TUĞLA İMALATI

Tuğla ve kiremit üretiminde kullanılabilecek toprağın özellikleri ;

Maden Teknik Arama Enstitüsü tarafından Türkiye de belirli alanlarda  araştırmalar ve tetkikler yapılmış ve yapılmaktadır. Tuğla ve kiremit imalatına elverişli olduğu düşünülen bölgede numuneler alınıp bu numuneler M.T.A Enstitü  laboratuvarların da incelenerek sonuçlar göre raporlar hazırlanmaktadır. İnşaat tuğlası ve kiremit üretiminde kullanılabilecek topraklar ile ilgili Türkçe dökümanlar bulunmamaktadır. Bu sektördeki tuğla ve kiremit fabrikası  kuranlar çeşitli tecrübelere göre tespit ettikleri toprakları kullanmışlardır. Eğer toprak yeterince incelenmeden elverişsiz bir toprak seçilirse imal edilen tuğlada kalite düşük olabilir. Zarar edilebilir. Bu yüzden tuğlanın ve kiremit’in  imalatında toprak seçiminin önemi büyüktür. Burada toprak seçimi konusunda bilgi vermeye çalışacağız.Öncelikle ilk dikkat etmemiz gereken toprağın görünüşü olup kırmızımsı bir renkte olmasıdır.Kırımızı renkli killer daha çok demir bileşeni içerdiği için tuğla ve kiremit imalatında koyu kırmızı killer tercih edilmelidir. Tüketiciler inşaatlarında kullanacakları tuğla ve kiremitlerin kırmızı renkte olmasını istemektedirler.Daha açık renkte tuğla veya kiremit evsaf bakımından iyi olsa da piyasa bunu tercih etmemektedir. Toprağın içindeki demir bileşenleri ürünün basınca dayanıklılığını artırırlar. Bazı topraklarda demir bileşenleri açık sarı ve yeşilimsi renklerde 2 değerlikli halde bulunurlar. Bu topraklar 900-1000 derecelerde pişirildiğinde , 3 değerlikli demir bileşeni haline yükselgenerek  mamulde kırmızı bir renk alırlar. % 5 veya daha fazla demir oksit içeren killer kırmızı renkte pişerler, ancak toprakta kireç miktarı yüksekse tuğlanın veya kiremit’in rengi açılır. Toprağın renginin normalden daha açık olması halinde öncelikle toprağın kireçli olduğu dünülmektedir. Kireç tuğla ve kiremit imalatı için zararlı bir maddedir. Bu nedenle hammadde içinde %25 ten az kireç içeren topraklar öncelikle tercih edilmelidir. % 33 ten fazla kireç bulunmamsına dikkat edilmelidir. Toprak koyu kahverengi olması ise genellikle manganez ve humus maddelerinden ileri gelmektedir. Organik humus asillerinin tuğla ve kiremit hammaddesinde bulunması iyidir. Koyu kahverengi rengin humus maddelerinden dolayımı olduğu toprağın 400 derecede pişirilmesi sonucu anlaşılabilir. Eğer kızdırdıktan sonra rengi gidiyorsa renkli organik maddelerin olduğu anlaşılır. Eğer toprağın kireç oranı hakkında bir tespit yapmak istersek üzerine asit damlatılır. Köpürme fazla oluyor ise toprakta kireç oranı yüksektir. Kireç oranı yüksek olan toprak kullanılır ise  tuğla ve kiremit’in gözenekliliği ve su emme oranı artar, dona karşıda dayanıklılığı azalır. Kireç eğer ince dağılmış halde de değilde iri halde bulunuyorsa pişirilme sırasında üründe çatlaklığa neden olabilir. Eğer toprağı elekten geçirirsek ve elek altı ve üstüne asit damlatırsak bunu tespit edebiliriz. Kiremit ve tuğlada kil dışındaki maddeleri tespit etmek için toprağı bol su dolu bir kabın içinde karıştırılır; suda dağılan killi kısım üstten aktarılır. Bu bir kaç kez tekrar edilir. Aktarılırken 3 mm büyük taşlar bulunuyor ise toprağın fabrikada kollergangdan veya döner silindirden geçirilerek ezilmesi gerekir. Bu yapılmaz ise bu taşlar ve kum taneleri imalat esnasında tuğla ve kiremitte çatlak olmasına sebebiyet verir.

Toprakta fazla miktarda bulunabilecek piritte tuğlada çatlaklara ve pişme şartlarına göre  ürünün yüzeyinde kristallenmeye neden olabilir. Piritin bozunması ile ortaya çıkan kükürtlü gazlar ürünü çatlatmakta veya pişirilme durumuna göre suda çözünen tuzlar teşkil etmektedir.  Bu tuzlar ya ilk baştan toprakta bulunurlar veya piritin bozunumuyla ortaya çıkarlar. Yada kullanılan kömürde bulunan kükürtten meydana gelebilir.
Toprakta fazla miktarda bulunan mika da tuğla ve kiremit’in su geçirme nispetini artırır. Bu nedenle fazla miktarda bulunması iyi değildir. Toprakta ışıkta parıldayan ince levhalar halindedir. Ayrıca tuğla ve kiremit imalatında kullanılacak killerin içinde kömür paçalarının bulunmaması gerekir. Çünkü kömür parçaları çatlaklıklara ve kabarmalara neden olabilir.
Tuğla imalatında dikkat edilecek diğer bir unsur ise killerin fazla yağlı veya az kumlu olmasıdır. Killer fazla yağlı ise pişerken küçülür, çatlar, bozulur. Az kumlu ise şekil alması zordur., bularla yapılan kiremit ve tuğla basınca pek dayanıklı değildir. Bu nedenle fazla yağlı killer ile kumlu toprakların karıştırılalar ikisinin arasına plâstik bir hammadde elde etmek gerekir. Eğer toprak yağlı ise su ile karıştırılınca hamur gibi olur  ve düzgün bir şekilde kesilir ancak parçalanıyor ve su ilave edilince yayılıp akıcı hala gelirse az plastik kumlu killerdir.

Bir toprağın laboratuvar koşullarında tetkikinin yapılabilmesi için en az üç-dört kilo numune gerekmektedir.