Tutuklama Kararına İtiraz Konusundan evvel tutuklama kararı nedir ve bu kararı veren merci hakkında bilgi vermekte fayda vardır.kanun koyucu tutukluluk kararı için aradığı şartlar ve niteliklerin bulunması durumunda bu kararın verilebilceğini açıkça belirmiştir.
Tutuklama Nedir?
Tutuklama, kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin ve bir tutuklama nedeninin bulunması halinde, delillerin korunması, şüpheli veya sanığın kaçmasını engelleme gibi nedenlerle geçici olarak başvurulan bir koruma tedbiri olarak ifade edilebilir. Şüpheli ve sanığın özgürlüğünün hakim kararı ile sınırlandırılarak tutukevi denilen yere konmasıdır.
Tutuklama kararının hukuki niteliği koruma tedbiridir. Tutuklama kararı kuvvetli suç şüphesi halinde verilip bir ceza niteliği taşımamaktadır. Ancak hakkında tutuklama kararı verilen kişinin özgürlüğüne etki ettiğinden dolayı adeta bir ceza niteliği taşımaktadır. Bu nedenle bu kişi hakkında hapis cezasına hükmedilmesi halinde tutuklama kararı boyunca kişinin tutuklu geçirdiği süre mahkumiyet süresinden düşülecek mahkumiyete karar verilmemesi halinde kişi tutuklama kararı dolayısıyla devlet aleyhine tazminat talebinde bulunma hakkına sahip olacaktır.
gibi amaçlarla gerekli görüldüğü hallerde başvurulan bir koruma tedbiridir.
Şüpheli: Soruşturma evresinde, suç şüphesi altında bulunan kişi
Sanık: Kovuşturmanın başlamasından itibaren hükmün kesinleşmesine kadar, suç şüphesi altında bulunan kişi
Şüpheli hakkında koruma tedbiri olarak tutuklama kararı uygulanmaması halinde suçun ispatını sağlayacak delilleri ortadan kaldırabilmekte ya da mağdur üzerinde baskı kurabilmektedir. Ayrıca bazı durumlarda mağdur ve kamuoyu nazarında, şüphelinin tutuksuz olması olumsuz etkiler oluşturabilmektedir. Bu gibi durumlarda tutuklama koruma tedbirine başvurulması elzem olmaktadır.
Kişinin özgürlüğü anayasal olarak güvence altına alınmış bulunmaktadır. Bu hakkının kamu gücü tarafından ihlal edilmiş olduğuna yönelik her birey Anayasa Mahkemesi’ne başvurma hakkına sahiptir. Tutuklama kararı özgürlüğü kısıtlayıcı bir koruma tedbiri olduğundan koruma tedbiri amacını aşan düzeyde keza cezalandırma maksadıyla verilen tutuklama kararları sebebiyle ciddi mağduriyetler yaşanmaktadır.
Anayasa Mahkemesi tutuklama kararına karşı yapılan bireysel başvurularda;
Uzun süren tutukluluk, sanığın makul sürede yargılanma hakkını ihlal edecektir. Bu nedenle taraf olduğumu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ilkeleri ve anayasamız doğrultusunda kişilerin sahip olduğu özgürlük hakkı hukuki bir gerekçeye dayanmadan ihlal edilmemeli bir koruma tedbiri olarak uygulanan tutuklama cezasının hukuki çerçevede kalmasına özen gösterilmelidir.
Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılamaz hükmü masumiyet karinesi olarak ifade edilmektedir. Kişilerin korunması ve kimsenin hak etmediği bir cezaya çarptırılmaması için anayasamızda böyle bir hüküm yer almaktadır.
Masumiyet karinesi ve tutuklama kararı arasındaki ilişki ise, suçluluğu hükmen sabit olmayan kişi hakkında tutuklama tedbirine başvurulmaması şeklinde olmaktadır. Kişilerin toplum nezdinde suçlu ilan edilerek ötekileştirmeye maruz kalmamaları bakımından tutuklama tedbirine son çare olarak başvurmak gerekmektedir. Buna riayet etmemek kişilerin anayasal bir hakkı olan masumiyet karinesinin ihlali niteliğinde olacaktır.
Hukuki yardımdan yararlanma hakkı kapsamında müdafi seçme hakkının bulunduğu ve ondan hukuki yardım alabileceği belirtilmeli
Müdafi seçecek durumda değil ise baro tarafından bir müdafi görevlendirilmelidir
Susma hakkı kapsamında tutuklama sorgusunda yüklenen suç hakkında açıklamada bulunmamasının kanuni bir hakkı olduğu söylenmelidir.
Lehine delillerin toplanmasını isteme hakkı olduğu söylenir
Suça ilişkin iddialar bakımından kendini savunma hakkı olduğu bildirilir
Kanunen aşağıdaki şartların bulunması halinde koruma tedbirine başvurulmalıdır.
Tutuklu bulunan şüpheli veya sanık, zabıt kâtibine veya tutuklu bulunduğu ceza infaz kurumu ve tutukevi müdürüne beyanda bulunmak suretiyle veya bu hususta bir dilekçe vererek kanun yollarına başvurabilir. Tutuklamaya itiraz süresi, şüpheli ve/veya sanığın tutuklandığı günden sonraki günden başlar ve 7 gündür. Fakat kişi hakkında esasen tutuklamaya yönelik bir yakalama kararı çıkarılmış ise işbu halde yakalama kararına her zaman itiraz etmenin mümkün olması dolayısıyla 7 günlük süreye tabi değildir.
İtiraz hakkı öncelikli olarak hakkında tutuklama tedbirine hükmolunarak özgürlüğü kısıtlanan kişiye ait olacaktır.
Şüpheli veya sanığın yasal temsilcisi ve eşi de şüpheli veya sanığa açık olan kanun yollarına süresi içinde kendiliklerinden başvurabilmektedirler.
Tutuklama kararına itiraz, ilgililerin kararı öğrendiği günden itibaren yedi gün içinde kararı veren merciye verilecek bir dilekçe veya tutanağa geçirilmek koşulu ile zabıt kâtibine beyanda bulunmak suretiyle yapılmalıdır. Bu şekilde tutanakla tespit edilen beyanı ve imzayı mahkeme başkanı veya hâkim onaylar. Kararına itiraz edilen hâkim veya mahkeme, itirazı yerinde görürse kararını düzeltir; yerinde görmezse en çok üç gün içinde, itirazı incelemeye yetkili olan merciye göndermek zorundadır.
Tutuklama kararı, mahkemece verilen her karar gibi gerekçelendirilmesi gereken bir karardır. Çünkü kişilerin anayasal hakkı olan özgürlük hakkının kısıtlamasını ve kişilerin bu hakkını derinden etkileyen bir karardır. Kişilerin mağdur edilmemesi hak kaybına uğramaması için bu kararların haklı gerekçelerle verilmiş olmasını ve tatmin edici hukuki gerekçelerinin sunulması gerekmektedir. Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvurularda ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında gerekçelerin önemi gündeme gelmektedir.
Tutuklamaya itiraz süresi, şüpheli ve/veya sanığın tutuklandığı günden sonraki günden başlar ve 7 gündür. Fakat kişi hakkında esasen tutuklamaya yönelik bir yakalama kararı çıkarılmış ise işbu halde yakalama kararına her zaman itiraz etmenin mümkün olması dolayısıyla 7 günlük süreye tabi değildir.
Karara itiraz edilmesi durumunda bu itirazları incelemeye yetkili merciler kanunda aşağıdaki şekilde belirtilmiştir: