Beton içerisindeki suyun fiziksel veya kimyasal nedenlerle azalması sonucunda beton boyunda ve hacminde küçülme olmasına “rötre” denir.
Betonda hacimsel değişimini 3 aşamada inceleyebiliriz;
Plastik rötre çatlakları özellikle sıcak, kuru, rüzgârlı günlerde dökümü yapılan betonlarda görülen (döşeme, zemin, yol, pist betonları, vb.) rastgele dağılmış, çeşitli boylarda ve genişliklerdeki çatlaklardır. Plastik rötre, betonun yerleştirilmesinden sonraki birkaç saat içerisinde yani beton tamamen sertleşmeden meydana gelir ve beton yüzeyinde yer alır. Gerçekleşen rötreye plastik denmesinin sebebi, büzülmenin beton plastik yani prizini tamamlamamış, şekil verilebilir hâlde iken meydana gelmesidir.
Plastik rötrenin oluşmasındaki başlıca neden beton yüzeyindeki suyun çok hızlı buharlaşmasıdır. Betonun yerleştirilmesi için gerekli fazla su, terleme ile betonun üst yüzeyine çıkar. Beton yüzeyindeki buharlaşma hızı, terleme hızından yüksek olması durumunda beton yüzeyi kurur ve büzülme başlar. Alt tarafta bulunan daha plastik haldeki beton, betonun yüzeyi ile aynı ölçüde büzülme gösteremez, yüzeyde çekme gerilmeleri oluşur ve beton çatlar.
Betonun göstereceği plastik rötre miktarı aşağıdaki 4 faktöre bağlıdır:
Beton prizini almamışken yani plastik haldeyken buharlaşmanın engellenmesi en etkili plastik rötre önlemidir. Plastik rötre çatlakları 30-45 dakika içinde, yani beton henüz tamamlanmadan başlayabilir. Bu nedenle beton işi devam ederken bitirilen bölümlerde koruma önlemlerinin alınması gerekebilir. Bunun için:
Betonun sertleşmesi esnasında suyun fiziksel ve kimyasal olarak kaybolması neticesinde meydana gelen hacim azalmasından dolayı kuruma çatlakları oluşur. Kuruma rötresi mekanizmasına bakacak olursak,
Çimento hamurunun büzülme miktarı öncelikle su/çimento oranına bağlıdır. Su/çimento oranı yüksek olduğunda çimento hamurunda yer alan kılcal boşluk miktarı çoğalır.
Kılcal boşluklardaki fazla su, hava sıcaklığının yükselmesi veya havadaki nemin düşük olması durumunda kolayca buharlaşır ve rötrenin artmasına neden olur. Agreganın kısıtlayıcı etkisinden dolayı betonun kuruma rötresi, çimento hamurunun rötresinden daha az olur. Betonda hacme göre yüzey alanı arttıkça da daha çok rötre oluşur. Sıcaklık, kür metodu, havadaki bağıl nem oranı gibi büzülmeyi etkileyen faktörler de vardır.
Kimyasal rötre, hidratasyon ürünleri mutlak hacminin bileşenlerinden küçük olmasına dayanan hacim azalması olarak tarif edilmektedir. Hacimdeki azalma ile hidratasyon derecesi yaklaşık olarak doğru orantılı gerçekleşmektedir. Betonda kimyasal reaksiyonlar sonrasında oluşan reaksiyon ürünlerinin hacmi, çimento ve su karışımının ilk hacminden düşüktür. Söz konusu farklılık betonun geç döneminde büzülmesine ve çatlakların oluşumuna neden olur.
Çimentonun hidratasyonu ve çevresel koşulların etkisi ile betonda hacim değişiklikleri görülebilir. Bu da, betonda çatlak oluşumuna, dolayısıyla dayanıklılık kaybına neden olabilir. Su/çimento oranını mümkün olduğunca düşük seçmek, özellikle erken yaşlarda kür uygulamasına özen göstermek, zemin betonlarında proje özelliklerine göre lif kullanmak rötreyi engelleyen önlemlerdir. İnce malzeme miktarının artması betonu büzülmeye daha elverişli hale getirmektedir, bu nedenle agrega karışım granülometrisine dikkat etmek gerekir. Rötreyi engellemek için hidratasyon ısısı düşük çimento da kullanılabilir. Zarar gören beton yüzeyleri çimento, latesk ve polimer-çimento modifiye tamir harçları ile düzeltilebilir.
Kullanılan Kaynaklar: