Kabul edilebilirlik yargılaması – AİHM İç Tüzük 2019 md.51-57

BÖLÜM IV– Kabul edilebilirlik yargılaması usulü

Devletlerarası Başvurular

Madde 51 ‒ Başvuruların havalesi ve takip eden usul

Sözleşme’nin 33. maddesi uyarınca bir başvuru yapılması halinde, Mahkeme Başkanı muhatap Sözleşmeci Tarafa başvuruyu tebliğ ederek incelenmek üzere Bölümlerden birine havale eder.
Madde 26 § 1 (a) hükmüne göre, başvurucu ve muhatap Sözleşmeci Tarafların aday göstermesiyle seçilmiş olan yargıçlar davayı inceleyecek Dairede tabii üye olarak yer alırlar. Başvuru birden fazla Sözleşmeci Taraf tarafından yapılmışsa veya Sözleşmeci Taraflarca aynı amaçla yapılan başvuruların 42. madde hükmüne göre birlikte incelenmesine karar verilmişse, 30. madde uygulanır.
Davanın bir Bölüme havalesini takiben, Bölüm Başkanı, 26 § 1 hükmüne göre Daireyi oluşturur ve muhatap Sözleşmeci Tarafı kabul edilebilirlikle ilgili itirazlarını yazılı olarak bildirmeye davet eder. İtirazlar, başvurucu Sözleşmesi Tarafa eğer varsa karşı itirazlarını sunabilmesi için Yazı İşleri Müdürlüğünce bildirilir.
Başvurunun kabul edilebilirliği hakkında bir karar verilmeden önce Daire veya Daire Başkanı başkaca itirazları varsa yazılı olarak sunulmasına karar verebilir.
İlgili Sözleşmeci Taraflardan bir veya daha fazlasının başvurusu üzerine veya Daire’nin resen karar vereceği karar üzerine kabul edilebilirlik hususuna ilişkin olarak duruşma açılır.
Daire Başkanı, gerek yazılı gerekse de sözlü usule ilişkin bir karar vermeden önce Tarafların görüşünü alır.

Bireysel Başvurular

Madde 52 ‒ Başvuruların Bölümler arasında dağıtılması

Sözleşme’nin 34. maddesi uyarınca yapılan bir başvuru, Bölümler arasındaki iş yükünün adil dağılımını sağlamak üzere Mahkeme Başkanı tarafından, Bölümlerden birine havale edilir.
Madde 26 § 1 hükmüne göre yedi yargıçtan oluşacak Daire, ilgili Bölüm Başkanı tarafından yine madde 26 § 1 hükmüne göre oluşturulur.
Yukarıdaki 2. bent hükmüne göre bir Daire oluşturuluncaya kadar İç Tüzüğün Daire Başkanına verdiği yetkiler Bölüm Başkanı tarafından kullanılır.

Madde 52A ‒ Tek yargıçlı yargılama usulü

Sözleşme’nin 34. maddesine göre göre ilk bakışta kabul edilemez veya kaydının silinmesi gereken başvurular hakkında, tek bir yargıç Sözleşme’nin 27. maddesine göre bu şekilde karar verebilir. Bu karar kesindir. Başvurucu kararla ilgili olarak mektup yollanarak bilgilendirilir.
Eğer bu Yargıç, işbu maddenin birinci bendinde ögörülen şekilde bir karar vermezse başvuruyu, incelenmek üzere Komite ya da Daire’ye gönderir.

Madde 53 ‒ Komite önündeki usul

Daha fazla incelemeye ihtiyaç olmaksızın Sözleşme’nin 28 § 1 (a) maddesi hükmüne göre bir karar verilmesini gerektiren hallerde, Komite, yargılamanın herhangi bir aşamasında oybirliği ile bir başvurunun kabul edilemez olduğuna ya da Mahkeme’deki esas kaydının kapatılmasına karar verebilir.
İçtüzüğün 54 § 2 (b) maddesi uyarınca taraflardan alınan görüşlerin değerlendirilmesinden sonra, Sözleşme’nin 28 § 1 (b) maddesi hükmüne göre karar verilmesini gerektiren hallerde, Komite, kabul edilebilirlik ve eğer uygunsa adil tazminat hakkında oybirliği ile karar verebilir.
İlgili Sözleşmeci Taraf adına seçilmiş yargıç Komite üyesi değilse, ilgili Taraf’ın Sözleşme’nin 28 § 1 (b) maddesi kapsamındaki itirazı da dahil olacak şekilde ilgili tüm hususlar gözetilerek, karar verilmeden önce yargılamanın herhangi bir aşamasında, Komite oybirliği ile alacağı karar doğrultusunda bu yargıcı üyelerinden birinin yerini almaya davet edebilir.
Sözleşme’nin 28 § 1 maddesine göre verilen karar ve hükümler kesindir.
Komite başka türlü bir karar vermediği sürece, işbu İçtüzük hükümlerine göre başvuruya daha önce dahil olan Sözleşmeci Taraflarla, Başvurucuya Sözleşme’nin 28 § 1 (a) maddesi hükmüne göre verilen kararlar mektupla bildirilir.
Komitenin herhangi bir karar veya hüküm vermemesi durumunda, başvuru Madde 52 § 2 hükmüne göre davayı incelemekle görevli Daire’ye gönderilir.
Bir Komite önündeki yargılama usulünde işbu İçtüzüğün 42 § 1 ve 79. ila 81. maddelerinde yazılı hükümler, uygun olacak şekilde ( mutatis mutandis ) uygulanır.

