Yazımızın bu bölümünde, Kızılay’ın bugünkü mali yapısını, nasıl ticari holding haline geldiğini ve vardığımız sonucu açıklayacağız.
2021 YILI BAĞIMSIZ DIŞ DENETİM RAPORUNDA SINIRLI OLUMLU GÖRÜŞ VERİLMİŞTİR
Kızılay Derneği ve Bağlı Ortaklıkları 2021 yılı faaliyetleri açısından dış denetime de tabi tutulmuş ve hakkında bağımsız denetim raporu da düzenlenmiştir. Bağımsız Denetçi, Bağımsız Denetim Yönetmeliği’nin 30’ncu maddesinde belirtilen türlerden birine göre rapor verebilmektedir. Rapor görüşünün daha iyi anlaşılabilmesi için bu rapor türleri tanımı hakkında şu bilgiyi vermek uygun olacaktır.
-Olumlu Görüş Raporu= Denetim konusunda ayrı ayrı veya toplu olarak denetim kıstasına göre önemli sayılabilecek herhangi bir uyumsuzluğun veya aykırılığın bulunmadığı durumlarda verilir.
-Sınırlı Olumlu Görüş Raporu= Denetim konusunda ayrı ayrı veya toplu olarak denetim kıstasına göre önemli uyumsuzluklar veya aykırılıklar bulunduğu yada yeterli ve uygun dentim kanıtı toplanamadığı, ancak, bunların denetim konusunun genelini etkilemediği durumlarda verilir.
-Olumsuz Görüş Raporu = Yeterli ve uygun denetim kanıtı elde edildikten sonra, tespit edilen uyumsuzlukların veya aykırılıkların ayrı ayrı veya toplu olarak önemli olduğu ve denetim konusunun genelini etkilediği durumlarda verilir.
-Görüş Bildirmekten Kaçınıldığına Dair Rapor= Denetim konusunun genelini etkileyen önemli hususlarda denetim görüşüne dayanak olacak yeterli ve uygun denetim kanıtının elde edilemediği durumlarda yada yeterli kanıt toplanmasına rağmen görüş oluşturmayı engelleyen belirsizliklerin sonradan ortaya çıktığı durumlarda görüş bildirmekten kaçınıldığına ilişkin verilir.
Bu genel bilgi ışığında, “Türkiye Kızılay Derneği ve Bağlı Ortaklıkları 31.12.2021 Tarihli Konsolide Finansal Tabloları ve Bağımsız Denetçi Raporu” Özet Bilgileri şu şekildedir.
Bağımsız Denetçi Raporu “SINIRLI OLUMLU GÖRÜŞ” olarak verilmiştir. Denetçi bu görüşünün dayanakları olarak şunları belirtmektedir.
-Dernek, 31.12.2021 tarihi itibariyle, rayiç değer modelini uygulamasına rağmen, UMS 16 ve UMS 40 standartlarının gerektirdiği şekilde tüm gayrimenkulleri için değerleme çalışması yapmamıştır.
-Derneğe ait, 31.12.2021 tarihli itibariyle, net defter değerleri toplamları: 1.535.104.615 TL olan arsa ve binaların kiraya verilmesi işlemleri şube başkanlıkları’na devredilmiş durumdadır. İlgili Yönetmelikler gereği şube başkanlıkları’nın söz konusu arsa ve binalardan elde ettiği kira gelirlerinin %40 oranındaki bölümünü derneğe aktarması gerekmektedir. Ancak, söz konusu kira gelirleri denetim prosedürleri ile doğrulanamadığından 31 Aralık 2021 tarihi itibariyle şube başkanlıklarından elde edilen 55.272.716 TL tutarındaki kira gelirlerine ilişkin herhangi bir görüş oluşturulamamıştır.
-Derneğin şube başkanlıkları ile olan işlemleri ve cari hesap bakiyeleri doğrulanamamıştır. Ayrıca, hesapların işleyişi ve doğası sebebiyle şube başkanlıkları ile olan kira gelirleri dışındaki kar veya zarar tablosunda yer alan işlemler sunulamamıştır. Bu nedenle söz konusu işlemler ve cari hesap bakiyelerine ilişkin herhangi bir görüş oluşturulamamıştır.
