Nakit Yönetimi Nedir?

Bireyler veya kurumlar olarak yaptığımız tüm ekonomik faaliyetler sonucu kasamıza giriş ve çıkış olarak yansıyan tüm nakit ve nakit benzeri varlık ve yükümlülüklerimizin net tutarı kastedilmektedir. Net rakamın pozitif yönde olması iyi iken negatif yönde olması ise önlem alınması gereken bir noktayı ifade eder.

Okullarda öğretildiği şekli ile hiçbir kurum zarar ettiği için iflas etmez ama nakit sıkıntısına düştüğü için batabilir. 2001 yılında yaşanan Demirbank olayı bunun çok net bir örneğidir (Diğer kısımlar ve olayın gelişimi göz önüne alınmadan).
Bu konunun önemi dolayısı ile tüm kurumlar nakit yönetimine maksimum derecede önem verir ve bir hazine yöneticisinin günlük işleri arasında önemli bir yer tutar.

Bu konu ile ilgili olarak unutulmaması gereken en önemli unsur: Nakit Yönetimi dediğimiz zaman, bir durum tespiti, raporlama ve operasyon sürecinden bahsedildiğidir. İşletmenin nakit yaratıcı veya nakit tüketici tüm faaliyetleri süreci etkilemektedir. Bu raporun hazırlanması için bu süreci etkileyen tüm kaynaklardan veri alınması gereklidir. Alınacak veri sonucunda yapılacak operasyonun kararının verilmesi ve operasyonun gerçekleştirilmesi ise Hazine Yönetimi biriminin sorumluluğu altındadır.

Çalışmalarımız ve yaptığımız sohbetler sırasında gözlemlediğimiz üzere, Türkiye de yer alan işletmeler daha çok Nakit Yönetimi raporu üzerinde yoğunlaşmakta, bu rapor için gerekli doğru veriye ulaşmak noktasında genelde sorun yaşamakta ve bu nedenle de çoğu zaman sistematik bir yapı kurulması mümkün olmamaktadır. Bu yüzden de daha çok excell dosyaları üzerinden çalışılmaktadır. Diğer taraftan, nakit yönetimi operasyonları ise neredeyse tamamen elle yönetilmekte ve bu işin otomasyonu üzerinde çok fazla çalışma yapılmamaktadır veya yapılan çalışmalar daha çok belirli işlemler ile ve belirli sayıda banka ile sınırlı kalmaktadır. Bu konuya ödeme yönetimi başlığı altında başka bir yazıda ayrıca değineceğim.

Bir hazine yöneticisinin günlük hayatında en önemli yeri akit yönetimi ve operasyonu tutmaktadır. Yapılan araştırmalarda Hazine işlemlerinde operasyonlara harcanan toplam sürenin %70 ‘er civarında olduğu görülmektedir.
Ay sonunda yapılan Hazine İşlem Operasyonları, muhasebe yoğunluğu ve/veya proje finansmanı gibi dönemsel işlemler dışında en çok zaman harcanan bölüm nakit yönetimi ve operasyonu olmaktadır. Aynı şekilde gelecek yıllar için üzerinde durulan noktalar arasında da en büyük beklenti operasyonlarda elde edilmesi düşünülen iyileşmeler olarak görülmektedir.

Nakit yönetimine 3 ana başlık altında bakarız:

İlk 2 başlık daha çok reel işler ve işlemler ile ilgili iken 3. başlık ise daha çok planlama ile ilgilidir. Bu 3 ana başlıktan nakit tahmini, ayrı olarak ele alınması gereken bir konudur. Araştırmalar nakit tahmini konusunda ABD'de yapılan projelerde tatmin oranının %30’larda kaldığını söylemektedir. Bu nedenle İstatistiksel metotlardan, yapay zeka ve algoritmaların kullanımına kadar yeni ve farklı yöntemler uygulamak için sürekli çalışılmaktadır.

