Noktalı Virgül (;) Nedir, Kullanım Alanları ve Görevleri Nelerdir? Noktalı Virgül ile İlgili Cümleler

Notalı virgül (;) genellikle uzun cümleler kurarken tercih edilen bir noktalama işaretidir. Hatta virgüle yardımcı olan bir noktalama işareti olduğunu söylemek mümkündür. Noktalı virgül diğer noktalama işaretleri gibi kendinden önceki kelimeyle bitişik yazılmaktadır. Ancak kendinden sonraki kelime ayrı yazılmaktadır.

Noktalı Virgül (;) Nedir?

Noktalı virgül (;), uzun cümlelerde anlam karışıklığını önlemek amacıyla kullanılan bir noktalama işaretidir. Virgülün yeterli olmadığı uzun cümlelerde tercih edildiği söylenebilir. TDK tarafından yapılan tanım da dikkate alınabilir. Yazılarda virgülden daha uzun duraklama gerektiren bölümlerde tercih edilen üst üste nokta ve virgülden oluşan noktalama işaretine noktalı virgül (;) adı verilmektedir. Özellikle uzun cümlelerde sık sık tercih edilmektedir.

Kendi içerisinde virgül yardımıyla ayrılmış grupları ayırmak için kullanılmaktadır. Noktalı virgül ayrıca anlam karışıklığını önleme konusunda tercih edilmektedir. Tanım olarak virgülden daha kuvvetlidir. Ancak noktadan zayıftır. Noktalı virgülden sonra ise cümleler büyük harfle başlamaz.

Noktalı Virgül (;) Görevleri Nelerdir?

Noktalı virgül, cümle içinde farklı görevlerde kullanılmaktadır:

1. İkiden fazla olan ve birbirine bağlaçla bağlanmayan cümleleri bağlamak amacıyla kullanılır. Bu cümlelerin birbiriyle şekil ve anlam olarak bağlantılı olan grupları ayrılmaktadır.
2. Virgülle ayrılmış olan tür ve takım isimlerinin birbiriyle bağlantılı olanlarını virgülle ayırdıktan sonra gruplar arasına noktalı virgül konulmaktadır.
3. Özneden sonra birden fazla virgül kullanılabilir. Bu durumlarda öznenin diğer gruplardan ayrılması ve anlam karışıklığının önlenmesi gerekmektedir. Bu durumlarda noktalı virgül kullanılmaktadır.
4. Cümle içinde açıklama gerektiren ifadelerden sonra tercih edilebilir.
5. Bağlaçlardan önce kullanılabilir.
6. Açıklama gerektiren çünkü ifadesinin yerine kullanılabilir.

Noktalı Virgül (;) Kullanım Alanları ve Örnek Cümleler

Noktalı virgül farklı kullanım alanlarıyla ilgili birbirinden çeşitli örnekler içermektedir. Bu örnekler:

1. Virgülle ayrılmış ancak aralarında “ama, fakat, lakin, ancak…” gibi bağlaçlar bulunmayan sıralı cümlelerde grupları birbirinden ayırmak için kullanılır.

– At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.

– Kitap okuyor, ders çalışıyor; yeri gelince müzik dinleyip oyun oynuyordu.

– Odaya girdi, paltosunu çıkardı; odadan çıktı, kitaplarını fırlattı.

– Suskun bir adam; anlayışlı ama işini biliyor.

Yukarıdaki örnek cümlelerde noktalı virgül yerine nokta tercih edilebilirdi. Ancak belirtildiği gibi noktalı virgül noktadan zayıf ancak virgülden kuvvetli bir noktala işaretidir. Duraklama kısa olduğu için tercih edildiği söylenebilir.

1. Virgülle ayrılmış olan tür ve takımların birbiriyle ilintili olanlarını gruplamak için tercih edilmektedir.

– Romanlar, öyküler masalarda; gazeteler, dergiler raflarda duruyordu.

– Sözel derslerden edebiyat, tarih ve coğrafya; sayısal derslerden matematik kendisini çok zorluyordu.

