Kimyasal hesaplama yapabilmek için;
1. Tepkime denklemi doğru olarak yazılarak eşitlenmelidir. Bir tepkime bize şu bilgileri verir.
N 2(g) + 3H 2(g ) 2NH 3(g)
1 mol 3 mol 2 mol ( Mol sayısı korunmadı)
22,4 litre 3×22,4 litre 2×22,4 litre (N.Ş.A) (Korunmadı)
28 gram 6 gram 34 gram (Kütle korundu)
2 mol atom 6 mol atom 8 mol atom (Atom s. Korundu)
2 litre 3 litre 2 litre ( Sadece gazlar için)
6,02×1023 3x 6,02×1023 2x 6,02×1023
2- Başlangıçta bir maddenin miktarı verilirse o miktar önce mole çevrilir. Tepkime denkleminden faydalanılarak istenilen maddelerin mol sayıları hesaplanır.
3- Hesaplanan mol sayıları istenilen birimlere çevrilir.
Örnek : 3,2 gram CH
4
gazı yeteri kadar O
2
gazı ile yakılırsa,
A) Kaç mol O
2
harcanır ? B) N.Ş.A da kaç litre hava harcanır. ? C) Kaç gram CO
2
gazı oluşur ve N.Ş.A da kaç litredir ? D) Kaç tane H
2
O molekülü oluşur ? ( C=12 H=1 O=16 N=6×10
23
)
n= m/Ma ise n=3,2/16= 0,2 mol CH
4
CH4
+
2O
2
—>
CO
2
+
2H
2
O
0,2 0,4 0,2 0,4
A) 0,4 mol O
2
harcanır. B) 0,4x5x22,4=44,8 litre hava harcanır. (Havanın 1/5 i O
2
dir.)
C) 0,2×44=8,8 gram CO
2
oluşur. D) 0,4x6x10
23
= 2,4×1023 tane H
2
O oluşur.
1- Yanma Tepkimeleri: Yanma hava oksijeniyle (O 2 ) tepkime demektir. 2 çeşit yanma vardır.
A) Yavaş Yanma: Bu tür yanmalarda bir alev yada parlaklık görülmez. Örneğin demirin paslanması, solunum..
B) Hızlı Yanma : Bu çeşit yanmalarda alev yada parlaklık gözükür ve olay kısa sürer. Örneğin mumun yanması, kağıdın yanması..
Bir element yanarsa oksiti, bir bileşik yanarsa bileşikteki elementlerin ayrı ayrı oksitleri oluşur.
Örnek : C + O 2 —–>CO 2 H 2 + 1/2 O 2 ——>H 2 O
CS 2 + 3O 2 CO 2 + 2SO 2 CO + 1/2O 2 CO 2
CO 2 + O 2 Yanmaz. Soygazlar ( He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rd) yanmazlar.
Asit- Baz Tepkimeleri : Asitlerle bazların tepkimelerinden tuz ve su oluşur.
Asit çözeltisi + Baz çözeltisi Tuz + su
HCl + NaOH——> NaCl + H 2 O
2H 3 PO 4 + 3Ca(OH) 2 Ca 3 (PO4) 2 + 6H 2 O
Aktif Metallerin Asit Çözeltileriyle Olan Tepkimeleri: Aktif metaller asit çözeltileriyle tepkimeye girerlerse tuz ve H 2 gazı oluşur.
Na + HCl ——>NaCl + 1/2H2 Al + 3HNO 3 —–>Al(NO 3 ) 3 + 3/2H 2
Yarı Soy Metallerin Asitlerle Olan Tepkimeleri : Yarı soy metaller ( Cu, Hg, Ag) Soy metaller ise Au ve Pt dir.
Yarı soy metaller yapısında oksijen bulunan kuvvetli ve derişik asit çözeltileriyle tepkime verirler. Tepkime sonunda tuz, asidin yapısından gelen bir oksit ve su oluşur. Bu tür tepkimelerde H2 gazı oluşmaz.
