Son yıllarda adı sıkça duyulan ve yakın çevredeki kişilerin de yaygın olarak muzdarip olduğu panik atak, gerçek bir tehlike veya belirgin bir neden olmadığı halde ciddi fiziksel reaksiyonları tetikleyen ani bir yoğun korku halidir. Panik atak çok korkutucu olabilen bir sorundur ve atak meydana geldiğinde kişi kontrolü kaybettiğini, kalp krizi geçirdiğini ve hatta öleceğini düşünebilir.
Birçok insan hayatı boyunca sadece bir veya iki panik atak geçirir ve belki de stresli bir durum sona erdiğinde bu sorun da ortadan kalkar. Ancak tekrarlayan, beklenmedik panik ataklar olması durumunda ve sürekli olarak başka bir atak korkusuyla geçirilmesi durumunda panik bozukluğu adı verilen sorun olabilir.
Panik atakların kendisi aslında yaşamı tehdit etmese de, korkutucu olabilir ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Panik atak genellikle uyarı vermeden aniden başlar. Ataklar araba kullanırken, alışveriş merkezinde, uykuda veya iş toplantısının ortasında herhangi bir zaman ortaya çıkabilir, arada bir ya da sık sık meydana gelebilir.
Panik atakların birçok varyasyonu vardır, ancak semptomlar genellikle dakikalar içinde zirve yapar ve atak azaldıktan sonra kişi kendini yorgun ve yıpranmış hissedebilir.
Panik atak belirtileri nelerdir?
Aşağıda sıralanan semptomlardan en az dördünü içeren ani bir yoğun korku veya rahatsızlık panik atağa işaret olabilir.
Panik ataklarla ilgili en kötü şeylerden birisi, kaybetme ve yok olma gibi yoğun korkudur. Kişi kimi zaman da panik atak geçirmekten o kadar çok korkabilir ki, bunu oluşturabilecek belirli durumlardan kaçınmak için yaşamını değiştirmeye çalışabilir.
Panik atak belirtilerinden ne zaman doktora görünmek gerekir?
Yukarıda sıralanan panik atak belirtilerinden 3 – 4 tanesi varsa, mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım almak gerekir. Panik ataklar, çok rahatsız edici olmakla birlikte, tehlikeli değildir. Ancak panik atakları kişinin kendi başına yönetmesi zordur ve tedavi olmadan daha da kötüleşebilir. Bu bakımdan mümkün olan en erken dönemde tanı konması ve tedaviye başlanması önemlidir.
Panik atak semptomları, kalp krizi gibi diğer ciddi sağlık sorunlarının semptomlarına da benzeyebilir. Bu nedenle semptomlara neyin neden olduğundan emin olmayan kişiler, mutlaka doktora gitmeliler.
Anksiyete ve panik atak
Panik atak ve anksiyete belirtileri birbirine çok benzeyen rahatsızlıklardır. Anksiyeteye sıklıkla bir kalp veya mide düğümlenmesi, bir sıkışıklık hali gibi fiziksel semptomlar eşlik etse de, panik atakları diğer anksiyete semptomlarından ayıran şey semptomların yoğunluğu ve süresidir. Panik atak tipik olarak 10 dakika veya daha kısa sürede en yoğun seviyelerine ulaşır ve sonra azalmaya başlar. Semptomların yoğunluğu ve kalp hastalığı, tiroid problemleri, solunum bozuklukları ve diğer hastalıkların taklit etme eğilimleri nedeniyle, panik bozukluğu olan insanlar genellikle acil servislere veya kliniklere sık sık giderler. Panik atak yaşayan kişi sorununun ciddiyetine o kadar çok inanmaktadır ki, yaşamını tehdit eden bir sorun olduğu konusunda doktoru ikna etmeye çalışır. Evet, panik atak çok ciddi bir sorundur, ancak çoğunlukla yaşamı tehdit etmez.
Panik ataklar, sakin bir durumda veya endişeli bir durumda beklenmedik bir şekilde ortaya çıkabilir. Panik ataklar, panik bozukluğun belirleyici bir özelliği olmasına rağmen, bireylerin diğer psikolojik bozukluklar bağlamında panik atak yaşaması da çok nadir değildir. Örneğin, sosyal anksiyete bozukluğu olan bir kişi bir konferansta konuşma yapmadan önce panik atak geçirebilir ve obsesif kompulsif bozukluğu olan biri herhangi bir şekilde engellenmiş hissettiğinden panik atak geçirebilir.
