Özel Sağlık Hizmeti Sunucularında Görev Yapan Hekimlerin Sigortalılığı

doktorlar 1.GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile sosyal güvenlik sistemimiz büyük bir dönüşüm sürecine girmiş ve bu dönüşüm sürecinde bazı özel meslek mensuplarının sigortalılığı kafa karışıklığına yol açmıştır. Özellikle  özel sağlık hizmeti sunucularında görev yapan hekimlerin sigortalılığının hangi yönde değerlendirilmesi gerektiği  çok tartışılmıştır.  03 Temmuz

2015 tarihinde yayımlanan 2015-19 sayılı genelge ile 2013/11 sayılı genelgede önemli değişiklikler yapılmış, yapılan düzenlemeler ile özel sağlık hizmeti sunucularında görev yapan hekimlerin sigortalılığının hangi yönde değerlendirilmesi gerektiği açıklanmıştır.

Bu çalışmada genel olarak;  2015-19 sayılı genelge ile getirilen değişikliklere yer verilmiş olup, özel sağlık hizmeti sunucularında görev yapan hekimlerden şirket ortağı olan veya mesleğini serbest olarak icra eden hekimler ile tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olan kişiler,  özel hukuk kişileri ve/veya vakıf üniversitelerine ait sağlık kurum ve kuruluşları bünyesinde hizmet vermeleri halinde sigortalılıklarının ne olacağı hususu örneklerle açıklanmıştır.

  1. ÖZEL SAĞLIK HİZMETİ SUNUCULARINDA GÖREV YAPAN HEKİMLER

1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun 12. Maddesinde; “ (Değişik: 17/1/1949 – 5304/1 md.)(1) Sanatını icra etmek üzere bir mahalde kayıtlı olan herhangi bir tabibin bizzat dükkan ve mağaza açmak suretiyle her türlü ticaret yapması memnudur.

(Değişik ikinci fıkra: 21/1/2010-5947/7 md.; Değişik: 2/1/2014-6514/21 md.) Tabipler, diş tabipleri ve tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olanlar; 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 28 inci maddesi, 27/7/1967 tarihli ve 926 sayılı Türk Silâhlı Kuvvetleri Personel Kanununun ek 27 nci maddesi, 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 36 ncı maddesi ile 17/11/1983 tarihli ve 2955 sayılı Gülhane Askeri Tıp Akademisi Kanununun 32 nci maddesi saklı kalmak kaydıyla, aşağıdaki sağlık kurum ve kuruluşlarında mesleklerini icra edebilir: [1]

  1. a) Kamu kurum ve kuruluşları.
  2. b) Sosyal Güvenlik Kurumu ve kamu kurumları ile sözleşmeli çalışan özel sağlık kurum ve kuruluşları, Sosyal Güvenlik Kurumu ve kamu kurumları ile sözleşmeli çalışan vakıf üniversiteleri.
  3. c) Sosyal Güvenlik Kurumu ve kamu kurumları ile sözleşmesi bulunmayan özel sağlık kurum ve kuruluşları, Sosyal Güvenlik Kurumu ve kamu kurumları ile sözleşmesi bulunmayan vakıf üniversiteleri, serbest meslek icrası.