Cu + 4HNO 3 Cu(NO 3 ) 2 +2 NO 2 (g) +2 H 2 O
2Ag +2 H 2 SO 4 Ag 2 SO 4 + SO 2 +2H 2 O
FORMÜL BULMA
Bir molekülü oluşturan atomların bağıl sayılarını veren formüle basit formül (kaba formül), molekülü oluşturan atomların gerçek sayılarını veren formüle de molekül formülü denir.
Molekül formülü basit formülün tam sayılı katlarıdır.
(Basit formül) n= molekül formülü
MADDE BASİT FORMÜL MOLEKÜL FORMÜLÜ
Amonyak NH
3
Glikoz CH
2
O C
6
H
12
O
6
Eten CH
2
C
2
H
4
basit formül bulunurken;
1- Verilen madde miktarları mole çevrilir.
2- Bulunan sayılar ilgili maddelerin sağ alt köşelerine yazılır.
3- sayılar tam sayı değilse ya içlerindeki en küçük sayıya bölünür yada uygun bir sayıyla genişletilerek sadeleştirilir.
Örnek -1
Bir organik bileşikte 2,4 gram C, 12,04.10
22
tane azot (N) atomu, 0,2 mol O atomu ve 0,6 gram H atomu bulunmaktadır. Bileşiğin basit formülü nedir ?
Çözüm :
n C = 2,4/12 = 0,2 mol C n N = 12,04.10 22 /6,02.10 23 = 0,2 mol N n O =0,2 mol n H = 0,6/1= 0,6 mol H
C 0 , 2 H 0 , 6 N 0 , 2 O 0 , 2 dir. Sayılar 0,2 ye bölünürse CH 3 NO olur.
Örnek-2
0,2 molünde 0,4 mol Pb ve 9,6 gram oksijen içeren bileşiğin basit formülü nedir ?( O=16)
Çözüm:
0,2 molünde 0,4 mol Pb varsa 1 molünde 2 mol Pb vardır. 0,2 molünde 9,6 gram O varsa 1 molünde 48 gram O bulunur.
NO= 48/16 = 3 mol O olur. Formül ise Pb2O3 olur.
Örnek-3
C ve H dan oluşan bir bileşiğin kütlece %25 i H dir. Buna göre bileşiğin basit formülü nedir ?(C=12 H=1)
Çözüm : 75 gram C n C = 75/12 = 6,25 mol n H = 25/1= 25 mol
C 6 , 25 H 25 her ikisi de 6,25 e bölünürse CH 4 bulunur.
Örnek-4
C,H ve O içeren organik bir bileşiğin 4,6 gramı oksijenle yakıldığında 8,8 gram CO 2 ile 1,8.10 23 tane H 2 O molekülü oluşmaktadır. Bileşiğin formülü nedir ? (C=12 H=1 O=16)
Çözüm :
X + O
2
——-> CO
2
+ H
2
O
4,6 gram 0,2 mol 0,3 mol
bileşikteki karbon 0,2×12= 2,4 gram, bileşikteki hidrojen 0,3×2=0,6 gramdır. Oksijen ise 4,6 -(2,4+0,6) = 1,6 gramdır.
n
C
=0,2 n
H
=0,6 n
O
=0,1 mol
C
0
,
2
H
0
,
6
O
0
,
1
10 ile çarpılırsa
C
2
H
6
O
bulunur
Örnek-5
11,2 gram A ile 3,2 gram B den oluşan bileşiğin formülü AB dir. 22,4 gram A ve 9,6 gram B den oluşan bileşiğin formülü nedir ?
Çözüm :
11,2 gram bileşikte A ise 22,4 gram A
2
dir. 3,2 gram B yi gösteriyorsa 9,6 gram B B
3
olmalıdır. Yani A
2
B
3
dür.
Örnek-6
44 gram Mn ile N.Ş.A da 8,96 litre O
2
gazı artansız tepkimeye giriyor. Oluşan bileşiğin formülü nedir ?
( Mn=55)
Çözüm :
n
Mn
= 44/55 = 0,8 mol n
O
= 8,96/22,4 = 0,4 mol O
2
O= 0,8 mol atom dur.
Mn 0 , 8 O 0 , 8 her taraf 0,8 bölünürse MnO dur.