Hidrosefali Rehabilitasyonu

Hidrosefali, aşırı miktardaki beyin omurilik sıvısının, (BOS) genişlemiş serebral ventriküller ve subaraknoid boşlukta birikmesi ile seyreden bir hastalıktır.

BOS, başlıca beyinde, koroid pleksus denilen yapıda üretilen bir sıvıdır. BOS’un geri kalan kısmı ise serebral doku tarafından yapılır.

BOS önce beyindeki boşluklar sistemine (ventrikül), oradan da beyin zarı altındaki sisteme (subaraknoid mesafe) geçerek, tüm bu bölgelerdeki sinir hücrelerinin beslenme ve sıvı ihtiyaçlarını karşılar.

Çocuklarda Hidrosefali Nedir?

Hidrosefali, kelime itirabiyle beyinde aşırı su birikmesini ifade etmektedir. Çocuklarda başın aşırı derecede büyümesi ile dikkati çeken bir durumdur. Beyin omurilik sıvısı (BOS) beyin ve omuriliği sarsıntılara karşı korur. Ayrıca BOS, kan bariyeri denilen bir mekanizma ile kandaki zararlı maddelere karşı koruyucu kalkan görevi görmektedir.

BOS sürekli yapılıp emilerek beyin ve omurilikten uzaklaştırılan bir sıvıdır. Dolaşımını tamamladıktan sonra emilerek toplardamarlardan dolaşıma geçer. Dolayısıyla yapım ve boşaltım esnasında oluşabilecek engel veya anormallik hidrosefaliye neden olacaktır. Hidrosefali, kafatası içindeki BOS yapımı ve emilimi arasındaki dengesizlik sonucu oluşur.

Çocuklarda Hidrosefali Neden Olur?

Çocuklarda hidrosefali her zaman artmış kafa içi basıncı artış sendromu (KİBAS) ile ilişkilidir.

• Koroid pleksus’da BOS yapımında artış meydana gelmesi,
• BOS’un emiliminde yetersizlik,
• BOS’un izlediği yol boyunca herhangi bir yerde meydana gelebilecek tıkanıklık, doğuştan darlık vb. sonucu artan BOS miktarı nedeniyle kafa içi basıncı artacaktır.

Çocuklarda Hidrosefali’nin en sık nedeni BOS dolaşımında meydana gelen bozukluktur. Bunun sonucu olarak fazla miktarda BOS serebral boşluklarda birikir. Daha az sıklıkla ise emilim yetersizliği sonucu oluşur. KİBAS çok artmadıkça, BOS üretim miktarları fizyolojik sınırlar içerisinde kalmaya devam edecektir.

Obstrüksiyonun üst tarafındaki beyin boşluklarında genişleme meydana gelir. Bunun sonucu olarak da beyin dokusunda hasar oluşur. Bebeklikte hidrosefali kranial sütürler kapanmadan gelişirse, baş çevresinde belirgin artış olacaktır.Bu nedenle kafa içi basıncı fazla yükselmez ve beyin dokusu hasarı nispeten daha az olur.

Şayet hidrosefali, sütürler kapandıktan sonra veya akut olarak meydana gelmişse, ciddi bir KİBAS meydana gelecek ve beyin dokusundaki hasar da artacaktır.

• Hidrosefali 0-2 yaş arasında doğumsal (en sık bu şekilde oluşur, sadece doğumsal hidrosefali şeklinde olabileceği gibi başka sendromlarla birlikte de eşlik edebilir) ve beyin içi kanamalar sonucu görülmektedir.
• Çocuk ve yetişkinlerde ise; beyin enfeksiyonları, beyin kanaması, kafa travmaları ve beyin tümörleri sonucunda görülmektedir.

Çocuklarda Hidrosefali Belirtileri Nelerdir?

Yaşa ve kişiye göre değişmekle birlikte ilk iki ayda;

• Başın normalden fazla büyümesi,
• Kafa derisinin incelmesi,
• Kafadaki damarların belirginleşmesi,
• Kusma,
• Gözlerin aşağıya kayması,
• Havale geçirme gibi belirtiler ön plandadır.

Daha ileri ay ve yaşlarda bu belirtilere ilave olarak bulantı, kusma, görme bozuklukları, duyu hareket bozuklukları gibi daha farklı şikayetler ortaya çıkacaktır.

Beyin sapının etkilenmesi sonucu hayati bulgular(solunum, yutma vb gibi) olumsuz etkilenebilir. Yavaş nabız, sistemik hipertansiyon, solunum bozuklukları gibi değişiklikler meydana gelebilir.

Çocuklarda Hidrosefali Nasıl Teşhis Edilir?

Hamilelik esnasında yapılan prenatal ultrason incelemesiyle hidrosefali tespit edilebilir. Doğum sonrasında seri kafa çevresi ölçümleri yapılmalı, ön fontanel kapanmadan ultrason incelemesine öncelik verilmelidir. Ultrason ile lateral ventriküller başarılı şekilde görülebilse de posterior fossa görülemez. Ön fontanel kapandıktan sonra, tanıda ultrasonun yerini, BT veya MR gibi görüntüleme yöntemleri almalıdır.

Çocuklarda Hidrosefali Nasıl Tedavi Edilmelidir?

Çocuklarda Hidrosefali’nin ilaçla tedavisi mümkün değildir. Altta yatan nedene yönelik cerrahi tedavi yöntemleri tercih edilmektedir Bu nedenle BOS’un beyinden, vücut içindeki başka bir bölgeye şant(kanal) konarak aktarılması gerekecektir. Bu operasyon, ince bir kateter ile gerçekleştirilir. Ancak, BOS sürekli üretildiği için şant sisteminin de sürekli çalışır vaziyette ve açık olması gerekir. Şant tıkanabilir mikroplarla enfekte olabilir.

Çocuklardaki Hidrosefali’de Rehabilitasyon Nasıl Olmalıdır?

• Etkilenen bölgedeki kasların kuvvetini arttırmak, bunun içinde kişiye özel terapi uygulamak gerekir.
• Denge ve koordinasyonun artırılmasına yönelik çalışmalar uygulanmalı, günümüz teknolojisinde robotik rehabilitasyon ile denge arttırılarak yürüme eğitimi yapılmalıdır.
• Ergoterapi, kişinin günlük yaşama adapte olmasını sağlayan bir yöntemdir. Aynı zamanda verilen duyu bütünleme eğitimi ile kişinin fonksiyonlarının kazanmasında yardımcı olunur.