(Değişik üçüncü fıkra: 21/1/2010-5947/7 md.) Tabipler, diş tabipleri ve tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olanlar, ikinci fıkranın her bir bendi kapsamında olmak kaydıyla birden fazla sağlık kurum ve kuruluşunda çalışabilir. Bu maddenin uygulanması bakımından Sosyal Güvenlik Kurumunca branş bazında sözleşme yapılan özel sağlık kurum ve kuruluşları ile vakıf üniversiteleri yalnızca sözleşme yaptıkları branşlarda (b) bendi kapsamında kabul edilir. Mesleğini serbest olarak icra edenler, hizmet bedeli hasta tarafından karşılanmak ve Sosyal Güvenlik Kurumundan talep edilmemek kaydıyla, (b) bendi kapsamında sayılan sağlık kuruluşlarında da hastalarının teşhis ve tedavisini yapabilir. ( Değişik dördüncü cümle: 2/1/2014-6514/21 md.) Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan ve yöneticilik görevi bulunmayan tabipler ile aile hekimleri, kurum ve kuruluşlarındaki çalışma saatleri dışında ve kurumlarının izniyle aylık otuz saati geçmemek üzere iş yeri hekimliği yapabilir. Döner sermayeli sağlık kuruluşları ise kurumsal olarak işyeri hekimliği hizmeti verebilir. ( Ek cümle: 2/1/2014-6514/21 md.) Tabipler, iş yeri hekimliği eğitimi alma ve iş yeri hekimliği belgesine sahip olma şartı aranmaksızın 10’dan az işçi çalıştıran az tehlikeli iş yerlerinin iş yeri hekimliği görevini yapabilirler. Bu maddenin uygulamasına ve işyeri hekimliğine ilişkin esaslar Sağlık Bakanlığınca belirlenir.” [2] hükmüne göre görev yapmaktadırlar.

  1. ÖZEL SAĞLIK HİZMETİ SUNUCULARINDA GÖREV YAPAN HEKİMLERİN SİGORTALILIĞI

Kanuna 6645 sayılı Kanunla eklenen ve 23/04/2015 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ek 10 uncu maddede; Kurumla sözleşmeli özel sağlık hizmeti sunucuları tarafından Kuruma bildirilen hekimlerden Kurumca belirlenen yüzdelik oran içerisinde kalan ve sözleşme kapsamı branşlarda fiilen hizmet sunan sağlık hizmet sunucusu bünyesindeki hekimlerle sınırlı olmak üzere,

  1. İl Sağlık Müdürlüklerinden çalışma izni almak suretiyle ve 1219 sayılı Kanuna aykırı olmayacak şekilde sözleşme ile çalıştırmış oldukları hekimlerden aynı zamanda fatura karşılığı hizmet alımı yaparak,
  2. Bir iş sözleşmesine tabi olmamakla birlikte, İl Sağlık Müdürlüklerinden çalışma izni almak suretiyle ve 1219 sayılı Kanuna aykırı olmayacak şekilde hekimlerden fatura karşılığı hizmet alımı yaparak,

Genel sağlık sigortası kişilere vermiş oldukları sağlık hizmetlerini Kurumca belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak fatura etmeleri halinde, verilmiş olan sağlık hizmetlerinin bedeli Kurum tarafından karşılanacağı,

Şirket ortağı olan veya mesleğini serbest olarak icra eden hekimler ile tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olan kişiler, özel hukuk kişileri ve/veya vakıf üniversitelerine ait sağlık kurum kuruluşları bünyesinde hizmet vermeleri halinde sözleşmelerine aksine bir hüküm bulunmadıkça bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılacağı,

Ancak, bu maddenin yayımı tarihinden önce 4 üncü maddenin birinci fıkrasının(a) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışılan sürelere ilişkin hakların saklı olduğu, hususları düzenlenmiştir.

Buna göre özel  sağlık hizmeti sunucularında görev yapan hekimlerin sigortalılığı aşağıda belirtilen esaslara göre belirlenecektir.