Kurumun yapısına ve işleyişine göre öncelik alanları değişmektedir. Eğer kurumunuz nakit üreten bir kurum ise ve nakit fazlası ile çalışmakta ise bu durumda nakit tahmini daha önemli bir başlık olurken, diğer tarafta düşük işletme sermayesi ile çalışan kurumlarda nakit pozisyon ve likidite yönetim kavramları çok daha önemli olmaktadır. Aynı şekilde elinizdeki verinin doğruluğu ve elde edilme ufku da çok önemli olacaktır. Yani altyapınızda ancak fatura kesim tarihi itibari ile alacak ve borç takibi yapabiliyorsanız ve fatura kesim tarihi ile tahsilat veya ödeme tarihi arasında sadece 15 gün var ise sadece 15 günlük reel veri kullanabileceğiniz anlamına gelir, sonrası için tahmin yapmak zorunda kalacaksınızdır.

Fakat ne olursa olsun nakit ile ilgili operasyon tüm şirketlerin alt yapısında en çok zaman harcanan iş grubu olmaya devam etmektedir.
Operasyonel olarak bakıldığında, günlük olarak veya toplamda en büyük zaman alan konu verinin toplanması ve buna bağlı olarak elde edilen sonuç çerçevesinde banka işlemlerinin yapılmasıdır. Nakit Yönetimi ile ilgili operasyonlardan bahsettiğimde söylemek istediğim;

Nakit yönetimi içerisinde nakit planında baktığımız şey genel olarak tüm kurumlarda aynıdır:

Aynı yapıyı her gün için tekrarlayarak ileri doğru bakılacak bir ufukta aylık nakit akışları ve/veya haftalık olarak tekrarlayarak yıllık nakit akışları ve/veya aylık olarak tekrarlayarak nakit yönetimi raporları oluşturulmaktadır.

Nasıl bir rapor hazırlarsak hazırlayalım yukarıda açıklanan formatlarda görüldüğü gibi “bu sabah elimde ne kadar nakit var” sorusu nakit yönetiminde başlangıç noktasıdır. Yani kurumların ellerindeki nakit varlıklarının ne olduğunu takip etmesi için öncelikle “Nakit/Hesap İzlenebilirliği (Account Visualization)” kavramından başlamamız gerekmektedir (Nakit değerlerimizin büyük oranda bankada bulunduğu varsayımı ile). Bunu gerçekleştirmek için banka bakiyelerimizi günlük olarak takip edebiliyor olmamız lazım ki bu da bizi banka iletişimi konusuna ve bu konuda tek olmasa da en yoğun şekilde kullanılan çoğunuzun duyduğunu düşündüğüm MT940 formatına getirir.

Bir şekilde nakit izlenebilirliğini sağladıktan sonraki adım o gün veya dönemde yapılacak ödemelerin ve tahsilatların belirlenmesidir. Bu veri, kullanılan sistem ve altyapıya göre farklı şekillerde elde edilebilir. Ancak, bu noktada veri kalitesi çok önemlidir ki bunu sağlamak da uzun ve sistematik bir çalışma gerektirir.

Bütün bu süreçler tamamlandıktan sonra, net nakit durumumuzu görebiliriz. Bu yapı üzerinden planlamamızı yapmamıza istinaden, plan çerçevesinde gerekli olan, ödeme/transfer emirlerinin hazırlanması, banka bakiyelerinin sürekli kontrol edilmesi, gelen nakit ve giden nakit bilgilerinin rapora aktarılması ve gün sonunda planlanan ile reel olarak uygulananın karşılaştırılması ve mutabakatın sağlanması gereklidir.
Yukarıda ifade etmeye çalıştığım şekilde kurumun iş yapış şekli ve nakit durumu neyin öncelikli olacağını belirleyecektir.

Dikkat etmemiz gereken noktalar;

Tüm bu noktalar göz önünde bulundurularak tasarlanacak olan yapılar ile hem nakit yönetim süreçlerinin sistematize edilmesi hem de bu şekilde Hazine Yönetim birimlerinin büyük oranda zamanını alan operasyonel konuların daha otomatik hale gelmesi hem de sadece bu şekilde dijital bir finansal yönetim sistemi yaratmak mümkün olacaktır.