabının kapasitesi
Hava ölçer kabının kapasitesi, kabı doldurmak için gerekli su kütlesi, 20 kilogram kapasiteli terazi ile
ölçülerek belirlenir. Bu amaçla darası tartılmış kabın flânş üst yüzeyi hafifçe yağlanır ve kap, ortam
sıcaklığındaki (15 ºC ilâ 25 ºC arasındaki) su ile doldurulur. Su dolu kabın üzerine kütlesi daha önce
belirlenmiş saydam plâka, altında hava boşluğu kalmayacak şekilde sürülerek yerleştirilir. Kabın,
içerisindeki su ve üzerindeki saydam plâka ile birlikte toplam kütlesi tartılmadan önce taşan fazla su
silinerek temizlenmelidir. Bu işlem, kap su ile dolu ve üzerinde saydam plâka bulunur durumda üç
tartım sonucu elde edilinceye kadar tekrar edilir. Kabı tam olarak dolduran ortalama su kütlesi m2 ,
hesaplanıp en yakın 5 g’a yuvarlatılarak kaydedilir.
C.5 Basınç nedeniyle genleşme katsayısı, e
Cihazın, basınç nedeniyle genleşme katsayısı, hava boşluğu kalmayacak şekilde, sıfır göstergesine
kadar su ile doldurulduktan sonra cihaza, 100 kPa hava basıncı uygulanması yoluyla belirlenir. Basınç
uygulanmasın dan sonra, su sütunundan okunan değer (hava yüzdesi), cihazın basınç nedeniyle
genleşme katsayısı, e’dir.
Not – Aslında bu işlemde, Madde C.8’e uygun olarak tayin edilen P deney basıncı
uygulanmalıdır.Ancak, e değerinin, kalibrasyon kat sayısı K yoluyla belirlenecek P basıncına ihtiyaç
duyması nedeniyle, uygun bir kapalı işlem döngüsü vardır. e’nin değerinde, P’deki değişim nedeniyle
uygulamada meydana gelen farklılık ihmal edilebillir mertebededir. Yaygın kullanıldığı gibi P’nin 100
kPa seçilmesi, bu problemi ortadan kaldırmak içindir. Bu P değerinin kullanılması, e değerinin bu
deney için yeterli doğrulukta olmasını sağlar.
C.6 Kalibrasyon katsayısı, K
Kap, rutin kalibrasyon işlemi esnasında, su ile tam dolu haldeyken, hava miktarı gösterge bölümlerinin,
kalibrasyon silindiri ile kap içerisinde oluşturulan hava yüzdesine tam tekabül etmesi için gerekli olan
ölçme basıncını elde etmek üzere, hava miktarı skalasından okunması gereken değerdir. K kat sayısı
genellikle aşağıda verilen eşitlik kullanılarak hesaplanır :
K = 0,98 R + e
Burada;
e : Basınç genleşme kat sayısı (Madde C.5)
138
R : Kalibrasyon silindirinin, aşağıda verilen eşitlikle hesaplanan ve kap hacminin oranı olarak
gösterilen kapasitesidir :
Not – Kalibrasyon kabı içerisindeki havanın, hava ölçer kabındaki su ile aynı derinlikteki su tarafından
yapılan basınçla sıkışması sonucunda, hacmindeki azalma için düzeltme kat sayısı olarak 0,98
kullanılır. Bu kat sayı, deniz seviyesinde ve 200 mm derinlikteki kap için yaklaşık olarak 0,98’dir. Kat
sayı değeri, deniz seviyesinden yaklaşık olarak 1500 m yükseklikte, 0,975 ve 4000 m yükseklikte
0,970’e düşer. Kat sayı değeri, kap derinliğindeki her 100 mm artış için yaklaşık olarak 0,01 azalır. Bu
nedenle 0,98 R terimi, kalibrasyon kabının, normal kullanım şartlarındaki etkili hacmini temsil eder ve
kap hacminin oranı olarak gösterilir.
C.7 Gerekli deney basıncı
Kalibrasyon silindirinin mesneti, temizlenmiş kabın tabanına merkezlenerek konulur ve silindir, mesnet
üzerine, ağız kısmı aşağıya gelecek şekilde yerleştirilir. Helezonik yay, silindirin üzerine yerleştirilir ve
kapak düzeneği dikkatlice yerleştirilerek kaba kelepçelenir. Cihaz, ortam sıcaklığındaki su ile, hava
miktarı göstergesindeki sıfır seviyesinin biraz üzerine kadar doldurulur. Hava vanası kapatılır ve cihaz
içerisine, yaklaşık deney basıncına (yaklaşık 100 kPa) ulaşıncaya kadar hava pompalanır. Cihazın iç
yüzeylerinde kalan hava kabarcıklarını mümkün olduğu kadar çıkartmak için kapağın yan kenarlarına
tokmak ile hafifçe vurulur ve vana açılarak, basınç kademeli şekilde düşürülür.
Konik kapakta bulunan küçük su vanası kullanılarak, su seviyesi, tam sıfır çizgisine getirilir ve hava
vanası kapatılır. Su seviyesi göstergesi, kalibrasyon kat sayısı K’ya (Madde C.6) gelinceye kadar
pompa yardımıyla basınç uygulanır. Basınç göstergesinden okunan değer P, kaydedilir. Basınç, hava
vanası yardımıyla gösterge sıfır’a düşünceye kadar boşaltılır. Su seviyesi, % 0,05 hava miktarı
değerinden daha küçük değere geri dönerse P, deney basıncı olarak belirlenir. Su seviyesi, % 0,05
hava miktarı değerinden daha küçük değere geri dönmezse, cihazda sızma olup olmadığı kontrol edilir
ve işlem tekrarlanır.
C.8 Alternatif deney basıncı
Belirli bir cihaz kullanılarak ölçülen hava miktarının ölçüm aralığı, uygun alternatif deney basıncı
belirlenerek genişletilebilir. Örnek olarak, ölçüm aralığının iki katına çıkartılması için, alternatif deney
basıncı P1, cihazda , kalibrasyon okuması K ‘nın (Madde C.6) yarısına tekabül eden değer olmalıdır.
Hatasız kalibrasyon için, basınç genleşme kat sayısı, e’nin (Madde C.5), azaltılmış deney basıncı için
belirlenmesi gereklidir. Ancak, normal şartlarda, basınç genleşme kat sayısındaki değişmenin ihmal
edilebilmesi nedeniyle, alternatif deney basıncı, normal deney basıncı tayini esnasında belirlenebilir