İşçi ve işveren arasındaki anlaşmazlıklara ilişkin arabuluculuk sistemini getiren düzenlemenin de içerisinde bulunduğu İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı. İş Mahkemeleri Kanunu’nun yürürlüğe girmesinin ardından söz konusu uyuşmazlıklar arabulucuya gitmeden mahkemeye taşınamayacak. Yeni uygulama, 1 Ocak 2018’den itibaren hayata geçti. Uygulamayla işe iade davaları dâhil olmak üzere bireysel iş uyuşmazlıklarında, alacak ya da tazminat taleplerinde, kıdem ve ihbar tazminatında, fazla mesai ücreti, kötü niyet tazminatı gibi konularda arabulucuya başvurulacak. İşçi ve işveren, dava açmadan önce arabulucuya başvuracak. Müracaatlar, 108 adliyede kurulan arabuluculuk bürolarına yapılacak. Başvurularda, yargı gideri, harç, tanık, bilirkişi ücreti gibi bir ödeme yapma zorunluluğu bulunmayacak. Arabuluculuk görüşmeleri üç hafta içerisinde tamamlanacak. Zorunlu durumlarda arabulucu tarafından bu süre en fazla bir hafta daha uzatılabilecek. Böylece, işçi-işveren uyuşmazlıklarında uzun yıllar süren mahkeme süreçleri sona erecek. Tarafların anlaşamaması durumunda ilk iki saatlik arabuluculuk ücreti Adalet Bakanlığı tarafından karşılanacak. Anlaşma sağlanması halinde ise arabuluculuk hizmeti karşılığında anlaşılan miktarın yüzde 3’ü bir taraf, yüzde 3’ü de diğer tarafça ödenecek. Ücretin tamamını taraflardan biri de karşılayabilecek. Görüşmeler Gizli Yapılacak Arabuluculuk görüşmeleri gizli yapılacak, işçi ve işverenin kendi aralarında yaptığı anlaşma, sözleşme metninde gizli kalacak. Arabulucu da bu gizliliğe uyacak. Görüşmeler olumsuz sonuçlanırsa dava açılabilecek. Taraflar anlaştığında arabulucu anlaşma metni hazırlayacak, anlaşılan hususlarla ilgili bir daha dava açılamayacak. Böylece sorun tamamen çözülecek. Görüşmeler sonrasında anlaşma sağlanamaması durumunda ise taraflar mahkemelere dava açabilecek. İlk Oturuma Katılmak Zorunlu Uyuşmazlıklara ilişkin arabuluculuk görüşmelerinin ilk oturumuna katılmak zorunlu olacak. Geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilecek ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulacak. Ayrıca bu taraf lehine vekâlet ücretine hükmedilmeyecek. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılacak. Görüşmeler sonrasında anlaşma sağlanamamasında ise taraflar iş mahkemelerinde dava açabilecek. İşe iade davalarında iş akdi feshedildikten bir ay içerisinde arabuluculuğa müracaat edilebilecek. Bu konuda arabuluculuk görüşmeleri sonrasında anlaşma sağlanamadığında iki hafta içerisinde mahkemelere dava açılabilecek. Türkiye genelinde bulunan 7 bin 818 arabulucu görev yapmakta. Yeni düzenleme kapsamında yılda 400 bin uyuşmazlığın mahkemelere gitmeden çözüme kavuşturulması planlanıyor. Arabuluculukta 2018 Yılı Ücret Tarifesi Görüşmeler sonrasında anlaşma sağlanamaması durumunda ise tarafların mahkemelere dava açabilecek. Aile hukuku, işçi-işveren ve tüketici uyuşmazlıklarında arabulucuya taraf başına saatlik (ilk üç saate kadar) 140 lira, takip eden her saat için 100 lira ödenecek. Bu ücret ticari uyuşmazlıklarda saatlik (ilk üç saate kadar) 270, takip eden her saat için 210, ticari uyuşmazlığın taraflarının tümü sermaye şirketiyse saatlik (ilk üç saate kadar) 330, takip eden her saat için 250, diğer tüm uyuşmazlıklarda saatlik (ilk üç saate kadar) 170, takip eden her saat için 130 lira olacak. Yargının Yükü Hafifleyecek Yargının gündeminde önemli bir yer tutan işçi ve işveren arasındaki uyuşmazlıkların çözümü için Mayıs 2017 itibarıyla 50’si sosyal güvenlik hukukunda uzman olmak üzere 320 iş mahkemesinde 376 hâkim çalışmakta. Adalet Bakanlığının verilerine göre, iş mahkemesi kurulmayan yerlerde 514 asliye hukuk mahkemesi, iş mahkemesi sıfatıyla iş uyuşmazlıklarına ilişkin davalara bakmakta. Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü verilerine göre iş davalarının yıllık ortalama görülme süresi 2010 yılında 466, 2011 yılında 488, 2012 yılında 483, 2013 yılında 381, 2014 yılında 417, 2015 yılında 431, 2016 yılında 434 güne ulaşmakta. Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü verilerine göre, 2016 yılı sonu itibarıyla ilk derece mahkemelerindeki 3 milyon 525 bin civarındaki hukuk uyuşmazlığının yaklaşık yüzde 15’i iş uyuşmazlıklarından kaynaklanmakta. 2016 yılında bakılan 780 bin civarındaki hukuk uyuşmazlığının yaklaşık yüzde 30’u iş hukukundan kaynaklanmaktadır. Sistem Nasıl İlerleyecek? Yeni düzenlemelere sistem şöyle ilerleyecek: İşçi işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talepli iş uyuşmazlıklarında, arabuluculuğun dava şartı haline gelmesi ile birlikte, taraflar artık ilk oturumda arabuluculuk yolunu deneyecekler, arabuluculukta anlaşılmaması halinde mahkemeye başvurabilecekler. Sistem, adliyelerdeki arabuluculuk büroları üzerinden işleyecek. Arabulucu, yapılan arabuluculuk başvurusunu üç hafta içinde sonuçlandıracak. Tarafların anlaşamaması halinde ilk iki saatlik ücret, Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanacak. Taraflardan birinin, ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilecek ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile, yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulacak. Taşeronlukta İşe İade Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin varlığı halinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurulduğunda, anlaşmanın gerçekleşebilmesi için işverenler, arabuluculuk görüşmelerine birlikte katılacak, iradeleri birbirine uygun olacak. Arabuluculuk bürosu tarafından yapılması gereken zaruri giderler; arabuluculuk sonunda anlaşmaya varılırsa anlaşma uyarınca taraflarca ödenecek, anlaşmaya varılamazsa ileride haksız çıkacak taraftan tahsil olunmak üzere bütçeye konulan ödenekten karşılanacak. Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından, son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zaman aşımı duracak, hak düşürücü süre işlemeyecek. Arabuluculuk görüşmelerine taraflar bizzat, kanuni temsilcileri veya avukatları aracılığıyla katılabilecek. İşverenin yazılı belgeyle yetkilendirdiği çalışanı da görüşmelerde işvereni temsil edebilecek ve son tutanağı imzalayabilecek. Arabuluculuk görüşmeleri, taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, arabulucuyu görevlendiren büronun bağlı bulunduğu adli yargı ilk derece mahkemesi Adalet Komisyonu’nun yetki alanı içinde yürütülecek. Gazeteciler ve gemi adamları da açacakları bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı, tazminatı, işe iade davalarında, arabulucuya başvuracak. İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarında Arabuluculuk Yok İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi, manevi tazminat davaları, bunlarla ilgili rücu davalarında, arabuluculuk şartı aranmayacak. Arabuluculuk Daire Başkanlığı, sicile kayıtlı arabuluculardan, arabuluculuk yapmak isteyenleri, varsa uzmanlık alanlarını da belirterek görev yapmak istedikleri adli yargı ilk derece mahkemesi Adalet Komisyonlarına göre listeleyecek, Komisyon Başkanlıklarına bildirecek. Komisyon başkanlıkları, bu listeleri kendi yargı çevrelerindeki arabuluculuk bürolarına, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirecekleri sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne gönderecek. Arabulucu, komisyon başkanlıklarına bildirilen listeden büro tarafından belirlenecek. Taraflar, listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşırsa bu arabulucu görevlendirilecek.