NATO, 70’inci yılının kutlandığı2019’da bazı çevrelerce “varlığı”sorgulanırken, attığı siyasi ve askeriadımlarla hala geçerli ve önemlibir askeri ittifak olduğunu bir kezdaha gösterdi. 4 Nisan 1949’da kurulanve bu yıl 70’inci yılını kutlayanNATO, Londra’da İttifak üyelerinindevlet ve hükümet başkanlarınınkatılımıyla zirve gerçekleştirirken,biri Washington’da olmaküzere dışişleri bakanları düzeyindeiki, savunma bakanları ve genelkurmaybaşkanları düzeyinde ise üçertoplantıya ev sahipliği yaptı.Hava, deniz, kara ve siber alanlarındaise bu yıl 100’den fazla tatbikatgerçekleştiren NATO, yeniüyesi olacak Kuzey Makedonya’ylakatılım protokolü imzalayarak, uzayıyeni askeri harekât alanı ilan ederekve Çin’i gözlemeye başlamaksureti ile kendini uyarlamaya vemodernleştirmeye devam ettiğinigösterdi. NATO, “açık kapı” politikasıçerçevesinde üyelik müzakereleriyürüttüğü Kuzey Makedonya ile Şubat ayında katılım protokolünüimzalayarak, 30’uncu üyesini kabuletmek için son adımı attı. Hali hazırdaNATO toplantılarına iştirak eden Üsküp,katılım protokolü üye ülkelerinparlamentolarında onaylandıktan vetüm resmi süreç tamamlandıktan sonraittifakın 30’uncu üyesi olacak.Kuzey Makedonya’nın üyeliğininresmileşmesiyle, Sovyetler Birliği’nin“arka bahçesi” olarak görülen Balkanlarbölgesinde NATO, Slovenya, Hırvatistan,Arnavutluk ve Karadağ’ın ardındanbir üye daha kazanarak, ezelirakibi Rusya’nın bölgedeki nüfuzunuve etkisini kısıtlı tutmak için önemlibir kazanım daha elde etmiş olacak.NATO, yoğun tartışmaların ardındanABD ile Rusya’nın menzili 500ila 5 bin 500 kilometre arasında olankarada konuşlu nükleer ve konvansiyonelfüzeleri geliştirmesini yasaklayanOrta Menzilli Nükleer Kuvvetler(INF) Anlaşması’nın tarihe karışmasıylabirlikte alarma geçti. Bu çerçevedeNATO, “INF’siz bir dünyaya” hazırlanmayabaşladı. Tedbirlerin “ölçülüve savunma odaklı” olacağını bildirenNATO, ittifakın Avrupa’da karadanfırlatılan yeni nükleer füzelerkonuşlandırma niyetinde olmadığınıaçıkladı. İttifak, savunma ve caydırıcılıkgücünü koruması gerektiğine işaretederek, tatbikatlar, istihbarat, gözetimve keşif kabiliyetlerinin geliştirmesiniiçeren bazı tedbirler aldığını ilan etti. NATO’nun yeni sınamalar karşısındakendini uyarlama süreci çerçevesindeönemli bir diğer adımı iseuzayı, kara, hava, deniz ve siber tedbirlerinyanı sıra yeni harekat alanıolarak kabul edilmesi oldu. Rusya,Çin ve Hindistan gibi ülkelerin uzaydauydu sistemlerini geliştirmeye başladığıbir dönemde uzayı gündeminealan NATO, bu adımla müttefikler arasındamüşterek çalışma kabiliyetlerinigeliştirmeyi amaçlıyor. Uydu satın almayıplanlamayan ve yeni kararın tamamıyla ittifakın “ruhuna uygun biçimdesavunma odaklı” olduğuna vurguyapan NATO, aynı zamanda uzayı“silahlandırmayacağının” da altınıçizdi. NATO, 2020-2034 dönemi içinmüttefikler arasında uydu kullanımınıetkinleştirmek ve kolaylaştırmak adına1 milyar avroluk yatırım