Panik atak son derece tatsızdır ve çok korkutucu olabilir. Sonuç olarak, tekrarlanan panik atak yaşayan insanlar genellikle başka bir atak geçirme konusunda çok endişelenir ve panik ataklardan kaçınmak için yaşam tarzlarında değişiklikler yapabilirler. Örneğin, kalp atış hızlarını düşük tutmak için egzersizden kaçınmak veya belirli yerlere gitmekten kaçınmak gibi önlemler alabilirler. Oysaki panik atak tedavi edilebilir bir sorun olduğundan, anksiyete ve diğer psikolojik rahatsızlıklar gibi uzman tarafından tedavi ile kontrole alınması gerekir.
Panik atak neden olur?
Panik ataklara veya panik bozukluğuna neyin neden olduğu tam olarak bilinmemektedir. Ancak aşağıda sıralanan faktörlerin panik atak oluşmasında rol oynadığı düşünülmektedir.
Panik ataklar aniden ve uyarı vermeden ortaya çıkabilir. Ancak zamanla genellikle belirli durumlar tarafından tetiklendiği de bilinmektedir.
Panik atağa dair yapılan bazı araştırmalar, vücudun tehlikeye karşı doğal savaş tepkisinin panik ataklarda yer aldığını göstermektedir. Örneğin, bir ayı tarafından kovalanan birisinin vücudu içgüdüsel olarak tepki verir. Vücut, hayatı tehdit eden bir duruma hazırlanırken kalp atış hızını ve nefesi hızlandırır. Aynı reaksiyonların çoğu panik atakta da ortaya çıkar. Ancak belirgin bir tehlike olmadığı bazı zamanlarda ise neden panik atak meydana geldiği henüz bilinmemektedir.
Panik atak nasıl teşhis edilir?
Panik atak belirtilerinden birkaçını bir arada yaşayan kişi doktora başvurduğunda, doktor panik ataklar, panik bozukluk veya panik ataklara benzeyen semptomlarla birlikte kalp veya tiroid problemleri gibi başka bir sorun olup olmadığını öncelikli olarak kontrol eder. Bununla birlikte panik atak tanısına yardımcı olmak için aşağıdaki yollar izlenir.
Panik bozukluğu tanısı için kriterler
Öncelikle altını çizmekte fayda var ki; panik atak geçiren herkesin panik bozukluğu yoktur. Panik bozukluğu tanısı içinse aşağıdaki kriterlere bakmak gerekir.
Unutulmamalıdır ki; panik ataklara ilaç veya zararlı madde kullanımı, tıbbi bir durum veya sosyal fobi veya obsesif kompulsif bozukluk gibi başka bir zihinsel sağlık durumu neden olmaz. Panik atakları olan, ancak teşhis edilen bir panik bozukluğu olmayan kişi, yine de tedavi edilmelidir. Zira panik atak tedavi edilmezse, kötüleşebilir ve panik bozukluğuna veya fobilere dönüşebilir.
Panik atak tedavi edilebilir!
Panik atak sorunu olan kişiler, çoğunlukla aylarca, hatta yıllarca bu sorunla yaşamaya, şikayetleri hafifletecek birtakım yollar bulmaya çalışmaktalar. Onlar için doktora gitmek çok daha sonraki bir çözüm yolu olarak görünür. Bu durumda hasta çoğunlukla uygun bir teşhis konmadan önce aylar veya yıllar boyunca çok sayıda hayal kırıklığı ve çaresizlik yaşamış olabiliyor. Bazı insanlar da hastalık hastası gibi görünmek istemedikleri için ya da yaşadıkları sorunun ciddiyetini doktorların anlamayacağını düşündükleri için bu korkuyla yaşadıklarını doktora veya en yakınındakilere bile anlatmaktan korkuyor veya utanıyorlar. Bunun yerine sorunları konusunda derin bir sessizlik içinde olmak, kendilerini arkadaşlarından, ailelerinden ve yardımcı olabilecek diğerlerinden uzaklaştırmaktalar. Böyle olunca da yalnızlığın getirdiği sorunlarla panik atak semptomları birleşip çok daha ciddi bir tablo ortaya çıkabiliyor. Çünkü panik atak geçiren pek çok kişi, gerçek ve oldukça tedavi edilebilir bir bozukluğu olduğunu bilmiyor. Oysaki bu konuda farkındalığın artmasıyla, semptomlarını bir doktorla konuşmak ve uygun tedavi almak çok daha mümkün olacaktır.
