İş deneyimini tevsiken sunulan teknolojik ürün deneyim belgesine ilişkin değerlendirme
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nca; Türkiye’de Ar-Ge faaliyetlerinin artırılması ve yaygınlaştırılmasına yönelik olarak temel araştırmadan başlayıp ürünün piyasaya arz edilmesine kadar uzanan yeni teknolojik ürün üretme sürecinin özellikle ticarileştirme kısmının geliştirilmesine ihtiyaç duyulduğu, bu anlamda Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin ticarileştirilmesi yoluyla uluslararası düzeyde rekabetçi, yeni ara veya nihai teknolojik ürünler ile markalar oluşturulmasının kritik önem arz ettiği, ülke açısından önem taşıyan sektörlerde, uluslararası rekabetçi teknolojik ürün ve markaların ortaya çıkarılması gerektiği, bu kapsamda son ürün ve faydanın ortaya çıkmasını sağlayacak alt programlar oluşturulması gerektiği öngörülmüştür.
Yatırım programı kapsamında öncelikli sektörlerde teknolojik ürün ve marka sayısının artırılması, imalat sanayii üretim ve ihracatında öncelikli sektörlerin payının artırılması, nitelikli araştırmacı yetiştirilmesi ve özel sektörde istihdamının artırılması, araştırma merkezi, kuluçka, hızlandırıcı, teknoloji ve yenilik merkezlerinin artırılması, Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin (TGB) sektör odaklı hale getirilmesi, yenilikçi girişimciliğin geliştirilmesi ve teknoloji transfer ara yüzlerinin artırılması hedeflenmiştir.
Öncelikli alanlarda ticarileştirmenin desteklenmesini teminen, prototip geliştirmeye yönelik destek programlarının oluşturulması, teknolojik ürün yatırımlarının teşvik edilmesi, ticari ürün geliştirilmesine yönelik fikri mülkiyet haklarına destek sağlanması ve farkındalık artırma faaliyetlerinin yürütülmesi, üretilen teknolojik ürünlerin standartlarının oluşturulması gerektiği tespit edilmiştir.
Beşeri ve fiziksel altyapının güçlendirilmesi için ticarileştirmenin gerektirdiği nitelikli insan kaynağının geliştirilmesi, yurtdışından yerli ve yabancı nitelikli kişilerin ülkemize çekilmesi, bu amaçla gerekli düzenlemelerin yapılması, TGB’ler, OSB’ler, kümeler, teknoloji platformları ve araştırma merkezleri arasında işbirliğinin artırılması, uluslararası akredite olmuş araştırma, ölçüm ve test altyapısının oluşturulması ve teknolojik ürünlere yönelik yerli üretim ve ihracatın artırılması için kamu alımları yoluyla yerli üretimin desteklenmesi, yerli üretilen teknolojik ürünlerin uluslararasılaşmasına yönelik desteklerin sağlanması, ihracatın teşvik edilmesi, teknoloji transfer programı başlatılması ve yerlileştirilen teknolojilerin başta KOBİ’ler olmak üzere sektör tabanına yaygınlaştırılması, Ar-Ge odaklı uluslararası doğrudan yatırımların artırılması öngörülmüştür.
Yenilikçi girişimciliğin desteklenmesini teminen finansmana erişimi artırmak amacıyla girişim sermayesi ve bireysel katılım sermayesi imkânlarının geliştirilmesi, TGB’lerin öncelikli sektörlerde odaklanmalarının sağlanması, hızlandırıcı ve kuluçka merkezlerinin kurulması ve mevcutların geliştirilmesi, kümelenme çalışmalarının yaygınlaştırılması ve teknoloji transferine yönelik mekanizmaların oluşturulması için de üniversite ve özel kesimde esnek çalışan özerk teknoloji transfer yapılarının ve bu yapıların destek, ?nansman ve işleyiş modellerinin oluşturulması, teknoloji transferine yönelik Ar-Ge, yenilik, ?kri haklar, girişimcilik gibi konularda uzmanlaşmış nitelikli insan kaynağının artırılması, fikri mülkiyet hakkı sahipliği ve devrinin teknoloji transferini destekleyecek yapıya kavuşturulması gerektiği, bu konuda yapılacak iş ve işlemlerin Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın koordinatörlüğü ve sorumluluğu altında yürütüleceği kararlaştırılmıştır.
Bu çerçevede Ar-Ge ve yenilik projeleri ile farklı destekler kapsamındaki projeler ve bu çerçevede ortaya çıkan ürünlerin iş deneyim belgesi olarak değerlendirilmesi konusunda Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulunun 07.08.2012 tarihli 24’üncü toplantısında “Kamu alımlarının ve kullanım hakkı tahsislerinin yeniliği, yerlileşmeyi ve teknoloji transferini teşvik edecek şekilde iyileştirilmesi” başlıklı 2011/106 No’lu kararı çerçevesinde 4734 sayılı kamu İhale kanunu’nun 10’uncu maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendine paragraf eklenmesi kararlaştırılmıştır. Yine bu husus Kalkınma Bakanlığınca hazırlanan 10’uncu Kalkınma Planında “Kamu Alımları Yoluyla Teknoloji Geliştirme ve Yerli Üretim Programı Eylem Planı’nın 16.No’lu başlığında: “ Ulusal veya uluslararası destekler çerçevesinde yürütülen Ar-Ge ve yenilik projeleri sonucu ortaya çıkan mal ve hizmetleri teklif eden istekliler, ilk iş deneyimini gösteren belgelerin bulunmaması nedeniyle kamu ihalelerine katılamamaktadır. Bu isteklilerin ihaleye katılım sağlayabilmesi amacıyla belirlenen usul ve esaslar dahilinde dönem boyunca belgelendirme faaliyetleri yapılacaktır .” şeklinde yer almıştır.
Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu toplantısında ve 10’uncu Kalkınma Programında ön görülen hedeflere ulaşılması, Kamu alımlarında Türkiye’de Ar-Ge faaliyetlerinin artırılması ve yaygınlaştırılması, kamu alımları yoluyla yerli üretimin desteklenmesini teminen 6518 sayılı kanun ile 4734 sayılı Kanunda da düzenlemeye gidilmiştir. Bu kapsamda anılan Kanun’un “İhaleye katılımda yeterlik kuralları” başlıklı 10’uncu maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaraları alt bendinin (f) bendi bölümünde “…Teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projelerinde, rekabet öncesi iş birliği projelerinde ve teknogirişim sermaye desteklerinden yararlananlara, yararlandıkları destekler çerçevesinde yürüttükleri proje sonucu ortaya çıkan mal ve hizmetlerin ve bunlar dışında özkaynaklarla geliştirilmiş ve değerlendirilmesi için gerekli usulleri Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca belirlenen ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu tarafından Ar-Ge projesi neticesinde ortaya çıktığı belgelendirilen ürünlerin piyasaya arz edilmesinden sonra proje sonucu ortaya çıkan hizmetler ile yerli malı belgesine sahip ürünler için Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Kurumca belirlenen esaslar çerçevesinde düzenlenen ve piyasaya arz tarihinden itibaren beş yıl süreyle kullanılabilecek olan belgeler .” hükmüne yer verilmiştir. Bu çerçevede Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “İş deneyimini gösteren belgeler” başlıklı 39’uncu maddesinde iş deneyimini gösteren belgelerin istenildiği ihalelerde teknolojik ürün deneyim belgesinin de istenilmesinin zorunlu olduğu hükme bağlanmıştır.
Anılan Kanun’un 10’uncu maddesinde teknolojilik ürün deneyim belgesine ilişkin düzenlemenin gerekçesinde; “ Ar-Ge ve yenilik projeleri ile farklı destekler çerçevesinde projeler yürüten istekliler, iş deneyimini gösteren belgelerinin bulunmaması nedeniyle ihalelere katılamamaktadır. Bu isteklilerin ihalelere katılımının sağlanması için, 4734 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendine paragraf eklenmektedir.
Ar-ge ve çeşitli destekler çerçevesinde yürütülen projeler sonucu ortaya çıkan mal ve hizmetlerin piyasaya arz edilmesinden sonra iş deneyimini gösteren belgeler yerine kullanılabilecek belge Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından düzenlenecektir. Ancak mallara ilişkin olarak iş deneyimini gösteren belgenin düzenlenmesi için malın yerli malı belgesine sahip olması zorunludur. Bu belgeler, proje sonucu ortaya çıkan ürünlerin piyasaya arz tarihinden itibaren beş yıl süreyle kullanılabilecektir. Kamu İhale Kurumu, ilgili kuruluşların görüşlerini alarak bu belgelerin iş deneyimini gösteren belgeler yerine kullanılmasına yönelik usul ve esasları düzenleyecektir.” ifadesine yer verilmiştir.
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde ise “Teknolojik ürün deneyim belgesi: Kanunun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendi çerçevesinde Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından düzenlenen iş deneyimini gösteren belgeyi, ifade eder. ” şeklinde tanımlanmıştır.
Anılan Yönetmeliğin “İş deneyim belgesi ve teknolojik ürün deneyim belgesinin düzenlenme koşulları” başlıklı 45’inci maddesinin onbirinci fıkrasında teknolojik ürün deneyim belgesinin hangi idare tarafından hangi şartlar ve esaslar dikkate alınarak düzenleneceği, “Değerlendirmeye ilişkin esaslar” başlıklı 48’inci maddesinin 10’uncu fıkrasında sunulan belgenin istenilen yeterlik kriterinin sağlanıp sağlanmadığı hususunda nasıl değerlendirileceği ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir.
Yukarıda anılan kalkınma programında öngörülen hedefler ile hedefler doğrultusunda ihale mevzuatında yer verilen düzenlemelerden, ülkemizde Ar-Ge faaliyetlerinin artırılması ve yaygınlaştırılması kapsamında teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projelerinde, rekabet öncesi iş birliği projelerinde ve teknogirişim sermaye desteklerinden yararlananlara, yararlandıkları destekler çerçevesinde yürüttükleri proje sonucu ortaya çıkan mal ve hizmetlerin ve bunlar dışında özkaynaklarla geliştirilmiş ve değerlendirilmesi için gerekli usulleri Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca belirlenen ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu tarafından Ar-Ge projesi neticesinde ortaya çıktığı belgelendirilen ürünlerin piyasaya arz edilmesinden sonra proje sonucu ortaya çıkan hizmetler ile yerli malı belgesine sahip ürünlere ilişkin belgelerin, teknolojik ürün deneyim belgelerinin ihalelerde iş deneyim belgesi olarak kullanılmasının yolu açılmıştır.
Bilindiği üzere iş deneyim belgesi istenilen ihalelere ihale konusu iş veya benzer iş tanımına uyan iş deneyim belgesi olmayan istekliler ihalelere teklif verememekle birlikte, ihale konusu iş veya benzer iş tanımına uygun teknolojik ürün deneyim belgesine sahip olan isteklilerin mevzuat gereği ihale dokümanında istenilen yeterlik kriteri kadar iş deneyime sahip olduğu kabul edilmektedir. Ayrıca, teknolojik ürün deneyim belgeleri yerli malı belgesine sahip ürünlere ilişkin düzenlenebildiğinden iş deneyim belgesine sahip olmayan yerli isteklilerin lehine ihaleye katılımı ve rekabeti artıran bir etki de yaratmaktadır.
Başvuruya konu ihale “İçmesuyu – Atıksu Arıtma Tesisleri ve Çamur Yakma Tesisi İşletme – Bakım Hizmetleri Alımı İşi (Arıtma-9)” olup İdari Şartname’nin “İhaleye katılabilmek için gereken belgeler ve yeterlik kriterleri” başlıklı 7’nci maddesinde isteklilerden teklif edilen bedelin % 30’undan az olmamak üzere, ihale konusu iş veya benzer işlere ait tek sözleşmeye ilişkin iş deneyimini gösteren belgelerin veya teknolojik ürün deneyim belgesinin sunulması istenilmiştir. İhale dokümanında benzer iş ise “Kentsel/Evsel Atıksu Arıtma Tesisi veya Endüstriyel Atıksu Arıtma Tesisi veya İçme Suyu Arıtma Tesisi veya Atıksu Arıtma Çamur Bertaraf Tesisi işletmelerinden herhangi birini işletmiş olmak benzer iş olarak kabul edilecektir.” şeklinde tanımlanmıştır.
Teknik Şartname’nin “İşin kapsamı ve genel hususlar” başlıklı maddesinde “Bursa Büyükşehir Belediyesi hizmet sınırları içerisinde yer alan EK-1’de tanımlanan tesislerin atıksu, içmesuyu arıtma tesisleri ile bu tesisleri destekleyen terfi merkezi, pompa istasyonu ile doğal arıtma tesisleri, paket arıtma tesisleri ve çamur Yakma Tesisinin, çevre ve insan sağlığı esas alınarak, kesintisiz ve tüm yasal mevzuatlara uygun bir şekilde BUSKİ Genel Müdürlüğü nam ve hesabına işletilmesini kapsamaktadır. ” düzenlemesi yer almaktadır.
Yukarıda aktarılan doküman düzenlemelerinden, ihale konusu işin, idarenin bünyesinde bulunan içmesuyu ve atıksu arıtma tesislerinin ve çamur yakma tesisinin işletilmesi ve bakımı hizmetleri olduğu, iş deneyiminin tevsiki amacıyla istenilen iş deneyim belgesinin veya teknolojik ürün deneyim belgesinin ihale konusu işe veya benzer işe uygun olması gerektiği, idarece kentsel/evsel atıksu arıtma tesisi veya endüstriyel atıksu arıtma tesisi veya içme suyu arıtma tesisi veya atıksu arıtma çamur bertaraf tesisi işletmelerinden herhangi birini işletmiş olmanın ayrı ayrı benzer iş olarak belirlendiği anlaşılmıştır.
Başvuru sahibi Elif LPG ve Akaryakıt Dağıtım San. Tic. A.Ş. tarafından Yeterlik Bilgileri tablosunda iş deneyim belgesi olarak “TÜR 2022/1217” tanımlı Teknolojik Ürün Deneyim Belgesi beyan edilmiştir. Söz konusu teknolojik ürün deneyim belgesi incelendiğinde belgeye konu projenin adının “Yeni Nesil Bina ve Endüstriyel Alanların Genel Bakım, Onarım ve Temizlik Faaliyetleri İçin Uygulamalı İşletme ve Personel Organizasyonu Hizmet Yönetimi Sistemi” olarak belirtildiği, ürün/hizmetin ticari adının ise “İçme Suyu Arıtma ve Terfi Tesisleri ve Atıksu Arıtma ve Uzaklaştırma Tesislerinin Bakım Onarım ve İşletilmesi İçin Hizmet Alım Yönetim Sistemi Yazılımı” olarak belirtildiği görülmüştür.
İhale mevzuatı gereği, ihale dokümanının EKAP üzerinden düzenlenmesinin zorunlu olduğu, İdari Şartname’nin “İhaleye katılabilmek için gereken belgeler ve yeterlik kriterleri” başlıklı 7’nci maddesinde isteklilerden mesleki ve teknik yeterliğin tevsiki kapsamında iş deneyim belgesinin istenildiği durumlarda iş deneyim belgesi veya teknolojik ürün deneyim belgesi sunulabileceğine dair düzenlemeye idari şartnamede matbu olarak yer verildiği, İdari Şartname’nin bu düzenlemesine idarelerin müdahale edemediği tespit edilmiştir.
