Uzun bir geçmişe sahip olanTürkiye-Libya ilişkileri, 27 Kasım2019’da imzalanan mutabakatla yenibir sürece girdi. Deniz Yetki AlanlarınınSınırlandırılmasına İlişkin MutabakatMuhtırası, iki ülkenin de denizyetki alanlarını korumasını sağladı.1951’de İtalyanlara karşı bağımsızlıkmücadelesini kazanan Libya, Kralİdris Senusi liderliğinde bağımsızlığınıilan etti. Libya’nın bağımsızlığını ilanetmesi, II’nci Dünya Savaşı’nın sonaermesi ve ABD ile Sovyetler Birliğiarasındaki Soğuk Savaş’ın ilk emareleriningörüldüğü yıllara denk geldi.Daha sonra petrol ve doğal gaz zenginiolacak Libya, bu yıllarda dünya-TÜRK ASKERİ LİBYA YOLUNDATEZKERE MECLİS’TEN GEÇTİ,nın en fakir ülkesi ilan edildi. İngilizler,maddi yardım karşılığında ülkeninbirçok noktasında üsler kurmuş, ABDise üs kurmak için anlaşmalar yapmıştı.1953’te Libya, Arap Birliği’neüye olduğundan dolayı İngiltere veAmerika ile yapılan anlaşmalar, Mısırbaşta olmak üzere Arap ülkelerinin itirazlarıarasında gerçekleşti.Libya ile Türkiye arasındaki ilişkilerde bu dönemde yeniden filizlendi.Libya Savunma Bakanı Türkiye’yi ziyaretetti ama Türkiye, Libya ilişkilerinibaşlatmakta biraz gecikti. NihayetindeTürkiye, Trablus Büyükelçiliği’ni1953’ün ekim ayında açtı ve ikili ilişkilerbaşladı. Libya’nın Türkiye ile ilişkileri, başladıktan hemen sonra hareketlendi.Öyle ki, 29 Ekim 1953’teyapılan Cumhuriyet Bayramı kabulresmine tüm hükümet ve meclisüyeleri katıldı ve elçiliğin bulunduğucaddeye Türkiye Caddesi adı verildi.Ayrıca Trablus Belediyesi dörtönemli caddeye daha İstanbul, Ankara,Atatürk ve Fatih Sultan MehmetCaddesi adlarını verdi. Bu aradaTürkiye-Libya Dostluk ve Kültür Cemiyetikuruldu. Libyalı gençlerin eğitimiiçin 25 öğrenciye burs verildi. Bunlarınbir kısmı Harp Okulu’nda okudu.1954’te Başbakan Mustafa binHalim, iki bakan ve geniş bir heyetleAnkara’yı ziyaret etti. 1956’da KralI’inci İdris es-Senusi, Savarona Okulgemisiyle Türkiye’ye geldi, çok iyi karşılandıve resmi görüşmelerden sonraYalova’da dinlendi.1975’te Başbakan Callud,Türkiye’yi ziyaret etti. Açıklanan ortakbildiride, ikili ilişkilerin daha da güçlendirilmesiniyetleri dile getiriliyordu.Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk,Başbakan Sadi Irmak ve GenelKurmay Başkanı Semih Sencerile görüştü. Bülent Ecevit ile görüşmekiçin ziyaretini uzattı. Bu ziyaret,iki ülke dışında Arap basınındada yankı uyandırdı. 1976’da Bülent Ecevit, kısa bir durgunluk dönemininardından da 1980’de TurgutÖzal Libya’yı ziyaret etti. Bu ziyaretleilişkiler yeniden canlandı. Ekonomikilişkiler hareketlilik kazandı. Birçokalanda ortak firmalar kuruldu.Turgut Özal daha sonra Libya’yı defalarcaziyaret etti. 2000’li yıllarla bir likte Batı ile ilişkileri düzeltmeye başlayanLibya’nın Türkiye ile ilişkileri deivme kazandı. Müteahhitlik hizmetleribaşta olmak üzere iki ülke arasındakiticaret hacmi 2,36 milyar dolar seviyesineyükseldi. Libya’da karışıklıklarbaşlamadan önce Türk firmalarıninşaat, tarım, madencilik, imalat vehizmet sektörlerinde yaklaşık 60 milyondolar yatırımı vardı. 2011 yılınakadar Türk müteahhitlerin üstlendiğiprojelerin toplam değeri ise 20,5 milyardoları geçmişti.Türkiye ile Libya arasında Kaddafidöneminden başlayan müzakereler,27 Kasım 2019’da iki ülke arasındaimzalanan mutabakat ile resmiyetkazandı. Mutabakatla hem Türkiyehem de denizden komşusu Libya,Akdeniz’de hakları olan alanlarıelde etmiş oldu. Türkiye ile meşruLibya hükümeti arasında imzalananbir diğer mutabakat ise, “Güvenlikve Askeri İşbirliği MutabakatMuhtırası”. Birleşik Arap Emirlikleri(BAE), Fransa, Rusya ve Mısır’ın destekverdiği Halife Hafter’e karşı Türkiye,UMH’ye destek veriyor. Türkiye,bu mutabakat ile hem