Madde 54 ‒ Daire önündeki usul

Daire, ilk incelemede başvurunun kabul edilemez olduğuna veya davanın esas kaydının kapatılmasına hemen karar verebilir. Daire kararı başvurunun tamamına ya da bir bölümüne ilişkin olarak verilebilir.
Veya Daire veya Bölüm Başkanı bunun yerine,

(a) taraflardan, vakıalara ilişkin bilgi ve belgelerle, Daire’nin veya Başkanı’nın gerekli gördüğü diğer her türlü materyali sunmalarını isteyebilir;

(b) başvurunun kendisi veya bir bölümünü muhatap Sözleşmeci Taraf’a tebliğ ederek, itirazlarını verilen sürede yazılı olarak sunmaya, başvurucuyu da kendisine tebliğ edilecek itirazlara karşı cevaplarını sunmaya davet edebilir;

(c) tarafları başkaca beyan ve itirazlarını yazılı olarak sunmaya davet edebilir.

Bu maddenin 2 (b) bendi kapsamındaki yetkileri kullanan Bölüm Başkanı, tek yargıç sıfatıyla, başvurunun bir bölümünün kabul edilemez olduğuna ya da başvurunun bir bölümüne ilişkin Mahkeme’deki esas kaydının kapatılmasına karar verebilir. Verilecek karar kesindir. Karar başvurucuya mektupla bildirilir.
Bu Maddenin 2. ve 3. bentlerinde yazılı hükümler, Nöbetçi yargıç olarak atanan Bölüm Başkan Yardımcılarının ihtiyati tedbir talepleri hakkında verecekleri kararlar hakkında da geçerlidir.
Daire, Sözleşme ile kendisine verilen yargı görevinin ifası için zorunlu gördüğü hallerde, kabul edilebilirlik hakkında bir karar vermeden önce, taraflardan birinin talebi üzerine veya resen duruşma yapılmasına karar verebilir. Bu durumda, Daire tarafından istisnai olarak aksi yönde bir karar verilmedikçe, taraflardan başvurunun esasıyla ilgili konular hakkında da beyanda bulunmaları istenir.

Madde 54A ‒ Kabul edilebilirlik ve esasın birlikte incelenmesi

Daire, Madde 54 § 2 (b) hükmüne göre, muhatap Sözleşmeci Tarafa başvuruyu bildirirken, kabul edilebilirlik ve esas hakkındaki incelemenin Sözleşme’nin 29 § 1 maddesi hükmüne göre birlikte yapılmasına da karar verebilir. Bu durumda taraflardan adil tatmin ve dostane çözüm önerileri ile ilgili talep ve itirazlarını da bildirmeleri istenir. Madde 60. ve 62.’de yazılı koşullar kıyas yoluyla ( mutatis mutandis ) uygulanır. Bununla birlikte Mahkeme, herhangi bir aşamada, gerekli gördüğü takdirde, kabul edilebilirlikle ilgili olarak ayrı bir karar verebilir.
Dostane çözüme veya başka bir çözüme ulaşılamadığı halde Daire, tarafların iddia ve savunmalarına göre davanın kabul edilebilir görüldüğü ve esas hakkında karar verilmesini gerektiren durumlarda, kabul edilebilirliğe ilişkin Daire kararı derhal açıklanarak, esas hakkında verilecek karar sonraya bırakılır.

Devletlerarası ve bireysel başvurular

Madde 55 ‒ Kabul edilemezlik itirazları

Muhatap Sözleşmeci Taraf’ın ileri sürebileceği yazılı ve sözlü kabul edilemezlik itirazları, itirazın mahiyeti ve koşullar izin verdiği müddetçe, Madde 51. veya 54. hükümlerinden hangisi duruma uygunsa ona göre ileri sürmelidir.

Madde 56 ‒ Daire kararı

Daire kararları gerekçeli olarak veya gerekçe eklenerek verilir ve kararın oybirliğiyle mi yoksa oy çokluğuyla mı alındığı karar yerinde gösterilir.
Daire kararı, Yazı İşleri Müdürlüğünce başvurucuya ulaştırılır. Karar ayrıca ilgili Sözleşmeci Taraf veya Taraflar ile işbu İçtüzük hükümlerine göre daha önce başvuru hakkında bilgilendirilen İnsan Hakları Komiseri dahil, tüm üçüncü kişilere de gönderilir. Dostane çözüme varılması nedeniyle esas kaydı kapatılacak davalar hakkındaki karar, Madde 43 § 3 hükmüne göre Bakanlar Komitesi’ne iletilir.

Madde 57 ‒ Kararların dili

Mahkeme, bir kararın her iki resmi dilde yazılmasına karar vermedikçe, tüm Daire kararları İngilizce veya Fransızca olarak yazılır.
Madde 78’te öngörülen şekilde kararların resmi Mahkeme raporlarında yayını, her iki resmi Mahkeme dilinde birden yapılır.