Panik atak nasıl tedavi edilir?
Panik atak tedavisi, panik atakların yoğunluğunu ve sıklığını azaltmaya ve günlük yaşam rutinini gerçekleştirmeye yardımcı olabilir. Ana tedavi seçenekleri psikoterapi ve ilaçlardır. Hastanın tercihine, tıbbi geçmişine, panik bozukluğunun şiddetine ve panik bozukluklarının tedavisinde özel eğitim almış terapistlere erişiminin olup olmadığına bağlı olarak bir veya iki tedavi türü önerilebilir.
Psikoterapi
Konuşma terapisi olarak da adlandırılan psikoterapi, panik atak ve panik bozukluğu için etkili bir ilk seçenek tedavi olarak kabul edilir. Psikoterapi, panik atakları ve panik bozukluğunu anlamaya ve onlarla nasıl başa çıkacağını öğrenmeye yardımcı olabilir.
Bilişsel davranışçı terapi adı verilen bir psikoterapi türü, hastanın kendi deneyimi ile panik semptomlarının tehlikeli olmadığını öğrenmesine yardımcı olabilir. Hastanın tedavi aldığı terapist, panik atak semptomlarını yavaş yavaş güvenli ve tekrarlayan bir şekilde yok etmesine yardımcı olacaktır. Paniğin fiziksel etkileri artık tehdit olarak algılanmadığında, ataklar da azalmaya başlar. Başarılı bir tedavi, hastanın panik atak nedeniyle kaçındığı durumların, korkuların aşılmasına da yardımcı olabilir.
Panik atak sorununda tedavinin sonuçlarını görmek zaman ve çaba gerektirebilir. Panik atak semptomlarının birkaç hafta içinde azaldığını görmeye başlanabilir ve sıklıkla semptomlar önemli ölçüde azalır veya birkaç ay içinde tamamen kaybolur. Tedavi sonrasında da panik atakların kontrol altında kalmasını sağlamak veya nüksetmesini önlemek için ara sıra doktor kontrollerine gitmek gerekir.
İlaç tedavisi
İlaçlar panik ataklarla ilişkili semptomların yanı sıra varsa depresyonun azaltılmasına da yardımcı olabilir. Panik atak semptomlarının tedavisinde çeşitli ilaç türlerinin etkili olduğu bilinmektedir.
Genel olarak düşük ciddi yan etki riski ile güvenli olan Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri antidepresanlardır ve panik atakları tedavi etmek için tipik olarak reçete edilen ilk ilaç tercihidir. Panik bozukluğunun tedavisi için bu grupta fluoksetin (Prozac), paroksetin (Paxil, Pexeva) ve sertralin (Zoloft) bulunmaktadır.
Bu ilaçlar başka bir antidepresan sınıfıdır ve bunlardan venlafaksin (Effexor XR) sıklıkla panik atak tedavisi için kullanılır.
Benzodiazepinler, yatıştırıcı sınıfından merkezi sinir sistemi depresanlarıdır. Panik bozukluğunun tedavisi için onaylanmış olan benzodiazepinler; alprazolam (Xanax) ve klonazepam (Klonopin) olarak iki tanedir.
Benzodiazepinler genellikle sadece kısa bir süre için olarak kullanılır. Çünkü alışkanlık oluşturabilir, zihinsel veya fiziksel bağımlılığa neden olabilirler. Özellikle de alkol veya uyuşturucu kullanımı ile ilgili sorunları olan kişilerde bu ilaçlar iyi bir seçim değildir. Ayrıca diğer ilaçlarla etkileşime girerek tehlikeli yan etkilere de neden olabilirler.