4.6.1-Kapsam
Bu standard, yapı ve inşaat mühendisiliğinde kullanılan yapay ve tabii iri agregaların parçalanma
direncinin tayini için işlemleri kapsar.
4.6.2 – Cihazlar
4.6.2.1 – Deney Elekleri
1,6; 10; 11,2 (veya 12,5); 14 mm göz açıklıklarına sahip ve TS EN 932-2’ye uygun.
4.6.2.2 – Terazi
Deney kısmının kütlesini % 0,1 doğrulukla tartabilen.
4.6.2.3 – Hava Dolaşımlı Etüv
(110 ±5)ºC sıcaklığı sağlayabilen.
4.6.2.4 – Lâboratuvar numunesini TS EN 932-2’de tarif edilen deney kısmına azaltmak için ekipman.
4.6.2.5 – Los Angeles Deney Cihazı
Aşağıda belirtilen kısımları kapsayan.
Not – Uygun bir makina için örnek Şekil 1’de verilmiştir.
Şekil 1 – Tipik Los Angeles Deney Makinası
4.6.2.5.1 – TS 2162 EN 10025’de belirtilen S 275 tipine uygun, mm kalınlıklı çelik levhadan
aşırı gerilme uygulanmadan şekillendirilmiş ve önemli bir deformasyon olmadan kaynaklanmış boş
tambur.
Tamburun her iki ucu kapalı olmalıdır. Tamburun, iç çapı (711 ± 5) mm ve iç uzunluğu (508 ± 5) mm
olmalıdır. Tambur, tamburun içine girmeyecek şekilde kenarına tutturulmuş iki paralel destek üzerine
68
yerleştirilmeli ve yatay bir eksen etrafında dönecek şekilde monte edilmelidir. Tercihan tamburun
bütün uzunluğu boyunca, numunenin yerleştirilmesini ve deneyden sonra alınmasını sağlayacak, (150
± 3) mm genişliğinde bir açıklık olmalıdır.
Deney sırasında, tamburun iç yüzeyinin silindirik kalmasını sağlayacak seyyar bir kapak kullanılarak
delik toz sızdırmaz şekilde kapatılmalıdır.
Açıklığın en yakın kenarından 380 mm ve 820 mm uzaklıkta bir yere raf yerleştirilmelidir. Mesafe,
tamburun iç yüzü boyunca dönme yönünde ölçülmelidir. Raf, dikdörtgen kesitli olmalı (uzunluğu,
tamburun uzunluğuna eşit, genişliği (90 ± 2) mm, kalınlığı (25 ± 1) mm ve çap düzlemini ve dik gelişen
bir hat üzerinde tambura sabitlenmelidir.
Raf, herhangi bir noktasında genişliği 86 mm’den daha az olacak şekilde aşındığında ve kalınlığı ön
kenarı boyunca herhangi bir noktada 23 mm’den daha az olacak şekilde aşındığında değiştirilmelidir.
Deney makinasının tabanı, düzgün beton veya blok taşlarla yapılmış yatay bir zemin üzerine
yerleştirilmelidir.
Seyyar kapak, tamburla aynı kalitede çelikten, raf ise aynı veya daha sert çelikten yapılmış olmalıdır
4.6.2.5.2 – Bilya yükü, her biri 45 mm ile 49 mm arasında çapa sahip, 11 adet küresel çelik bilyadan
oluşan; her bilya, 400 g ilâ 445 g kütleye sahip ve toplam yük 4690 g ile 4860 g arasında olan.
Yeni bilyaların yükünün anma kütlesi, 4860 g olmalıdır. İmalât değişimleri için 20 g pozitif toleransa ve
kullanımda aşınan bilya için 150 g negatif toleransa müsaade edilebilir.
4.6.2.5.3 – Motor, tambura 31 devir/dakika ile 33 devir/dakika arasında dönme hızı uygulayabilen.
4.6.2.5.4 – Tepsi, deneyden sonra malzeme ve bilya yükünü toplamak için.
4.6.2.5.5 – Devir Sayacı
Gerekli devir sayısından sonra motoru otomatik olarak durdurabilen.
