İçindekiler
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun “Trafik kazalarına el koyma ve bilirkişilik:” kenar başlıklı 83. maddesinde trafik kaza tespit tutanağından bahsedilmiştir. İlgili hüküm şöyledir.
Md. 83/b:
“Trafik kazalarına;
a) Adli yönden gereği yapılmak üzere mahalli genel zabıtaca,
b) Kazanın oluş nedenlerini, iz ve delillerini belirleyerek trafik kaza tespit tutanağı düzenlemek üzere de trafik zabıtasınca el konulur.
Trafik zabıtasının görevli olmadığı veya bulunmadığı karayollarında meydana gelen kazalarda trafik kaza tespit tutanağı mahalli genel zabıtaca düzenlenir ve bir örneği o yerin trafik zabıtasına gönderilir.”
Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin “Trafik Kazalarına İlişkin İşlemler” kenar başlıklı 156. Maddesinde Kaza Tespit Tutanağı hakkında daha ayrıntılı açıklamalar yapılmıştır. Bahsi geçen madde şöyledir.
“Trafik kazaları ile ilgili olarak yapılacak işlemlerde aşağıdaki usul ve esaslar uygulanır.
a) Trafik kazası tespit tutanağının düzenlenmesi
1) Örneğine uygun olarak; kaza yerinin durumu, iz ve deliller, kazaya karışan sürücüler, varsa ölü veya yaralılar, hasar veya zarar, gün ve saat ile gerekli görülen diğer hususlar belirtilmek üzere düzenlenir ve olay yerinin durumu bir krokide gösterilir. Tutanağa kazazedelerin olay yerindeki ölüm veya yaralanma durumu işlenir.
Trafik Kazası Tespit Tutanağı; soruşturma evrakına eklenmek, dosyasında saklanmak ve sayısına göre taraflara verilmek üzere yeter sayıda düzenlenir.
Trafik kazası tespit tutanağının düzenlenmesi ile tutanakta yer alan bilgilerin bir veri tabanında toplanmasına ve bu bilgilerin ilgili taraflarla paylaşımına ilişkin usul ve esaslar Emniyet Genel Müdürlüğünce belirlenir.
2) Trafik kazası tespit tutanağı düzenlemeye 154 üncü maddenin (a) bendi gereğince trafik zabıtası ve genel zabıtanın görevli personeli yetkilidir.
Tutanaklar en az iki görevli tarafından düzenlenir. Hafif yaralanmalı veya hasarlı kazalarda tek görevli tarafından rapor şeklinde de düzenlenebilir.
Ancak, Türk Silahlı Kuvvetlerine ait araçların karıştığı trafik kazalarında bir askeri temsilcinin bulundurulması mecburidir.
3) Tutanak düzenleyenler, tutanakta taraflar için kusur oranı belirtmeksizin sadece kazanın oluşumunda kimin hangi trafik kuralını ihlal ettiğini belirtirler.
Bu düzenlemelere göre, kaza tespit tutanağı, kazaya karışan taraflar arasında çıkabilecek hukuki uyuşmazlıkların çözümüne esas olacak ve trafik zabıtasınca düzenlenecek, adli yargı mercilerine intikal eden uyuşmazlıklarda mahkemeler ve tahkim kurulları tarafından değerlendirilecek ve denetlenecek olan resmi bir belgedir.
Trafik zabıtasınca düzenlenmiş olması bu belgeye idari bir işlem niteliği kazandırmamaktadır. Bu nedenle idari yargıda herhangi bir davanın konusu olmamaktadır.
Trafik kazası tespit tutanağı; kaza yerinin durumu ile kazaya ilişkin iz ve delillerin, kazaya karışan sürücülerin, varsa ölü veya yaralıların, hasar veya zarara ilişkin bilgilerin, kaza gün ve saati ile gerekli görülen diğer hususların belirtildiği, kazaya ve olay yerine ilişkin bir kroki de ihtiva etmesi gereken, taraflarca yahut trafik zabıtası veya genel zabıtaca düzenlenen, aksi sabit oluncaya kadar geçerli bir tespit tutanağıdır.
Yargıtay’ a göre Kaza tespit tutanakları
Yargıtay’ a göre Kaza tespit tutanakları, tek başına, hüküm kurmak için yeterli değildir. Bu belge aksi sabit oluncaya kadar maddi durumu belirleyen ve itiraz halinde denetlenmesi gereken bir delildir. Bu nedenle delil vasfı aksi ispat edilemediği sürece söz konusu olur. Kaza tespit tutanağındaki tespitlere yönelik bir itiraz var ise mahkemece kusur yönünden bir tahkikat yapılmalıdır. Bu kapsamda, görgü tanıklarının hatta gerektiğinde tutanak tanıklarının çağrılarak dinlenmesi, keşif ve uzman bilirkişi aracılığıyla bilirkişi incelemesi yapılması gerekir. Kaza tespit tutanağında belirtilen olgu ile bilirkişi raporunun çelişmesi halinde bu çelişkinin de giderilmesi gerekir.
Trafik kaza tespit tutanaklarına karşı hukukumuzda doğrudan bir itiraz yolu düzenlenmemiştir. Uygulamada, tazminat davası açılması veya ceza soruşturmasının başlatılması durumunda kaza tespit tutanağına itiraz; cevap veya savunma şeklinde davayı gören mahkemeye veya soruşturmayı yürüten Cumhuriyet savcılığına yapılmaktadır. Öte yandan öğretide, dava açılmadan önce , kaza ile ilgili delillerin tespiti maksadıyla delil tespit davası açılarak, kaza yerindeki maddi deliller ile varsa tanık anlatımlarının tespiti ve kusur durumunun belirlenmesinin istenebileceği kabul edilmektedir. (Hasan Tahsin Gökcan, Karayolları Trafik Kanununa Göre Hukuki Sorumluluk, Tazminat, Sigorta ve Rücu Davaları, Ankara, 2014, s.1450).
2918 sayılı KTK Md. 81/2 : “ Yalnız maddi hasar meydana gelen kazalarda, kazaya dahil kişilerin tümü, yetkili ve görevli kişinin gelmesine lüzum görmezlerse, bunu aralarında yazılı olarak saptamak suretiyle kaza yerinden ayrılabilirler .”
Yargıtay Bu şekilde düzenlenen tutanağın, trafik zabıtasınca düzenlenen “Trafik Kaza Tespit Tutanağı” hükmünde olduğu görüşünü benimsemektedir.
“Trafik kazalarının giderek artması karşısında sigortalıya yüklenen bu yükümlülükler de gözetilerek 2918 sayılı KTK’nın 81. maddesinde değişiklik ile maddi hasarlı kazalarda, kazaya dâhil kişilerin tümü yetkili ve görevli kişinin gelmesine gerek olmadığı görüşündeler ise, durumu aralarında yazılı olarak saptayabilirler (KTK m. 81/2). Hazine Müsteşarlığının 2007/27 sayılı Genelgesi ile de, yalnız maddi hasarla sonuçlanan trafik kazalarında, taraflara anlaşma hakkı sağlayan bir yöntem oluşturulmuştur. Bu yönteme göre, 01.04.2008 tarihinden itibaren Trafik Kanunu’na uymak koşuluyla kazaya karışan kişiler aralarında anlaşarak “Trafik Kazası Tespit Tutanağı” yerine geçecek anlaşma tutanağını düzenleyebilmekteler. Bu şekilde düzenlenen tutanak, trafik zabıtasınca düzenlenen “Trafik Kaza Tespit Tutanağı” hükmündedir. (YHGK, E:2017/2190, K:2020/205, T:25.02.2020 )