İşveren, işçinin menfaatlerine zarar verecek her türlü davranıştan kaçınma, işçiyi yapacağı iş konusunda eğitme ve daha da önemli olanı iş kazalarını önlemek için işyerinde iş sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerini almak zorundadır.
İş sağlığı ve güvenliği konusunda kanunlarda birçok düzenleme bulunmakla birlikte denetim ve bilinç eksikliği yüzünden iş kazalarına ilişkin ülkemizde ürkütücü sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Üstelik SGK istatistiklerine yansımayan sigortasız işçilerin başlarına ne geldiği de meçhuldür.
İş Kazası nedir?
İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen engelli hâle getiren olaydır. (6331-3.Md./g) Her ne kadar ruhen ve bedenen tanımı yapılmış olsa da iş kazası bildirimlerine daha çok yaralanma hatta ölümle sonuçlanan kazalar konu olmaktadır.
İşyeri neresidir?
Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalışanın birlikte örgütlendiği, işverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçları da içeren organizasyondur. (6331-3.Md./h) Görüldüğü gibi işyeri kavramı çok geniş bir tanımlama ile kanunda yer almıştır.
İş Kazası Bildirimi Ne Zaman Ne Şekilde ve Nereye Yapılır?
İşveren, iş kazalarını kazadan sonraki 3 iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunmak durumundadır. (6331-14.Md./2a)
https://uyg.sgk.gov.tr/IsvBildirimFormu/welcome.do linkinden şirkete tanımlanmış e-bildirge şifreleri ile “İşveren İş Kazası Meslek Hastalığı E-Bildirim” ekranı açılarak gerekli bilgiler doldurulmalıdır. Başarılı bir bilgi girişi yapabilmek için öncesinde kaza ile ilgili detaylı bilgi almak gerekmektedir. Örneğin; kazanın oluş şekli, kazaya sebep olan araç gereç, yaralanmanın hangi uzuvda olduğu, kazaya şahit olan olup olmadığı var ise o kişiye ait bilgiler, kaza sonucu iş göremezlik var mı, işyerinde çalışan işçi sayısı gibi bilgiler bilinmelidir.
İnternet üzerinden yapılan bu bildirimler yeterlidir. Ayrıca SGK’ ya ya da ÇSGB’ ye yazılı bildirim yapılmasına gerek bulunmamaktadır.
İşçinin İş Kazası Geçirdiğinden Nasıl Haberdar Olunur?
Normal şartlarda işçi iş kazası geçirdiğinde işverenin haberinin olmaması ya da bu durumun önemsenmemesi yokmuş gibi davranılması düşünülemez. Ancak bazen öyle durumlarla karşılaşırız ki iş kazası diyemeyeceğimiz birçok olayda iş kazası sebebiyle hastanelerin iş göremezlik belgesi verdiği görülmekte ve bu durumdan geç haberdar olan işverenin iş kazası bildirimi yapmamaktan dolayı cezai durumlar ile karşı karşıya kaldığı görülmektedir.
Bu sebeple SGK işveren lehine kullanıma açtığı yeni bir ekran ile işveren mağduriyetlerinin önüne geçmeyi hedeflemektedir. İşverenler artık https://uyg.sgk.gov.tr/IsvBildirimFormu/welcome.do linkinden “Hastane Bildirim Sorgulama” sekmesinden iş kazası ya meslek hastalığı sebebiyle provizyon alan işçileri görüntüleyebilmektedir. Böylelikle işverenler tüm iş kazalarından haberdar olmuş olacak ve olası bir cezanın önüne geçilmiş olacak. Ancak 3 gün gibi kısa bir süreyi kaçırmamak adına her gün şifreler ile sisteme girip iş kazası var mı yok mu diye bakmak da ayrı bir iş yükü doğurmaktadır. Dolayısı ile bu durumda da cezaların önüne geçebilmenin tam manası ile mümkün olamayacağı kanaatindeyiz.
İş Kazası Sonucu Yaptırımlar Nelerdir?
İşçi veya işçinin ölümü halinde hak sahipleri, SGK tarafından karşılanmayan zararları için işverenden tazminat talep edebilirler. Ayrıca, SGK yaptığı ve yapacağı masraflar için, işçiyi koruma borcunu yerine getirmeyen işverene 5510 sayılı kanun uyarınca rücu edebilir.
Ölümlü iş kazası meydana gelen maden işyerlerinde kusuru yargı kararı ile tespit edilen işveren, mahkeme tarafından iki yıl süreyle kamu ihalelerine katılmaktan 5/1/2002 tarihli ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 26 ncı maddesinin ikinci fıkrasında sayılanlarla birlikte yasaklanır. Kararın bir örneği işverenin siciline işlenmek üzere Kamu İhale Kurumuna gönderilir ve Kurumun internet sayfasında ilan edilir. (6331-25A Md.)
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 14 üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene (İşverenin, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını 3 iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirme yükümlülüğünü yerine getirmemesi) çalışan sayısı ve tehlike derecesine göre 2.702,00 TL – 8.106,00 TL (2017 yılı için) aralığında olmak üzere, idari para cezası verilir. (6331-26.Md./1e) Verilen idari para cezası çalışan sayısına orantılı olarak az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde kanunda belirtilen nispette arttırılarak uygulanır. Örnek; 10’dan az çalışanı bulunan işyerlerinden çok tehlikeli sınıfta yer alan işverenler için %50 oranında arttırılarak uygulanır. (6331-26.Md./3)
İşveren, bilgisizliğini, tecrübesizliğini, mali durumunun bozukluğunu, benzeri işyerlerinde de tedbir alınmadığını gerekçe göstererek sorumluluktan kurtulamaz. İşverenden beklenilebileceği ölçüde, mevzuatta yer almayan tedbirlerin de, halin icabına göre, işverence alınması istenir. İşveren, model bir işverenin gösterebileceği her türlü özeni göstermesine rağmen zarara engel olamadığını ispatlarsa sorumluluktan kurtulur.
İşveren sadece iş güvenliği tedbirlerini almak ile de yetinmeyecek, bu tedbirlere uyulup uyulmadığını denetleyecek, işçileri bu konuda eğitecektir. Aksi halde hukuken sorumlu olmaktan kurtulamaz.
Faydalı olması dileğiyle…
SMMM Emine ERTÜRK
Aralık /2017
YARARLANILAN KAYNAKLAR;
– 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
– 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
– 4857 Sayılı İş Kanunu
– Prof.Dr.Müjdat Şakar / İş Hukuku Uygulaması
– www.sgk.gov.tr