-Derneğin, özkaynaktan pay alma yöntemi ile değerlenen yatırım, olarak muhasebeleştirdiği Emek İnşaat ve İşletme A.Ş ‘ne ait 31.12.2021 tarihi itibariyle “UFRS’ye uygun olarak hazırlanmış finansal tabloları bulunmamaktadır. Bu nedenle Emek İnşaata ait özkaynaktan, pay alma yöntemi ile değerlenen yatırım olarak sunulan 1.750.088 TL bakiyeye (bu payı şirketin %49 oranında hissesine sahiplik hk. vermektedir) ilişkin herhangi bir görüş oluşturulamamıştır.
İşte bu oluşturulamayan görüşlere dayanarak, denetçi 2021 yılı raporunu “sınırlı olumlu görüş” türünde rapor olarak vermiştir.
Sınırlı olumlu görüş türündeki bu rapora göre Türkiye Kızılay Derneği ve Bağlı Ortaklıkları özet bilgileri şu şekildedir.
Derneğin, 31.12.2021 tarihli Finansal Durum Tablosu (Bilanço ) Bilgileri :
VARLIKLAR TOPLAMI = 5.4 MİLYAR:
KAYNAKLAR TOPLAMI =5.4 MİLYAR:
= 3,3 milyar,
Derneğin 31.12.2021 Tarihli Gelir Tablosu :
-Hasılat = 8,0 milyar,
-Satışların maliyeti= 7,7 milyar olup brüt karı 332 milyon TL dir. Bu tutara: diğer kazançları 248 milyon, yatırım faaliyetin gelirleri 268 milyon ekleyip, eklenen tutardan genel yönetim giderleri (607 milyon), pazarlama satış dağıtım gideri (94 milyon) Finasman gideri (gelir-gider neti) (40 milyon ) ve diğer giderleri (47 milyon) çıkarttığımızda 2021 dönemin karı= 60 milyon TL olarak gerçekleşmiştir.
Derneğin yurt içi ve yurt dışında meydana gelebilecek olan afet ve acil durumlarda müdahale edebilmek amacıyla kurduğu Afet Yönetimi Direktörlüğü ve bağlı 9 müdahale merkezi, 2 Yerel Afet Müdahale Merkezi vardır. Derneğin farklı illerde faaliyet gösteren toplam 265 tane şube başkanlığı ve 306 tane temsilciliği vardır.
KIZILAY 2019 YILINDAN İTİBAREN ŞİRKETLEŞMEYE HIZ VERMİŞTİR
Derneğin 2019 yılından itibaren şirketleşmeye hız verdiği görülmektedir. Bağımsız denetim raporuna göre, Kızılay’ın ticari şirketleri olan bağlı ortaklıklarına ilişkin bilgiler aşağıdaki gibi olup, bu ortaklıkların hepsinde de hisse oranı %100 dür:
1-Kızılay Yatırım Holding A.Ş= Derneğin %100 oranında sahipliğinde, 06.12.1918 tarihinde tescil edilerek kuruluyor. Ana faaliyet konusu sermayesine ve yönetimine katıldığı şirketlere yatırım, finansman, pazarlama, organizasyon ve yönetim konusunda danışmanlık yapmaktadır.
2-Kızılay Sağlık A.Ş= 16 Mayıs 2019 da İstanbul’da kurulmuştur. Ana faaliyet konusu, hastane, tıp merkezi, özel dal merkezi gibi her türlü sağlık tesisleri, açmak, kurmak ve işletmektedir. Dernek bünyesindeki, teşhis ve tedavi hizmetleri 30 Haziran 2019 itibariyle, bu şirkete devredilmiştir.
3-Kızılay İçecek Sanayi ve Tic. A.Ş = 21 Ocak 2019 tarihinde İstanbul’da kurulmuştur. Ana faaliyet konusu her türlü gazlı ve gazsız içecekler, doğal ve mineralli sular, meyveli içecekler, üretim pazarlama ve satışıdır. Dernek bünyesindeki, mineralli su işletmeleri bu şirkete devredilmiştir.
4-Kızılay Çadır ve Tekstil A.Ş = 20 Haziran 2019 tarihinde İstanbul’da kurulmuştur. Ana faaliyet konusu her türlü branda, bez, naylondan oluşan çadır, gölgelik ve türevlerinin imalatı, alım – satım ithalat ve ihracatını yapmaktadır. Dernek bünyesindeki, çadır üretim işlemleri 30 Eylül 2019 itibariyle bu şirkete devredilmiştir.