4.6.3 – Los Angeles Deney Metodu İle Parçalanma Direncinin Tayini
4.6.3.1 – Prensip
Agrega numunesi, dönen tamburda çelik bilyalar ile birlikte döndürülür. Dönme işlemi tamamlandıktan
sonra 1,6 mm açıklıklı elekte kalan malzemenin miktarı belirlenir.
4.6.3.2 – Deney Numunesinin Hazırlanması
Lâboratuvara gönderilen numunede malzemenin tane büyüklüğü 10 mm ile 14 mm arasında, kütlesi
en az 15 kg olmalıdır.
Deney, 14 mm deney eleğinden geçen ve 10 mm deney eleğinde kalan agregalara uygulanır. İlave
olarak, deney kısmının tane büyüklüğü dağılımı aşağıdaki şartlardan birine uygun olmalıdır:
a) 12,5 mm deney eleğinden geçen agrega miktarı, % 60 ile % 70 arasında veya,
b) 11,2 mm deney eleğinden geçen agrega miktarı, % 30 ile % 40 arasında.
Tane büyüklüğü dağılımındaki ilâve özellikler, deney kısmının 10/14 mm’den farklı üründen
oluşturulmasına izin verir (Çizelge 43).
Lâboratuvar numunesi 10 mm 11,2 mm (veya 12,5 mm) ve 11,2 mm (veya 12,5 mm) – 14 mm
arasındaki fraksiyonları elde etmek için 10 mm, 11,2 mm (veya 12,5 mm) ve 14 mm.lik deney
elekleriyle elenir. Her bir fraksiyon TS 3530 EN 933-1’in şartlarına uygun olarak yıkanır ve sabit
kütleye ulaşıncaya kadar (110±5)º C ‘de etüvde kurutulur.
Fraksiyonlar oda sıcaklığına soğutulur. Yukarıda verilen tane büyüklüğü dağılımı ilâve özelliklere
uygun 10 mm – 14 mm aralığında lâboratuvar numunesi elde etmek için her iki fraksiyon karıştırılır.
Karıştırılmış fraksiyonlardan hazırlanmış lâboratuvar numuneleri TS EN 932-2.ye uygun miktarda
deney numunesi parçasına azaltılır. Deney kısmının kütlesi (5000 ± 5) g olmalıdır.
4.6.3.3 – İşlem
Numuneyi yüklemeden önce tamburun temiz olup olmadığı kontrol edilir. Makinaya önce dikkatlice
bilyalar , sonra deney kısmı konulur.
Kapak kapatılır ve makina 31 devir/dakika ilâ 33 devir/dakika arasında sabit hızda 500 devir
döndürülür.
69
Agrega kaybını önlemek için açıklık tepsinin tam üstüne getirilerek, agregalar tepsiye dökülür. Tambur
temizlenir, ince tanelerin raf etrafında kalmamasına dikkat edilir. Agrega kaybının olmamasına dikkat
edilerek bilyalar tepsiden alınır.
Tepsideki malzeme, 1,6 mm.lik elek kullanılarak TS 3530 EN 933-1’e göre yıkanır ve elenir. 1,6 mm
elekte kalan kısım, (110±5) ºC’deki etüvde sabit kütleye gelinceye kadar kurutulur.
4.6.3.4 – Hesaplama ve sonuçların gösterimi
Los Angeles kat sayısı LA aşağıdaki eşitlikten hesaplanır:
Burada;
m: 1,6 mm.lik elek üzerinde kalan fraksiyon, g.’dır.
Sonuç en yakın tam sayıya yuvarlatılarak verilir.
4.6.4- Los Angeles deney metodu için alternatif dar aralıklı sınıflar
Referans deney için aşağıdaki değişimler, belirli kullanım amaçları için ilâve bilgileri sağlayabilir.
Çizelge 43’de verilen dar tane büyüklüğü aralığı sınıfları kullanılabilir.
Alternatif dar tane büyüklüğü aralığı sınıflarını elde etmek için, aşağıdaki uygun göz açıklıklı elekler
kullanılır.