Türk Oftalmoloji Derneği (TOD) kontakt lens birim başkanı Prof. Dr. Ömür Uçakhan gündüz ile keratokonus tedavisinde kontakt lens kullanımı üzerine konuştuk.
Progresyon saptanmış bir keratokonus olgusunda doğru yaklaşım nedir?
Önce olgu gözüne kontakt lensin uygun olup olmayacağı ve hangi tür lensin kullanılabileceği saptanmalıdır. Uygun olan lens çeşidi belirlendikten sonra KÇB işlemi uygulanır ve işlem sonrası 3. ayda tekrar kontakt lens denemesi yapılıp uygun kontakt lens reçete edilir. Kanımca, “kontakt lens intoleransı” -ki, bu terim yanlış olarak, yeterli kontakt lens uyumunun sağlanamadığı olgular için kullanılıyor- hiç de sık rastlanan bir durum değildir ve bu tanıyı özellikle çocuk ve genç hastalara koyarken “gerçekten elimizden geleni yaptık mı?” diye, kendimize sormamız etik olarak şarttır.
Keratokonus tedavisinde ne tür kontakt lensler kullanılıyor?
Keratokonusta konvansiyonel yumuşak sferik veya torik kontakt lenslerin kullanımı sınırlıdır. Bu lenslerle, hafif, gözlükle-düzeltilmiş görme keskinliği 10/10’a artabilen keratokonuslarda iyi bir santralizasyon, stabilizasyon sağlanarak görme keskinliği artırılabilir. Sert kontakt lenslerle iyi bir optik düzeltme mümkündür. Fakat korneal sert lenslerin uygulanması daha fazla tecrübe gerektirir. Bu lenslere adaptasyon sağlamak zaman alır ve bazı hastalar kullanmak istemez veya meslek/yaşam koşulları gereği kullanamazlar. Fakat aynı zamanda bu lenslerin maliyetleri ucuzdur ve alışıldıktan sonra yumuşak lenslere göre daha risksiz ve sağlıklıdır. Keratokonus için özel tasarlanan yumuşak lensler, özellikle hafif-orta keratokonus vakaları nda, yeni kontakt lense başlayacak kişilerde, sert lens istemeyen veya kullanamayacak olanlarda ya da sert lens ile yeterli uyum elde edilemeyen ektazi olguları nda kullanı labilir. Bu lensler ise genellikle yüksek oksijen-geçirgen silikon hidrojel materyalden üretilirler, optik kısımları biraz daha kalındır ve kornea üzerinde örtücü bir etkiyle düzensiz astigmatı bir miktar maskeleyebilirler. Yumuşak lenslerin takış çıkarılışı , bakımı kolaydır, bir adaptasyon gerektirmez. Ancak, optik kalite açısından sert lensin önüne geçemezler ve yumuşak lenslere özgü depozit birikimi ve hafif artmış enfeksiyon risklerini taşırlar.
Peki, korneal sert lensler veya özel keratokonus-tasarımlı yumuşak lenslerden faydalanılamayan olgular oluyor mu, bu tarz durumlarda tedavi nasıl ilerliyor?
Evet. Bu durumda uygulanabilecek seçenek Hibrit lenslerdir. Hibrit lensler, merkezde sert bir optik, çevresinde onu çevreleyen yumuşak bir etekten oluşuyor. Sert gaz geçirgen merkez iyi bir görme sağlarken, yumuşak etek konfor ve lensin oküler yüzeye iyi yerleşmesini sağlı yor. Bu lenslerin uygulanması da bir miktar tecrübe gerektirmektedir. Hibrit lensler klasik bir kontakt lens uygulaması dı şı nda, korneanı n üzerini aşan bir kubbe mantı ğı na dayanı r. Burada sert optik korneaya temas etmemeli, yumuşak etek tarafından taşınmalı dı r.
Yurdumuza yeni giren özel tasarı m EyeBrid Silicone hibrit (LCS, Fransa) lensler; klasik bir hibrit lensten farklı olarak, korneal yumuşak lenslerin uygulanı mı na benzer bir yöntemle uygulanırlar. EyeBrid lensin uygulanı mı doktor için daha kolay, hastalar için de takı şı -çı karı lı şı ve bakı mı açı sından pratiktir. Bu lensler yine merkezde ultraviole-korumalı yüksek gaz geçirgen sert optik ve onu çevreleyen silikon hidrojel etekten oluşur. Adaptasyon gerektirmezler, üstelik sert lens optik kalitesi avantajı nı taşı rlar. (Şekil 1a ve 1b).
Başka ne tür lensler var?
Skleral lensler, Hibrit lensler gibi kornea üzerinde kubbe etkisi yaratacak şekilde takı lan, geniş çaplı sert lenslerdir. Çapları na göre korneoskleral (12.5-15 mm), mini-skleral (15-18 mm) veya geniş-skleral (18-25 mm) adını alırlar. Bu lensler kornea ile temas etmeyip sklera üzerine yerleştiğinden kapak hareketiyle hareket etmezler, bu nedenle rahattı rlar ve sert lens optiği ile çok iyi görme keskinliği sağlarlar. Ancak, uygulamaları bir miktar tecrübe gerektirir, takı ş-çıkarı lı şları çok kolay değildir, gün içerisinde altı nda birikintiler oluşmasına bağlı olarak, bulanık görmeyi önleyebilmek amacı yla zaman zaman çı karılı p sı vı rezervuarı nı n yenilenmesi gerekir. Bu durumda ise kullanı mda yaşayabileceği zorluklar nedeniyle hasta motivasyonu sağlanmalıdır. Bir diğer seçenek de “Piggyback Lens Sistemi”dir. Bu sistemde, korneaya önce yüksek oksijen geçirgen silikon hidrojel bir yumuşak lens uygulanmakta, üzerine ise uygun bir korneal sert lens daha uygulanmaktadır. Zor olgularda oldukça faydalı olabilir, konforludur da, ancak iki tür bakım sistemi ve 4 lens gerektirdiğinden, hastanın tedaviyi düzenli olarak sürdürmesi için yine motive edilmesi gerekmektedir.
Keratakonus ile ilgili bunları biliyor muydunuz?