– Pazardan elma, portakal, mandalina; pırasa ve ıspanak aldı.

1. Özneden sonra birden fazla virgül kullanımı gerektiren cümlelerde özneyi diğerlerinden ayırarak anlam karışıklığını önlemek amacıyla kullanılır.

– Öykü; Ali, Buğra ve Merve için çok önemliydi.

– Yahya Kemal; divan, halk ve tasavvuf edebiyatlarını iyi biliyordu.

1. Cümle içinde açıklama gerektiren ifadelerden önce kullanılabilir.

– Sabahtan beri ağacın altında bekliyorum; ne gelen var ne giden.

1. Her zaman gereklilik taşımasa da bağlaçlardan önce kullanılabilir.

– Seni anlıyorum; fakat çok yoğunum.

– Duvarları sildik; fakat boya yapmadık.

1. Açıklama ifadesi olan çünkü yerine kullanılabilir.

– Sakin sakin raflara bakıyordu; aradığını orada bulabileceğine emindi.

Noktalı Virgül ile İlgili Cümleler

1. Aralarında şekil ve anlamca ilişki bulunan, birbirine bağlaçsız bağlanan ve aralarındaki duraklama kısa olan cümlelerin arasına noktalı virgül konur:

• At ölür, meydan kalır; yiğit ölür şan kalır. (Bu cümlelerin arasına nokta konabilirdi, ama duraklama kısa olduğu için noktalı virgül konmuş.)
• Gitmemiz gerekiyor; bekleyenler var. (çünkü)
• Okumuş bir kadın değil, ama anlayışlı; çok genç değil, ama güzel… (bununla birlikte)
• Karşısında, bir şezlonga uzanmış esmer, güzel bir kız, siyah maroken kaplı bir kitap okuyor; pencereden, çiçek, kır kokuları; deniz, dalga fısıltıları getiren tatlı bir nisan rüzgârı giriyordu. (Bahar ve Kelebekler; Ömer Seyfettin) (bu esnada; ve)

2. İki cümleyi birbirine bağlayan “ama, fakat, lâkin, yalnız, ancak, ne var ki, ne yazık ki, çünkü, yoksa, bundan dolayı, binaenaleyh, sonuç olarak, bununla birlikte” gibi bağlaçlardan önce noktalı virgül konur:

• Halis bir şiir fena okunabilir; lâkin sahte bir şiir iyi okunamaz.
• Olanları anladım; ama iş işten geçmişti.
• Bir aralık evden savuşmak da aklına geldi; ama faydasız buldu.
• İnsan yalanı bilmeyerek okur; ama yalan olduğunu bildikten sonra gene okumak ister mi?

Dikkat!Sıralı cümleler arasına giren bu bağlaçlardan önce nokta, virgül ya da noktalı virgül koyup koymamak yazara göre değişebilen bir üslûp meselesidir.

Örnek:

• Çok söylüyorum, fakat söz dinlemiyor.
• Çok söylüyorum; fakat söz dinlemiyor.

3. Virgüllerle ayrılmış tür veya takımları, farkı bölümleri ve örnekleri birbirinden ayırmada noktalı virgül kullanılır:

• Murat, Yavuz ve Kâzım bir grup; Ahmet, Metin ve Mehmet de bir grup olsunlar.
• Erkek çocuklarına Doğan, Tuğrul, Aslan; kız çocuklarına ise İnci, Çiçek, Gönül adlarını verirler.

4. Virgülle ayrılmış örnekleri farklı örneklerden ayırmak için noktalı virgül kullanılır:

• kavun, karpuz, kelek; lâhana, pırasa, ıspanak; bisküvi, kraker, çikolata…

5. Öğeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için bu sıralı cümleler arasına noktalı virgül konur.

• Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum.
• İster inan, ister inanma; aynen dediğim gibi oldu.

6. İçerisinde birden fazla virgül kullanılmış cümlelerde öznenin kendinden hemen sonra gelen öğelere karışmamasını sağlamak için noktalı virgül kullanılır:

• Faruk; Kenan, Hulusi ve Mustafa ile yaşıt sayılır.