Akdeniz’dekiçıkarlarını koruyor hem de Libya’daBM’nin tanıdığı hükümete desteğiniyineliyor.TBMM, L ibya’ya asker gönderilmesineilişkin Cumhurbaşkanlığı tezkeresiningörüşmeleri için olağanüstütoplandı. Meclis’teki görüşmelerinardından yapılan elektronik oylamadaL ibya Tezkeresi TBMM’den 325oyla kabul edildi. Tezkereye 184 milletvekiliret oyu verdi.TBMM Genel Kurulu, Libya’ya askergönderilmesine ilişkin Cumhurbaşkanlığıtezkeresini görüşmek üzere,Meclis Başkanı Mustafa Şentopbaşkanlığında toplandı. Şentop, Cumhurbaşkanlığıtezkeresinin görüşmelerininyapılması amacıyla Genel Kuruluntoplanmasına ilişkin çağrı yazısınıokuttu. CHP Grup Başkanvekili ÖzgürÖzel, görüşmelere geçilmeden öncesöz alarak, Genel Kurulun çalışmalarınaara verdiği dönemde, Şentop’untoplanma çağrısının “gündem güvencesinin”ihlali anlamına geldiğini, bununAnayasa ve İçtüzük’e aykırı olduğunusavundu. Özel, Şentop’un, MeclisGenel Kurulu’nu, “bir kişinin tayinettiği tarihte toplantıya çağırdığını” daiddia etti. AK Parti İstanbul MilletvekiliMehmet Doğan Kubat, TBMM GenelKurulunun 7 Ocak 2020’ye kadarçalışmalarını hukuken ertelediğini belirterek,Meclis’in olağan ve olağanüstütoplantılarının nasıl gerçekleşeceğininİçtüzük ve Anayasa’da düzenlendiğini,bu bağlamda da Meclis BaşkanıŞentop’un Genel Kurulu toplantıya çağırmasınınkurallara ve şartlara uygunolduğunu vurguladı.Libya’nın batısında bulunan Trablusmerkezli hükümet ile Türkiyearasında 27 Kasım 2019’da“Güvenlik ve İşbirliği MutabakatMuhtırası” ile “Deniz YetkiAlanlarının Sınırlandırılmasınaİlişkin Mutabakat Muhtırası”imzalanmıştı. Türkiye BüyükMillet Meclisi ise Libya’ya askergönderilmesine ilişkin Cumhurbaşkanlığıtezkeresini 184’ekarşı 325 oyla kabul etmişti.Libya’da Muammer Kaddafi’nin2011’de devrilip öldürülmesindensonra ülkede iki ayrı yönetim başgösterdi. Türkiye, Libya’nın batısındayer alan ve Birleşmiş Milletlerdâhil uluslararası toplumunbüyük bölümü tarafından tanınanUlusal Mutabakat Hükümeti’ni destekliyor. Libya’nın doğusu başta olmaküzere büyük bölümü ise General Halife Hafterliderliğindeki Libya Ulusal Ordusu’nunkontrolünde. General Hafter, Rusya, SuudiArabistan, Mısır, Birleşik Arap Emirliklerive Fransa tarafından destekleniyor. UlusalMutabakat Hükümeti’nin Türkiye dışındakidestekçileri Katar ve İtalya. Hafter güçlerininTrablus’u ele geçirmek için geçen Nisanayında başlattığı operasyonlar nedeniyle zordurumda olan Ulusal Mutabakat Hükümeti,Türkiye’den asker talebinde bulunmuştu.Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nindaimi üyeleri olan ABD, Rusya, Fransa, İngiltereve Çin gibi ülkeler konu ile ilgili yaptıklarıgörüşmelerde ateşkesin denetlenmesiiçin sivil denetçilerin gönderilmesiüzerinde durdu. Öte yandan Libya halkı,Berlin Konferansı sırasında teşkil edilmesiöngörülen 5+5 ortak askeri komitesininkurulmasını da umutla beklemektedir.Ayrıca Arap Birliği adına yapılan açıklamada,Türkiye’nin Libya’ya asker göndermesininuluslararası hukuka aykırı olduğuifade edildi ve NATO, BM, AB, Afrika BirliğiTopluluğu’na da şikâyette bulunuldu. Diğertaraftan Cezayir öncülüğünde Tunus,Mısır, Sudan, Çad ve Nijerya’nın DışişleriBakanları bir araya geldiler. Bu beraberliktesiyasi çözümden yana oldukları ve yabancıülkelerin Libya meselesine kesinlikledâhil olmamaları konusunda görüş birliğinevardılar. Ankara, Libya’da ateşkes devamettiği müddetçe daha fazla asker göndermeyeceğinibildirdi.Sonuç itibariyle çatışmaların zamanzaman devam etmesi ve Libya’da etkin ikiotoritenin askeri pozisyonlarını korumalarıolumlu neticenin alınmasına engel teşkiletmektedir. Libya Yönetimi’nin iki başlıolarak devam etmesi, ülkenin bölünmesisonucunu yaratabilecektir.