İçindekiler
İnce Memed, yazarın ilk romanıdır. 1953-1954’te gazete tefrikası, 1955’te kitap olarak yayımlandı ve Varlık Dergisi’nin düzenlediği 1956 Varlık Roman Ödülü’nü kazandı. İnce Memed’in romanı 1987 yılına kadar beş cilt halinde yayınlandı ve kahramanın hikayesi devam etti. Ence Memede bugüne kadar kırktan fazla dile çevrilmiştir.
Toroslarda Değirmenoluk, muhtar Abdi Ağa tarafından yönetilen bir köydür. Abdi Ağa’nın tarlasında çalışan ve büyük acılar çeken genç Muhammed, zorluklara dayanamaz. Komşu köy olan Kemse’ye giderek Süleyman’a sığındı. Memid kışı bu köyde geçirir. Abdi Ağa, Encih Muhammed’in izinden giderek onu köyüne götürdü.
Abdi Ağa, Memed’in bu davranışından dolayı o yılki mahsulünün ancak beşte birini Memed’e verir. Bütün yaz çalışan Memed ve annesi çok çetin bir kış geçirdiler. Memed, baharda arkadaşı Mustafa ile birlikte şehre gider. Bu onun şehre ilk gelişi. Yolda herkesin hayran olduğu Kara Ahmed adında bir haydutla karşılaşır. Memed bu hırsızlara ve şehir hayatına hayrandır. Abdi Ağa gibi zalimlerin olmadığı bir hayatın hayalini kurar. Memed’in aşık olduğu Hatça, istememesine rağmen Abdi Ağa’nın yeğeniyle nişanlanır. Memed daha sonra Hatcha’yı kaçırır. Abdi Ağa’nın adamları gencin peşine düşer. Çatışma çıkınca Abdi Ağa’nın yeğeni öldü, Memede yaralanınca kaçtı ve Hacı yakalandı. Memed, Defi Durdu adlı bir kaçağın çetesine katılır. Abdi Ağa Hacı’nın kurduğu tuzaklar ve söylediği yalanlarla yeğeninin ölümünden sorumlu tutması üzerine Hachi hapse atılır. Memede, hırsızların zulmünden rahatsız olur ve onlardan yüz çevirir. Hatcheh’e olanları duyunca Hatcheh’i hapishaneden kaçırır. Annesinin de öldüğünü duyunca Karoui’yi Abdi Ağa’nın aleyhine çevirdi. Köylü Abdi Ağa’ya o yılın hasadından bir pay vermemiş. Abdi Ağa’nın Memid’in bulunduğu bölgeyi jandarmaya haber vermesi üzerine çatışma çıktı. Mücadele sırasında Hatcha doğum yapar. Memede buna teslim olur ama Hatsheh vurulur. Memed hapse girer. Bir süre sonra affedilmekte özgür olan çocuk Doğan, arkadaşları tarafından Gaziantep’in bir köyüne gönderilir. Mehmet yaşananlardan Abdi Ağa’yı sorumlu tutar.
Aşağıdaki bölümde Memed’in köye gelişi anlatılmaktadır.
Sisli ve ağır bir geceydi. Gökyüzünde çok parlak olmayan birkaç yıldız parlıyordu. Yamaçlarda sağda solda çoban ateşleri yanıyordu. Memed gittiği yolu çok iyi biliyordu. Küçük, kayalık bir keçi yoluydu. Böylece onu sarı bakirenin evine götürdü. Orman uğulduyordu. Etrafta başka hiçbir şey yoktu. Memid, üzerine ağır yük binse bile hiçbir şeye dokunmaz, yürürken ses çıkarmaz, ayakları yere değmiyormuş gibi yürürdü. Ancak çok ağırdı. Vücuduna bağlı üç adet çalışan fişek vardı. Sağ ve sol omuzlarında iki mermi taşıyordu. Silah, kama, dürbünler, el bombaları, tabanca, çok fazla ağırlık. Memed böyle küçük patikalarda yürümeye, keklik gibi süzülmeye alışıktı. (…)
Büyük ağaçların olduğu bir ormanda yürüyordu. Hafif rüzgarda bile sallanan ağaçlar gıcırdıyordu.