  1. Şirket ortağı olan veya mesleğini serbest olarak icra eden hekimler ile tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olan kişiler, özel hukuk kişileri ve/veya vakıf üniversitelerine ait sağlık kurum ve kuruluşları bünyesinde hizmet vermeleri halinde, hizmet alım sözleşmelerinde aksine bir hüküm bulunmadığı sürece Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında  sigortalı sayılacaklardır.
  2. Şirket ortağı olan veya mesleğini serbest olarak icra eden hekimler ile tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olan kişilerin, 6645 sayılı Kanunun yayımlandığı 23/04/2015 tarihinden önce özel özel hukuk kişileri ve/veya vakıf üniversitelerine ait sağlık kurum ve kuruluşları ile yaptıkları sözleşmelerinde herhangi bir hüküm bulunmamakla birlikte çalışmalarının Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında bildirilmesi halinde, bu bildirimlerin 6645 sayılı Kanunun yayımlandığı 23/04/2015 tarihine kadar olan kısmı geçerli kabul edilecek, bu tarihten itibaren ise (b) bendi kapsamında sigortalılığı başlatılacaktır.
  3. Şirket ortağı olan veya mesleğini serbest olarak icra eden hekimler ile tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olan kişilerden, 6645 sayılı Kanunun yayımlandığı 23/04/2015 tarihinden önce özel hukuk kişileri ve/veya vakıf üniversitelerine ait sağlık kurum ve kuruluşları ile yaptıkları sözleşmelerde herhangi bir hüküm bulunmayan ve Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalılığı başlatılanların, Kurumun denetimle görevli memurları tarafından söz konusu  özel sağlık hizmet sunucusunda yapılan denetimler neticesinde, bu çalışmaları en fazla 6645 sayılı Kanunun yayımlandığı 23/04/2015 tarihine kadar olan kısmı 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sayılabilecektir. Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sayılan çalışma sürelerine göre de (b) bendi kapsamındaki sigortalılığı tespit edilecektir.
  4. Şirket ortağı olan veya mesleğini serbest olarak icra eden hekimler ile tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olan kişilerin, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışmaları devam ederken, özel hukuk kişileri ve/veya vakıf üniversitelerine ait sağlık kurum ve kuruluşları bünyesinde 6645 sayılı Kanunun yayımlandığı 23/04/2015 tarihinden sonra hizmet alım sözleşmesi imzalamak suretiyle hizmet vermeye başlamaları ve sözleşmelerinde aksine bir hüküm bulunmaması halinde, hizmet alım sözleşmesinin imzalandığı tarih itibariyle (b) bendi kapsamında sigortalılıkları başlatılacaktır.
  5. Şirket ortağı olan veya mesleğini serbest olarak icra eden hekimler ile tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olan kişilerin özel hukuk kişileri ve/veya vakıf üniversitelerine ait sağlık kurum ve kuruluşları bünyesinde hizmet alım sözleşmesi yapmaksızın çalışmaları ve bu çalışmalarının Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında bildirilmesi halinde, Kanunun 53 üncü maddesine göre işlem yapılacaktır.
  6. 23/04/2015 tarihinden önce sözleşmelerinde (a) bendi kapsamında olma yönünde hüküm bulunmayan hekimleri sigortalılıkları 22/04/2015 tarihi itibariyle sona erdirilecektir.23/04/2015 tarihinden önce 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak bildirilenler hakkında 22/04/2015 tarihinden itibaren on gün içinde verilmesi gereken işten ayrılış bildirgesinin geç verilmesi nedeniyle idari para cezası uygulanmayacaktır. Bu kapsamdaki sigortalıların 2015 yılı Nisan ayı aylık prim ve hizmet belgesinin 22 gün olarak düzenlenmesi gerekmekte olup işverenlerden alınacak 8 günlük iptal belgesi ile takip eden aylarda aynı şekilde aylık prim ve hizmet belgesinin düzenlendiğinin tespit edilmesi halinde geriye yönelik olarak iptal aylık prim ve hizmet belgesi alınacaktır.
  7. 23/04/2015 tarihinden önce Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan incelemelerde yeterli araştırma yapılmadan hizmet akdi olması yönünde karar verilenler hakkında bu maddede belirlenen hususlara göre işlem yapılacaktır. Buna göre, hizmet akdi iki taraflı sözleşme olduğundan, çalışma ilişkisinin hizmet akdine dayalı olduğu yönünde tarafların(hekim ile özel hukuk kişileri ve/veya vakıf üniversitelerinin) ittifakının olup olmadığına bakılacak, taraflardan birinin veya her tarafın da çalışma ilişkisinin hizmet akdine dayalı olmadığı yönündeki itirazları dikkate alınmak suretiyle hizmet akdinin tüm unsurlarının birlikte gerçekleşip gerçekleşmediğine dikkat edilecektir. Ayrıca, mesleğini serbest olarak icra eden hekimler ile tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olan kişilerin özel hukuk kişileri ve/veya vakıf üniversitelerine ait sağlık kurum ve kuruluşları ile yaptıkları sözleşme neticesinde hizmetlerinin karşılığının ilgili mevzuatı gereği serbest meslek makbuzu düzenlenmeksizin gider makbuzu veya gider pusulası aracılığıyla ödenmiş olması tek başına çalışma ilişkisinin hizmet akdine dayalı olduğu anlamına gelmeyeceğinden Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca düzenlenen raporlarda eksik incelme ve araştırma neticesinde bu kanaate varılmasının isabetli olmadığının anlaşılması halinde raporlardaki bu eksiklik giderilmek, araştırma ve inceleme tamamlanmak üzere yeniden değerlendirilmesi istenecektir.” [3]