Başvuruya konu ihalenin “İçmesuyu – Atıksu Arıtma Tesisleri ve Çamur Yakma Tesisi İşletme – Bakım Hizmetleri Alımı İşi (Arıtma-9)” olduğu, işin kapsamının tesislerin atıksu, içmesuyu arıtma tesisleri ile bu tesisleri destekleyen terfi merkezi, pompa istasyonu ile doğal arıtma tesisleri, paket arıtma tesisleri ve çamur Yakma Tesisinin, çevre ve insan sağlığı esas alınarak, kesintisiz ve tüm yasal mevzuatlara uygun bir şekilde BUSKİ Genel Müdürlüğü nam ve hesabına işletilmesi olduğu, ihale dokümanında benzer işin “Kentsel/Evsel Atıksu Arıtma Tesisi veya Endüstriyel Atıksu Arıtma Tesisi veya İçme Suyu Arıtma Tesisi veya Atıksu Arıtma Çamur Bertaraf Tesisi işletmelerinden herhangi birini işletmiş olmak benzer iş olarak kabul edilecektir.” şeklinde tanımlandığı, başvuru sahibi Elif LPG ve Akaryakıt Dağıtım San. Tic. A.Ş.nin Yeterlik Bilgileri Tablosunda beyan ettiği teknolojik ürün deneyim belgesinde belgeye konu projenin adının “Yeni Nesil Bina ve Endüstriyel Alanların Genel Bakım, Onarım ve Temizlik Faaliyetleri İçin Uygulamalı İşletme ve Personel Organizasyonu Hizmet Yönetimi Sistemi” olarak, ürün/hizmetin ticari adının ise “İçme Suyu Arıtma ve Terfi Tesisleri ve Atıksu Arıtma ve Uzaklaştırma Tesislerinin Bakım Onarım ve İşletilmesi İçin Hizmet Alım Yönetim Sistemi Yazılımı” olarak belirtildiği, hizmet alımlarında teknolojik ürün deneyim belgesi düzenlemesinin yalnızca yazılım programlarına indirgenemeyeceği, teknolojik ürün deneyim belgelerinin yerli malı belgesine sahip ürünler için Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca düzenlendiği göz önüne alındığında, ihale konusu iş ve benzer iş tanımına uygun iş deneyim belgesi olmayan isteklilerin de ihaleye teklif verebilmelerine imkan sağlandığı, bu durumun da ihaleye katılımı ve rekabetin sağlanmasını artırıcı bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir.
Sonuç olarak özetle; Ülkemiz genelinde teknolojik ürün ve marka sayısının arttırılması, nitelikli araştırmacı yetiştirilmesi, yükte hafif ancak pahada ağır ürünlerin geliştirilerek ihracatın arttırılması hedeflenmiş, Kanun Koyucu tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanununda düzenlenme yapılarak kamu ihalelerinde, bilfiil mal veya hizmetin kendisini yapması sebebiyle elde edilen iş deneyim belgesinin yerine söz konusu mal veya hizmet için yapılan AR-GE çalışmaları sonucu Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığınca ilgili mevzuatı gereği düzenlenen Teknolojik Ürün Belgesinin kullanılması sağlanarak AR-GE çalışmaları yürüten firmaların kamu ihalelerine girmelerine imkân verilmiş olup, aksinin düşünülmesi Kanun Koyucunun amacına ve 4734 sayılı kanunun ruhuna aykırı olacaktır. Başvuru sahibince Yeterlik Bilgileri Tablosunda beyan edilen teknolojik ürün deneyim belgesinin ihale dokümanında yer verilen benzer iş tanımına uygun olduğu, bu nedenle başvuru sahibinin teklifinin teknolojik ürün deneyim belgesinin benzer işe uygun olmadığı gerekçesiyle ihale komisyonunca değerlendirme dışı bırakılmasının yerinde olmadığı sonucuna varılmıştır.
(KİK KARARINA YAZILAN KARŞI OY YAZISINDAN ALINMIŞTIR)