Milletin evine yakındı. Gece yarısından sonraydı. Milletin evinin çevresinden kocaman çoban köpekleri geliyordu. Gecenin bu saatinde köpek yakalamak iyiye işaret değildi.
Memed, yukarı yokuştan milletin damına kaydı. Ayağını üç kez yavaşça toprağın yüzeyine vurdu. Sarı Millet uyuduğu halde bu sesi duyar ve hemen söndürür. Dışarı çıkmıyorsa evde olmadığını veya büyük bir tehlikenin olduğunu bilmelidir. Memed sabırsızlandı ve ayağını Dama’ya üç kat daha sert vurdu. Kısa süre sonra ayak sesleri duydu, ama çok yavaş. Karanlık duvarın etrafında dönüyor, yokuş yukarı sürünerek, yokuştan çatıya doğru kayıyordu:
“Ey Muhammed” dedi.
Memid hemen sessizce uzandı.
Sarı Ulus:
Ev askerlerle dolu. Ahırda da Kara İbrahim Çetesi…” dedi. Ağzı Maimeddin’in kulağına yapışarak konuştu. “Arıyorlar seni… Ev ev, delik deşik, köy köy, arıyorlar.” senin için bakıyorum. Boğa burcuna döndüğünüzü duymayan yoktur. Allah aşkına seni kim gördü? “
Memed:
“Bilmiyorum” dedi. “Kimin gördüğünü bilmiyorum… Sanırım görüldü.”
“Bu sefer seni öyle dişleriyle arıyorlar ki sormuyorsun… Ali Safa Bey ve diğer ağalar başına para koydular. Faruk Yüzbaşı’nın konuştuğunu duydum. Birkaç ay Torosları sil. arar ve bulamazlarsa sıkılırlar. Kalmak zorundasın. Kalmak zorundasın.” Bu fırtına dinene kadar burada. Burada bekle, sana bir şansım var. .”
Sarı bakire çatı duvarından aşağı kaydı ve çok geçmeden bir elinde bir çuval kurşun, diğerinde bir paket tayınla geri döndü.
“Bunu al” dedi. “Köyünüzü ziyaret etmeyin. İki aydır köyünüzü pancar sarmış durumda.
Memed:
“Köyümüzde ne var, ne yok?” Sonra sarı bakire, sözü ağzından aldı:
“Köyünüze gelince olduğu gibi burada daha fazla kalmayın. Aman durmayın tuzağa düşersiniz. Askerler dağları yağmalıyor, dikkat edin. Şu köylüler kızmış, gelse de gelmeyin.” baban veya kardeşin oruç günü Boğa burcundan ayrıl.”
Karanlığa uzanan Memedin, buz gibi elini sıktı ve tavan duvarından aşağı kaydı.
Memed birdenbire yokuşu çıkarak ormana karışmış ve adımlarından tanıdığı çok gizli bir keçi yolu bulmuş. Hızlı yürüyordu ve kalbinde korku büyüyordu. şaşkındı. Dört karanlık duvar
Aralarında dostsuz, yapayalnız kalmıştı. dünyadaki asker. Ve köylüler… dağ, taş, asker, köylü, ağaç, çimen, uçan kuş, yerdeki karınca, herkes, her canlı düşmandır.
(…)
İlerledikçe köye olan özlemi artıyordu. Eğer giderse başına gelecekleri biliyordu. Hayatta kalabilmesinin hiçbir yolu yoktu. Ama çok meraklıydı. Çiftçiye ne oldu? Aptalca düğünlerle şampanyayı ateşe mi verdiler? Dermuş Ali Amy yorgun yaşlı bacağını kaldırarak halesi mi yapıyordu? Acaba Horo Ana’nın öfkesi geçti mi? Ama aynı zamanda sinirli bir kadındı. Yer onun öfkesinden titredi ve gökyüzü titredi. Herkesin öküzü herkesin öküzü müydü, yoksa herkesin sürülmüş toprağı mıydı? Bu birkaç yılda çok şey öğrendi. Ama çok… Biri on kere yaşasa Meden’in öğrendiklerini öğrenmesi zor olur.
Ali Safa Bey, Arif Saim Bey, Çukurova’nın diğer ağaları… Memed, Çukurova’nın sahiplerinin kendisine neden bu kadar düşman olduğunu uzun süre anlayamamıştı. Abdi Ağa öldürüldü. Abdi Ağa onların akrabası değildi… Mamid onlara ne yaptı da sırf onun için bütün Torosları kandarmayla doldurdular? Nedenini hâlâ tam olarak anlamış değil. Diğer haydutlara neden düşman olmadılar? Ayrıca, birçok haydutu da mı koruyorlardı? Ağaları ve beyleri anladık diyelim, köylülere ne oluyordu? (…)
Gidecek bir yer düşünüyordu, kaçıyordu, bulamıyordu, köpürüyordu. Evine sığındık, dedi Büyük Osman, iyi adam, iyi adam, baba, sevgili adam ama evlat. Herkese evde olduğumu söylemek için can atıyordu. Bereket Kamer Anaya… Çukurova çöl ovasında yakalanırsanız kaçışınız yok. Şimdi Çukurova’nın aguaları bayramlaşıyor ve seviniyorlardı.
Gecenin bir yarısı ormanda, keçi yolunda durdu. Nereye dönse gidecek yeri yoktu. Yönünüzü nereye çevirmelisiniz? Bir süre gecenin altında dimdik durdu. Çok düşündü. Fikirler inanılmaz bir hızla kafasına geldi, çatıştı. Gözlerinin önünde annesi Hatça, çocuğu Eraz Hatun, Koca Süleyman… Koca Süleyman denilince içinde sıcacık, parlak bir umut ışığı parladı. Kerim Oğlu da vardı. Cabbar da vardı. Kabar yiğit bir çocuktu, cana yakın bir çocuktu… Evlendi ve bir kız, bir erkek iki çocuğu oldu. Ya Kabara giderse? Cabbar’ı boş bırakmazlar, Koca Süleyman’ı da… Kerimoğlu. Dağlarda iş yok. ama nerede?
Yakınlarda bir mağara olmalı. Neredeyse sabah olmuştu. Neredeyse karanlık. Mağaraya doğru döndü. Bir ışığın parladığı büyük bir uçurumun üzerindeki bir mağaraya ulaştı. Mağaranın girişinde iki kartal duruyordu. Çukurun iki yanında bir sakız ağacı büyümüştü. Ağaçlar mavi çiçekli sarmaşıklarla kaplıydı. Memed mağaraya çıktı ve yorgun kartallar istemeden kanatlarını açtı, uçtu ve biraz indi.
Memed tabancasını çıkardı, kayışını eline doladı ve taktı. (…)
Uyandığında güneş batmak üzereydi. Aç ve susuzdu. (…)
Bahar aşağıda sessizce cezbediyordu. Memed pınara gitti ve uzun, mor çiçekli bir karpuzun üzerine oturdu. Sarı Millet’in kendisine verdiği kutuyu açıp beline bağladı. Üç soğan, altı yumurta, bol peynir, bir parça Türkmen peyniri ve bol bol cumbi ekmek vardı. birkaç kural. yemek için açlıktan ölmek Bu tayın ona iki gün daha yetti. Memed her zaman acı verici değildi. Özellikle canı sıkıldığında yemek yemeyi hiç düşünmezdi.
