Taksir; öngörülebilir ve önlenebilir bir neticeyi öngörmek ve önlemek hususunda, gerekli dikkat ve özenin ihmal edilmesidir. Ceza Hukuku anlamında ise dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesi demektir.
Türk Ceza Kanununda taksir; taksir (basit taksir) / bilinçli taksir şeklinde ayrılmıştır. Taksirin öngörülebilir neticede olması fakat öngörülememesi “basit taksiri”; öngörülüp de istenmemesi “bilinçli taksir” suçunu oluşturur.
Taksirle adam öldürme ise, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı kusurlu bir davranış ile öngörülebilir nitelikte bir sonucun öngörülemeyerek ortaya çıkması ve dolayısıyla bir kimsenin hayatına son verilmesidir.
TCK 85. maddeye göre; Taksirle adam öldürme suçunun cezası; 2 yıldan 6 yıla kadar hapis cezasıdır.
Bu suç, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla kişinin ölümü ile birlikte, bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, kişinin hapis cezası; iki yıldan on beş yıla kadar artar.
Bilinçli taksirle adam öldürme suçunda ise; yapılan kusurlu davranış ile bir kimsenin ölebileceğinin fail tarafından öngörülmüş olmasına rağmen, şansa veya kişisel becerilere güvenilerek davranışın yapılmasıdır.
TCK m.22/3’te ise bilinçli taksir: “Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır.” şeklinde tanımlanmıştır.
Bilinçli taksir, öngörüldüğü halde, istenmeyen neticenin gerçekleşmesine kişinin kendi iradesiyle neden olmasıdır. Bu öngörebilme de failin kişisel özellikleri dikkate alınarak hakimin takdiri, bilirkişi uzman raporları vs. delillerle saptanmalıdır.
TCK 22/3 maddesine göre; Bilinçli taksirle adam öldüren kişi, taksirle öldürme suçunda alacağı cezanın 1/3 ile 1/2 arasında arttırılması ile belirlenir.
Örneğin; taksirle adam öldürme neticesinde 2 yıl ceza alacak bir fail, bilinçli taksir halinde 2 yıl 8 ay ile 3 yıl arası ceza alacaktır.
Basit taksir; failin dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranarak söz konusu suçu teşkil eden fiilleri neticesini öngörmeden gerçekleştirmesidir.
Zira basit taksir ile bilinçli taksir arasındaki ayırıcı ölçüt; basit taksirde failin öngörülebilir nitelikteki neticeyi öngörememesi, bilinçli taksirde ise bu neticeyi öngörmüş olmasıdır.
Basit taksir suçun basit halini oluşturur. Bu nedenle en alt sınırdan ceza verilmesi gerekir.
Trafik kazaları, kasten işlenen fiillerle değil taksirle işlenen fillerle meydana gelir. Zira trafik kazaları, failin dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranması nedeniyle oluşur. Yani basit ve bilinçli taksirle meydana gelebilecektir.
Trafik kazası neticesinde taksirle ölüme neden olma iddiasında öncelikle failin kusuru tespit edilmelidir. Burada tali kusur/asli kusur ayrımı önem kazanır. Failin hangi oranda kusurlu olduğu ayrımı, bilirkişi incelemesi ile tespit edilir.
Basit taksirle veya bilinçli taksirle adam öldürme suçu işleyen faile verilecek ceza, kusur oranları dikkate alınarak belirlenir. Yani asli kusurlu faile verilecek ceza, alt sınırından daha yukarıda bir miktarda belirlenecekken; tali kusurlu faile verilecek ceza ise suçun alt sınırı dikkate alınarak belirlenir.
Uygulamada ise ölümlü trafik kazalarının failleri ya genel taksir üzerinden ya da alkollü olmaları ve ağır kusur durumunda bilinçli taksir hükümlerinden ceza almaktadırlar.
Trafik kazası neticesinde taksirle adam öldürme suçu neticesinde yapılan yargılamada, kazaya neden olan araçta teknik inceleme yapılması gerekebilir. Bu incelemeler uzman bilirkişiler aracılığıyla yapılır.
Bunun dışında, trafik kazası nedeniyle yapılan yargılamalarda olay yerinde keşif çalışması yapılır. Olayın tanıkları dinlenir, mobese ve kamera görüntüleri incelenir ve bu doğrultuda bir bilirkişi raporu hazırlanarak olay aydınlatılmaya çalışılır. Raporun yetersiz olması durumunda Adli Tıp Kurumu Trafik İhtisas Dairesi’nden rapor alınması gereklidir.
Trafik kazası nedeniyle yakınlarını kaybeden şahısların, suçun faili aleyhine maddi/manevi tazminat davası açma hakları bulunmaktadır. Ölen kişinin yakınları var olan şartlara göre Destekten Yoksun Kalma Tazminatı alabilir.
Bu suç için belirlenmiş zamanaşımı süresi 15 yıldır. Yani bir kimsenin öldürüldüğü bilgisini şahsın ölümü üzerinden 15 yıl geçmedikçe savcılık kendiliğinden soruşturacaktır. Zamanaşımı süresi geçtiğinde ise artık bu soruşturma yapılamaz.
Taksirle adam öldürme suçu şikayete bağlı bir suç değildir. Savcılık suçun işlendiğini öğrenir öğrenmez fail hakkında re’sen yani kendiliğinden bir soruşturma yapacak ve kamu davasını açacaktır.
Suçu işleyen kişiye ikinci bir şans verilmesi adına, mahkumiyet hükmünün 5 yıl süre ile hüküm doğurmaması ve 5 yıllık sürenin sonuçlanmasından sonra sanık, belirlenen denetim süresi içerisinde yeni bir suç işlemez ise; denetim süresi sonunda dava düşmesine “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması” (HAGB) denir. Sanık bu durumda suçu işlememiş hale gelmektedir.
Taksirle adam öldürme suçunda verilen cezanın 2 yıldan fazla olmaması durumunda da hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı söz konusu olabilecektir. Fakat bu durumda mağdurun ölüm nedeniyle uğradığı maddi zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tamamen giderilmesi şeklinde karşılanması gerekmektedir. Ancak mağdurun zararı giderilirse, hükmün açıklanmasının geri bırakılması uygulanabilir.
Taksirle adam öldürme suçunda alınacak ceza ne kadar olursa olsun bu cezanın koşulları oluşmuşsa cezanın, adli para cezasına çevrilmesi mümkündür. Fakat bilinçli taksirle adam öldürme suçu var ise, bu durumda verilecek cezanın adli para cezasına çevrilmesi mümkün olmayacaktır.
Taksirle adam öldürme savunma dilekçelerinin konunun uzmanı bir avukat tarafından hazırlanmasında fayda vardır. Zira bu konu oldukça geniş kapsamlı bir konudur ve uzman ceza avukatı desteği gerekir.
Her dosyanın kendine özgü bir savunma biçimi vardır. Taksirle adam öldürme dilekçeleri ve İstinaf/Temyiz aşamaları da hassasiyetle uzman bir ceza avukatı tarafından hazırlanmalıdır. Bu hususta da dosya ile ilgili tüm deliller toplanmış olmalı, dosya ile ilgili her bir ayrıntıya dikkat edilmelidir.