Durumu örneklerle açıklamaya çalışalım. Örneğin; 01/01/2014 tarihinde vergi mükellefiyet kaydı başlayan ve 01/01/2015 tarihinde Özel Hipokrat Hastanesinde hizmet alım sözleşmesi imzalamak suretiyle çalışmaya başlayan Dr. Ege Miraç’ın sigortalılığının değerlendirelim. Öncelikli olarak Dr. Ege Miraç’ın özel sağlık hizmet sunucusu ile  yaptığı hizmet alım sözleşmesi incelenmelidir. Sözleşmede çalışmanın 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacağına ilişkin bir hüküm varsa sigortalılığı (a) bendi kapsamında değerlendirilecektir. Ancak hüküm bulunmaması halinde (b) bendi kapsamında değerlendirilmelidir. Dr. Ege Miraç’ın vergi mükellefiyet kaydının daha önceki bir tarihte başlamış olması mevcut durumu değiştirmeyecek. Hizmet alım sözleşmesinde yer alan hüküm gereği çalışması 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında değerlendirilecektir.

Şekil-1

(01/01/2015-Sözleşme Tarihi)

01/01/2014

(Vergi Mükellefiyeti başlangıç tarihi)           (Hüküm var)(4/1/a kapsamında sigortalılık)

(4/1/b kapsamında sigortalılık)                      (Hüküm yok)(4/1/b kapsamında sigortalılık)

Diyelim ki sözleşmede hüküm yok ve Özel Hipokrat Hastanesi Dr. Ege Miraç’ı 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak Kuruma bildirdi. O zaman 23/04/2015 tarihine kadarki bildirimleri kabul edilip, 23/04/2015 tarihinden itibaren (b) bendi kapsamında sigortalılığı sağlanmalıdır.

  1. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Kanuna 6645 sayılı Kanunla eklenen ve 23/04/2015 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ek 10 uncu maddede; Kurumla sözleşmeli özel sağlık hizmeti sunucuları tarafından Kuruma bildirilen hekimlerin sigortalılık durumları değerlendirilirken özetle, öncelikli olarak hizmet alım sözleşmesi incelenmelidir. Sözleşmede çalışmanın 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacağına ilişkin bir hüküm varsa sigortalılığı (a) bendi kapsamında değerlendirilecek, yoksa  (b) bendi kapsamında değerlendirilecektir. Ayrıca 23/04/2015 tarihinden önce sözleşmede hüküm olmamasına rağmen 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında yapılan bildirimler saklı kalmak kaydıyla, 23/04/2015 tarihinden sonraki bildirimler 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında değerlendirilecektir.

Getirilen bu düzenleme ile şirket ortağı olan veya mesleğini serbest olarak icra eden hekimler ile tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olan kişiler, özel hukuk kişileri ve/veya vakıf üniversitelerine ait sağlık kurum kuruluşları bünyesinde hizmet veren binlerce hekimin sosyal güvenlik sistemine aynı şekilde dahil edilmesi sağlanmıştır.

[1] 2/1/2014 tarihli ve 6514 sayılı Kanunun 21 inci maddesiyle bu maddenin ikinci fıkrasının (a) bendinden önceki bölümü metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.

[2] Sayısı:1219 R.G. Tarihi:04.04.1928 R.G. Sayısı:863 Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun

[3] 03/07/2015 tarih, 2015-19 sayılı Genelge