Dur ve kuzeye git. Köyüne gidiyordu. Gözlerinde köyü yanıyordu, içinde bir hasret ateşi yanıyor, onu yakıyordu. Öleceğini biliyordu ama duramıyordu. Köyünü görmeliydi. Ya köyü görmeden ölürse? Kulaksız büyük çınar, kulaksız yel değirmeni, büyük çınarın savağı, kına yolu, çakır kuşu, boynuz, çalı, devedikeni, köy tavuğu ve özellikle kürk tavuğun arkasında dolaşan tüylü sarı civcivler. .. her şey, her şey oldu. (…)
Memed de aşkla dolup taşan bir sevinç kasırgasında uçuyordu. O kadar hızlı yürüyordu ki sanki kanatları ayaklarına yapışmıştı. Başına hiç kötü şeyler gelmemişti. Köyün şamdanlarla dolu olduğunu ve öldürüleceğini hiç düşünmemişti. Öldürülmemiş olsa bile kötü durumlara düşeceğini hiç düşünmemişti. O da bir şarkı söyledi. Birkaç şarkı söyledi. Türkçe söyleyecek vakti yoktu… Sesi çok güzeldi.
Uzunoluk’a geldiğinde güneş parlıyordu. Kırmızı alabalık uzun yayın karnında üst üste tünemiş. Elini tutabilirsin. Nedense kimse boğa balığına dokunmaz. Balık çoğaldıkça çoğaldı. Lavabonun üstüne oturdu, bir paket bakkal çıkardı, bir soğan yumrukladı ve lor yemeye başladı. Zaman zaman balığa galeta unu atar, balığa ekmek kırıntılarına bakar, tekrar tekrar koşardı.
Yavaşça yedi, balığa baktı, rahatladı, öylece uzandı. Bu çukur onun çocukluk çukuruydu, nedense burada korku aklından hiç geçmemişti. Çocukluğunda nasıl uyuduysa öyle uyudu tabi korkusuzca. Haydut olup onunla alay ettiğinden beri hiç bu kadar derin, derin bir uyku uyumamıştı. Uyandığında o da şaşırmıştı. Ama burası baba toprağıydı, tanıdık toprak. Bir an önce gecenin çökmesini beklerken sevinci içinde yükseliyordu. Hava kararır kararmaz köye iner, hür ananın kapısına gelir ve alçak sesle ‘Aman anam anam gelmişsin’ derdi. Bakalım sesinden tanıyacak mı? bilmiyor mu? Ne cin!
Ormanın içinden kaydı ve köyün yukarısındaki yamaca indi. Yüksek bir kayanın eteğine oturdu ve köyü izlemeye başladı. Köyü seyrederken anıları canlanır.
Çocukluğunda annesi onu gücendirip evden kaçtığında buraya, bu kayanın dibine gelir, sırtını isli kayaya yaslar, köyü seyreder ve düşünürdü. Bu uzun kaya her zaman yumuşak olmuştur, bunu Memed de biliyordu. Köylüler ve çobanlar kayanın dibinde ateş yakmayı severdi.
Köyde şamdanlar gördüm. Yoldaydılar. Sonra damlar arasından kendi çatısını seçti. Yüzeydeki toprak kırmızı, yeşil ve mavi-turuncuydu. Cam kırıkları gibi yanan beyaz ısıda parlıyordu. Babası bu araziyi dam akmasın diye uzaktan getirmiş. Güzel, yumuşak, sıcacık, sevgi dolu annesi yanına geldi ve hayatında hiç hissetmediği yalnızlığı hissetti. Dört yanında uzun çiller çiçek açmıştı. Her türden, binlerce arı akkor sıcağında vızıldıyor ve Memedin akkor demeyi severdi, Cherish’in çiçekli bölgelerinde koşuşturuyordu. İnce, düz ve uzun kalçalarına düğme büyüklüğünde binlerce beyaz çiçek yapışmıştı.
Hatches’in evine bakamıyordu. Evlerinin önündeki büyük ağacı göremedi.
Sonunda kendini yenememiş, ağaç gelmiş ve gözlerinin önünde durmuş. Gece gibi uzanıyordu önünde. Çocuğun kalbi bir şeytanın kuşu gibi çarpıyor ve şarkı söylüyordu. Çılgınca bir bekleyiş kasırgasında, çocuk bekledi. Sevgi dolu yumuşak sıcacık kız geldi. Memedin’e boğazına takılan bir şey çarptı ve gözüne iki damla yaş düştü.
Orhan Veli Canik, Kemal’in solunda
[wpcin-random-posts]