5-Kızılay Kültür Sanat Tic. A.Ş = 20 Haziran 2019 tarihinde İstanbul’da kurulmuştur. Konusu, Kültür ve Sanat alanında faaliyet göstermektedir.
6-Kızılay Sistem Yapı A.Ş = 2 Ağustos 2019 yılında İstanbul’da kurulmuştur. Faaliyet konusu her türlü prefabrik ve modüller yapılar, hafif ve ağır çelik yapılar insani barınma sistemlerine yönelik ürünler ve türevlerinin imalatı, alım –satım ithalat ve ihracatını yapmaktadır.
7-Kızılay Gayrimenkul ve Girişim Sermayesi Portföy Yönetimi A.Ş= 10 Mayıs 2019 tarihinde İstanbul’da kurulmuştur. Konusu Gayrimenkul ve girişim sermayesi yatırım fonlarının kurulması ve yönetimidir.
8-Kızılay Lojistik A.Ş= 3 Temmuz 2020 yılında İstanbul’da kurulmuştur. Konusu, yurt içinde ve dışında her türlü ürün, mal ve emtianın lojistik operasyonlarının yönetilmesidir.
9-Kızılay Sosyal Danışmanlık ve Ticaret A.Ş = 7 Temmuz 2020 tarihinde Ankara’da kurulmuştur. Konusu, insani yardım, kalkınma ve her türlü yönetim ve uygulama alanlarında ulusal ve uluslar arası kurum ve kuruluşlara proje bazlı danışmanlık ve eğitim hizmeti vermektir.
10-Kızılay ARGE ve Bilgi Teknolojileri Ticaret A.Ş = 25.11.2021 tarihinde İstanbul’da kurulmuştur. Konusu bilgi teknolojileri, bilgisayar sistemleri kurulması, donanım, toptan ve perakende alım- satım dağıtım, ithalat ihracat, montaj yapma, araştırma geliştirme faaliyetleri.
Derneğin Genel Müdürlüğü, kan hizmetleri ve toplumsal hizmetler kapsamındaki faaliyetlerinin vergi muafiyeti vardır. Dernek bünyesindeki sağlık faaliyetleri, yerleşim sistemleri faaliyetleri ve mineralli su işletmesi faaliyetleri kurumlar vergisine tabidir. Yukarıda sayılan 10 adet bağlı ortaklığın ise, vergi muafiyeti bulunmamaktadır. Dolayısı ile, Kızılay, varlığı üzerinden, şirketleri aracılığı ile vergi ödemek zorunda kalabilecektir.
Derneğin: 31.12.2021 tarihi itibariyle bankalarda bulunan 1.142.874.699 TL ‘nin, 1.011.645.647 TL si vadeli mevduatta, kalan 131.229.052 TL vadesiz mevduatta bulunmaktadır. Vadeli mevduatın: 670.705.042 TL si Türk Lirası vadeli mevduatta, kalan 340.940.605 TL’si ise ABD Doları ve Avro vadeli hesaplarda tutulmaktadır.
Kızılay grubunun üst düzey Yönetim Kadrosu Genel Müdür ve Genel Müdür Yardımcılarından oluşmaktadır. Üst düzey yöneticilere; ücret, sağlık sigortası ve ulaşım gibi sağlanan faydaların tutarı 2021 yılında 11.701.833 TL dir. Ayrıca, 2.167.420 TL’si yurt dışına gönderilen personele verilen iş avansı alacağı olmak üzere, iş ve personel avansı alacak toplam tutarı: 6.700.040 TL’dir.
-Satış Gelirleri ve Satış Giderleri ile Diğer Gelir ve Giderlerinin ayrıntısı da şu şekildedir:
| SATIŞ GELİRLERİ = | 8 MİLYAR | SATIŞ GİDERLERİ = | 7.7 MİLYAR |
| Şartlı Bağış Geliri | 5.7 milyar | İlk Mad. Malz. Gid. | 6.5 milyar |
| Şartsız Bağış Geliri | 0,3 milyar | Gen.Üret. Gid. | 0.5 milyar |
| Kan Ürünleri Hizmet Sun. Geliri | 1.1 milyar | Personel Gid. | 0.4 milyar |
| Proje /Proğram / İdari Fal. Gel. | 0.1 milyar | Hizmet ve Mal Mly. + Amortismanı | 0.3 milyar |
| Çadır Satış Geliri | 0.1 milyar | ||
| Mineralli Su Geliri | 0.7 milyar |
Ayrıca, rapor bilgilerine göre Kızılay’ın diğer faaliyetlerinden elde edilen ve 30 milyon TL üstündeki Gelir ve Giderleri de şu şekildedir.
| DİĞER GELİRLERİ | ( MİYON TL ) | DİĞER GİDERLERİ | ( MİYON TL ) |
|
Kira Gelirleri
(5.5.2. si şubelerden gelen) |
121.9 |
Genel Yönetim Giderleri
(321.2 mily. Pers. Gid.) |
606.8 |
|
Kur Farkı Geliri |
60.2 |
Pazarlama, Satış ve Dağ. Giderleri
(35.3 mily. Per. Gid.) |
94.2 |
| Diğer Gelirler | 32.1 | Dava ve Kur Farkı Giderleri | 32.7 |
| Menkul Değer Kazanç Neti | 121.8 | ||
| Banka Faiz Geliri | 119.5 |
Sonuçta, bağımsız denetim raporunda bulunan Gelir Tablosuna göre 2021 yılı faaliyetinde Kızılay toplamda 8.550 milyon TL (8 milyar 550 milyon TL ) toplam gelirine karşılık, 8.490 milyon TL (8 milyar 490 milyon TL) gider yaparak vergi öncesi 60 milyon TL kar ile kapatmıştır. Vergi sonrası kar ise 31 milyon TL dir.
SONUÇ
Bu bilgilerden de anlaşılacağı üzere, dernek 2019 yılından itibaren şirketleşmeye hız vermiştir. Bu şekilde dernek bünyesindeki öteden beri sürdürdüğü faaliyetlerin hemen hepsini artık ticari şirketleri vasıtasıyla sürdürmeye başlamıştır. Bu şekildeki bir örgüt modeline geçmesinin doğruluğu tartışılabilir. Çünkü geçmişte, daha çok gönüllülük esasıyla ve aidat bağış – yardım – kamu kaynaklarından aktarım gelirleri ile yaşayan uluslararası bir yardım derneği, adeta ticari bir holding haline dönüşmüştür. Bu dönüşümün derneğin mal varlığını korumak ve arttırmak açısından daha yararlı olabileceği savunulabilirse de klasik ticari kuralların ön plana çıkacağı Ticaret Kanunu’nun ve Vergi Kanunlarının uygulanacağı ticari şirketleşme sisteminin, gönüllülüğü ve yardımlaşmayı ön planda tutan bir uluslararası yardım kuruluşunun ilke ve amaçları ile uyuşması zordur. Amaç çatışmasına yol açabilir. Bu son deprem felaketinde Kızılay’a yöneltilen eleştiriler bu savımızı doğrular niteliktedir. Kızılay, elindeki çadırların hepsini derhal direkt afet bölgesine ulaştırmak yerine bir miktarını bu çadırları satın alanlara ulaştırmıştır. Bu durumu haklı olarak eleştiri konusu yapılmıştır.
Kızılay, tarihi geçmişinde, Ülkemizin ulusal ve uluslararası yardım kuruluşu olarak büyük ve önemli yararlar sağlamış, dernek statüsünde çalışan bir kuruluşumuzdur. Fakat bu son deprem felaketinde, yararının yeterliği tartışılır hale gelmiştir. Yeterli ve acil yardım yapamadığı görüşü doğmuştur. Kızılay’ın bu derece tartışılır hale gelmesinde, yardım sağlamakta yetersiz kaldığı görüşünün doğmasında, bu yeni örgütlenme modelinin etkisi olduğu düşünülmektedir. Çünkü bu yeni modelde Kızılay faaliyetlerini, ticari şirketler üzerinden sürdürür hale gelmektedir. Dileğimiz bu modelin tekrar gözden geçirilmesidir. İsteğimiz, Kızılay’ın ticari bir holding değil, şeffaf, hesap verebilir, denetime elverişli, ulusal ve uluslararası yardım kuruluşu olarak etkinliğini koruyan, etkin ve acil yardımlarından gurur duyabileceğimiz bir kuruluşumuz olmasıdır.
Yararlanılan Kaynaklar