Maddi ve Manevi Tazminat Davası Nedir?
İnsan ilişkileri her geçen gün daha zor ve karmaşık bir hal almaya başladı. Hatta yalnızca insanlar arası değil, kurumlar ve şirketler arası da anlaşmazlıklar ufacık sebeplerden çıkabilir hale geldi. Durum böyle olunca da haliyle açılan maddi ve manevi tazminat davalarının sayısı oldukça arttı. Mal varlığındaki eksilme ya da zarar görmeden kaynaklı bir dava ise maddi, haksız fiil kaynaklı bir durumdan açılıyorsa manevi tazminat davası açılır. Eskiden özellikle manevi tazminat davalarının sayısı oldukça azdı.
Okuma-yazma oranının artması ve insanların bilinçlenmesi, aynı zamanda da insanların birbirlerine ulaşabilmeleri özellikle sosyal medyanın etkisiyle oldukça kolaylaştı. Maddi ve manevi tazminat davaları birlikte açılabileceği gibi ayrı ayrı da açılabilir. Örneğin ölümlü bir trafik kazasında, sebep olan kişiye hem manevi hem de maddi tazminat davası açılabilir. Ancak kişiliğe hakaret durumunda maddi zarar görülmediyse maddi tazminat davası açılamaz. Yaşadığı haksızlığı ya da uğradığı zararı ispatlayabilen herkes, herkese karşı maddi ve manevi tazminat davası açabilir, elbette şartların yerine getirilmesi gerekir.
İçindekiler
İnsanların hukuk dışı bir şekilde zarar görmesi sonucu malvarlıklarında eksilme ve olumsuz etkilenme olması durumunda açılan davadır. Maddi tazminat davası için gereken şartlar oluşuyorsa ancak dava açılabilir. Bu davalar tam yargı davası adıyla adlandırılır. Bu davalara ya İdare Mahkemeleri ya da Vergi Mahkemeleri bakar.
Maddi tazminat davalarının içeriklerine göre çeşitleri vardır. Bunlar:
Maddi haklar sebebiyle ortaya çıkan dava konularıdır ve maddi tazminat davası olarak açılırlar. En sık rastlanan maddi tazminat davası çeşitleridir. Çeşide uygun bir konu olsa da öncelikle şartların sağlanması gerekir. Şartlar sağlandıktan sonra konu mahkemelere taşınabilir.
Şartlar sağlandığı zaman maddi tazminat davası açılabilir. İlk şart, davayı açan kişinin, karşı tarafı suçladığı konuyla ilgili ispat etmelidir. Maddi tazminat davası zamanaşımına girmeden açılmalıdır. Eğer bu süre içerisinde açılmadıysa mahkeme davayı reddeder. Mağdur kişi mağduriyetini ve maddi kaybını ispatlamalıdır. Tüm şartlar sağlandıktan sonra maddi tazminat davası açılabilir. Kusurun hafifliğine, mağdur olan kişinin rızasına ve mağdur olan kişide de kusur olmasına göre indirim uygulanabilir.
Fiilin ve haksızlığın öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl, fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren ise 10 yıl dava aça hakkı bulunulur. Bu süre dolduktan sonra mahkeme tarafından açılan dava reddedilir.
Kişi, eğer manevi açıdan bir zarar gördüyse, zarardan sorumlu kişi ya da kuruma açtığı ve mahkeme aracılığıyla talep ettiği tazminat davası, manevi tazminat davasıdır. Son zamanlarda açılan davaların büyük çoğunluğu sosyal medyadan yapılan hakaret davalarından oluşuyor. Bu davanın açılması için maddi bir zarar görülmesi gerekmez. Yani kişinin malvarlığı eksilmeden ya da zarar görmeden de manevi tazminat davası açılabilir. Konu sebebiyle kişinin, üzülmesi, psikolojisinin bozulması, itibar kaybı yaşaması gibi psikolojik ve duygusal faktörler manevi tazminat davasının açılması için yeterli sebeplerdir. Davanın açılabileceği sabit bir görevli mahkemeden bahsedilemez.
Manevi tazminat davaları, ortaya çıktığı sebebe göre çeşitlilik gösterir. Bunlar:
Bunlar ve bunlar dışında sebeplerden manevi tazminat davası açılabilir. Önemli olan kişinin psikolojik olarak olumsuz etkilendiğini gösteren bir sebep olmasıdır. Geçerli sebep olduğu sürece dava açılabilir.
Manevi tazminat davasının açılabilmesi için de belirli şartlar olmalıdır. Ancak maddi tazminat davası açabilmek için gereken şartlar kadar zorlayıcı değildir. Kişiliğe ve kişilik değerlerine zarar verici her türlü hareket ya da hakaret, nişanın atılması ya da evliliğin feshi, bedensel zarar bırakma, tedavi görülmesine sebep olma ya da ölüme sebep olma gibi şartlardan dava açılabilir. Önemli olan davayı açan kişinin, davacı tarafından olumsuz veya küçük düşürücü bir duruma sokulmuş olmasıdır. Manevi tazminat tutarı, kişinin sıfatı, sorumlu tutulduğu davranışın büyüklüğü, verdiği zararın büyüklüğü gibi konular göz önüne alınarak belirlenir. Eğer davada davayı açan kişinin de kusuru ya da kışkırtması tespit edilirse hakim tazminat tutarında indirim yapabilir.
Manevi tazminat davalarında net bir şekilde zamanaşımı süresi vermek mümkün değildir. Davanın konusuna göre ve fiiline göre zamanaşımı belirlenir. Zamanaşımına uğrayan konular mahkeme tarafından doğrudan reddedilir. Konuya ve yapılan fiile göre zamanaşımı belirlenir. Örneğin 15 yıl önce gönderilen bir hakaret mesajına şimdi dava açılmaz. Ancak o mesajın hala arkasında olduğunu belirten ve hala öyle söyleyen kişiye dava açılabilir. Önemli olan fiilin devamlılığı ve süresidir. Zamanaşımına giren konu ya da olay için siz dava açsanız da mahkeme reddeder.