yapmayıöngörüyor.Geleneksel olarak her iki yılda birzirve düzenleyen NATO, 70’inci yılınıkutlamak için bu yıl da ittifaka ilkev sahipliği yapan Londra’da bir liderlertoplantısı gerçekleştirdi. Toplantıya,liderlerin açıklamaları ile terörlemücadele ve güncel sınamalar damgavurdu.NATO, toplantının ardından yayımladığıLondra Deklarasyonu’ndailk kez Çin’i gözlem altına aldı. Deklarasyonda,ilk defa Çin’in yükselen gücünedeğinilerek, “Çin’in artan nüfuzuve uluslararası politikalarının ortayaçıkardığı fırsat ve sınamaları ittifakolarak birlikte ele almalıyız” tespitineyer verildi. Böylelikle ABD içinöncelikli tehdit halini alan Çin, NATOmüttefiklerinin de gündeminde yerinialmış oldu. Özellikle ABD BaşkanıDonald Trump’ın görevi devralmasınınardından külfet paylaşımı konusundasık sık tartışmaların yaşandığıNATO’da 2019 “bereketli” bir yıloldu. Son beş yıldır savunma harcamalarındasürekli artışa giden NATO üyeleri,2019’da da savunma harcamalarınıreel anlamda yüzde 4,6 artırdı.Böylelikle Gayri Safi YurtiçiHasıla’nın (GSYH) yüzde 2’sini savunmaharcamalarına ayıran ülke sayısı9’a yükseldi. Öte yandan NATO,erken uyarı ve gözlem uçakları(AWACS) için dev bir yatırımın altınaimza attı. NATO, AWACS filosunumodernleştirmek için Boeing Internationalile 1 milyar dolarlık anlaşmaya vardı. Böylelikle, AWACS filosunun2035’e kadar hizmet vermesininönü açıldı.NATO, Londra Deklarasyonu’nda“Terörizm bütün türleri ve tezahürleriylehepimiz için tehdit olmaya devamediyor” vurgusunu yapsa da, ittifakınbu temel sınama alanında yeterlirol oynayıp oynamadığı tartışıldı. İttifakınönemli iki üyesi ABD ile Türkiyearasında terör örgütü PKK/YPG’yeilişkin tartışmalar NATO gündeminede taşındı. ABD’nin YPG/PYD/PKK’nın da tehdit olarak yer aldığıNATO’nun Türkiye ile ilgili savunmaplanının yayımlanmasına itiraz etmesiüzerine, Türkiye de NATO’nun Baltıkülkeleri hakkındaki savunma planınınyayımlanmasına karşı çıkmıştı. TürkiyeLondra toplantısında Baltık planınaonay verirken, müttefiklerin deTürkiye’nin meşru güvenlik kaygılarınıanlamasını ve terörle mücadelesinedestek vermesini talep etti. Benzerbir şekilde esasen Türkiye ile ABDarasında ikili sorun teşkil eden S-400hava savunma sistemi de NATO’ya sirayetettirildi. Türkiye, Rusya’dan satınaldığı S-400’lerin NATO sistemineentegre edilmeyeceğini vurgularken,NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenbergde askeri teçhizat alımının ülkelerinkendi kararları ve Türkiye’ninegemen hakkı olduğunun altını çizdi.Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan,ABD Başkanı Donald Trump,Almanya Başbakanı Angela Merkelve Fransa Cumhurbaşkanı EmmanuelMacron’un da aralarında bulunduğuNATO’ya üye 29 ülkenin liderlerininkatıldığı Zirve’nin başında, aile fotoğrafıçekildi. Ardından NATO GenelSekreteri Jens Stoltenberg, liderlerarasındaki fikir ayrılıklarına değinerek,bazı açıklamalarda bulundu: “NATO,Kuzey Amerika ve Avrupa’nın bir arayagelip tartışabildiği, karar alabildiğive neredeyse bir milyar insanı koruyanadımları her gün birlikte atabildiği tekplatform olmaya devam ediyor. Bu sebeple,farklılıklarımız ne olursa olsun,asıl görevimizin etrafında birleşmeyedevam edeceğiz; birbirimizi korumak,hepimiz birimiz, birimiz hepimiz için.”Ev sahibi Britanya’nın BaşbakanıBoris Johnson da NATO’nun kuruluşunun70. yıldönümü sebebiyle yaptığıkonuşmada “Tarih bize barışa kesingözüyle bakmamamız gerektiğini gösterdi.Bugün bu yıldönümünü kutlarkende sözlerimizin yaptıklarımızla uyuştuğundanemin olmalıyız” dedi.Zirve’nin ardından ise Jens Stoltenbergtekrar kameraların karşısına geçti.“Bugün Baltık ülkeleri ve Polonyaiçin güncellenmiş plan üzerinde uzlaştık”diyen NATO Genel Sekreteri, şunlarıifade etti: “NATO var olduğu süreboyunca anlaşmazlıklar da oldu. Farklıtarihleri, coğrafyaları, iktidarları olan29 farklı ülke var, dolayısıyla farklılıklarda var. NATO’nun gücü, her zamanbu farklılıkların üstesinden gelebilmesive birbirimizi korumak ve savunmakgörevini yerine getirmek üzere birlikolabilmesinden geliyor. Bugün yaptığımızşey tam olarak bu oldu.”Fikir ayrılıklarının gölgesindekiZirve’de üye ülkelerden, olası birRusya saldırısı karşısında Polonya ileBaltık ülkeleri Litvanya, Letonya veEstonya’nın savunulması amacıyla hazırlananaskeri plana destek vermeleriisteniyordu. Türkiye ise YPG’ninNATO’ya üye ülkeler tarafından “terörörgütü” olarak nitelendirilmemesi halindebu planı veto edeceğini söylüyordu.NATO Zirvesi’nin sonunda yayınlanan9 maddelik Ortak Deklarasyon’un3’üncü maddesinde “Rusya’nın agresifadımları Avrupa-Atlantik güvenliğinetehdit oluşturmaktadır; terörizminher türü, hepimize yönelik bir tehditolmaya devam etmektedir. Devletlerve devlet-dışı aktörler kurallara dayalıuluslararası düzeni bozmaktadır. Sınırlarımızınötesindeki istikrarsızlık dadüzensiz göçü artırmaktadır” ifadeleri kullanıldı. “Rusya’nın yeni orta ölçeklifüzelerini konuşlandırması karşısındaölçülü ve sorumlu bir şekilde ele alıyoruz,almaya da devam edeceğiz” denilenDeklarasyon’da, Rusya’yla diyaloğave yapıcı bir ilişki geliştirmeye açıkolunduğu da belirtildi.Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ABDBaşkanı Trump Zirve kapsamında biraraya geldi. Görüşmenin ardından,Cumhurbaşkanlığı İletişim BaşkanıFahrettin Altun, Twitter üzerinden “görüşmeninverimli geçtiği” açıklamasıyaptı. Beyaz Saray sözcüsü de ”İki BaşkanTürkiye’nin ittifaka yönelik taahhütleriniyerine getirmesinin önemini, ikili ticaret hacminin 100 milyar dolaraçıkarılarak ticaretin güçlendirilmesini,bölgesel güvenlik sorunlarını ve enerjigüvenliğini konuştu” dedi.Stoltenberg’in Zirve’nin açılışındayaptığı açıklama sırasında sözünü ettiğianlaşmazlıkların başında, Fransa CumhurbaşkanıMacron’un NATO’nun işlevineilişkin “beyin ölümü gerçekleşti”diyerek yaptığı eleştiriler geliyordu.ABD Başkanı Trump, Macron’un sözlerini“çok aşağılayıcı” bulduğunu söylemiş,Fransa’nın NATO’ya tüm ülkelerdenfazla ihtiyacı olduğunu savunmuştu.Macron’ın ifadesinin kendisiniçok şaşırttığını vurgulayan Trump,“Türkiye, Macron’a kendi beyin ölümününgerçekleştiğini söyleyerek yanıt verdi ki, bu çok ilginç” demişti.NATO ile ilgili olarak söylediği “Beyinölümü gerçekleşti” cümlesinin arkasındaolduğunu belirten Macron ancakNATO’nun hâlâ güçlü bir kurumolduğunu söylemişti. Macron’a yaptığıaçıklamadan dolayı tepki gösterenCumhurbaşkanı Erdoğan da “SayınMacron, bak Türkiye’den sesleniyorum,NATO’da da söyleyeceğim, öncesen kendi beyin ölümünü bir kontrol ettir”demişti.NATO’nun Londra Zirvesi sonaerdi. Türkiye, Zirve öncesinde “PYD/YPG’nin terör örgütü sayılmasına ilişkin”sunduğu planın veto edilmesi üzerine,NATO’nun Baltık ülkeleri savunmaplanına “veto koyduğunu” açıklamıştı.Londra Zirvesi’nde bu veto kaldırıldı. AncakTürkiye’nin, vetoyu kaldırmak karşılığındane aldığına ilişkin herhangi bir detayortaya çıkmadı. Veto koyulmasına nedenolan, “PYD/YPG’nin terör örgütü sayılması”konusunda ise, Londra Zirvesi sonucundayayınlanan bildiride herhangi bir ibareyer almadı. Zirve sonuç bildirisinde sadeceİttifak’ın “terörizmin her türlü formuylamücadeleye devam edeceği” gibi genelbir ifade kullanılması da ayrıca dikkat çekti.NATO Genel Sekreteri Stoltengerg, Zirvesonunda yaptığı açıklamada, NATO’nunYPG’yi nasıl nitelemesi gerektiği konusunugörüşmediklerini söyledi. Türkiye’ninveto ettiği Baltık Planı’nın içinde yer alanLitvanya’nın Cumhurbaşkanı Gitanas Nausedaise, Türkiye’nin veto hakkını kullanmamasıkarşılığında bir talepte bulunmadığınıaçıkladı. “Kimse bizden bir şey istemedi.Cumhurbaşkanı Erdoğan’a gösterdiğidayanışmadan dolayı hepimiz teşekkür ettik”dedi.NATO Zirve sonuç bildirisinde en dikkatçeken bölüm ise Çin’e ilişkin paragraf oldu.ABD Başkanı Donald Trump, Çin ile son dönemde“ticaret savaşı” başlatmıştı. ABD’ninbu politikası NATO sonuç bildirisine de yansıdı.Sonuç bildirisinde ilk kez NATO’nunÇin’e karşı “hep birlikte karşı durması” ifadesiyer aldı. Bildiride, “Çin’in büyüyen etkisive uluslararası politikaları hem fırsat hemde meydan okuma barındırıyor. Bunlara karşıİttifak olarak hep birlikte hareket etmemizgerekir” ifadesi kullanıldı. NATO bildirisindenbir de “5G” sürprizi çıktı. ABD BaşkanıTrump, son dönemde NATO’nun Avrupalıüyeleri ile, 5G iletişim teknolojisine geçişe“Çin’in dahil edilmesi” konusunda büyüktartışma yaşıyordu. Özellikle Almanya’nın5G teknolojisine geçişte Çinli Huawei firmasınınaltyapı ürünlerinin kullanılması konusundakiyaklaşımı, Trump’ın büyük tepkisiniçekmişti. Almanya ile ABD arasında bukonuda kamuoyuna açık bir tartışma da yaşanmıştı.NATO Londra Zirve toplantısı sonuçbildirisine bu konu da girdi. Çin’in yükselmesininyarattığı sıkıntılara ilişkin bildiriparagrafına, NATO üyesi ülkeler ve ortakların“5G teknolojisine geçişte güvenli ve esneksistemlere güvenmeleri gerektiği” ifadesiyer aldı.