Tutuklama, suç işlediği kuvvetli şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin ve bir tutuklama nedeninin bulunması halinde şüpheli veya sanığın kaçmasını veya delilleri karartmasını önlemek amacı ile kişi özgürlüğünün kesin hükümden önce, hakim kararı ile kısıtlanmasıdır.
Kuvvetli suç şüphesini gösteren somut delillerin ve bir tutuklama nedeninin bulunması halinde şüpheli veya sanık hakkında tutuklama kararı verilebilir. İşin önemi, verilmesi beklenen ceza veya güvenlik tedbiri ile ölçülü olmaması halinde tutuklama kararı verilemez.
TCK’da düzenlenen güvenlik tedbirleri ile CMK’da düzenlenen koruma tedbirleri birbirleriyle karıştırılmamalıdır. Güvenlik tedbirleri, fiili işlediği sabit olan kişi hakkında cezanın uygulanamadığı veya uygulansa bile yetersiz kalacağı hallerde uygulanırken; koruma tedbirleri henüz suçu işlediği sabit olmayan kişi hakkında uygulanan tedbirlerdendir. Tutuklama da CMK’da düzenlenen koruma tedbirlerinden biridir.
Tutuklama Kararı Verilmesinin Koşulları:
1.Kuıvvetli Suç Şüphesinin Varlığını Gösteren Somut Deliller Bulunmalı
Kanandaki tabirle somut deliller, şüphe sebeplerinin elde edilmiş olması tutuklama kararının verilebilmesi için yeterli değildir. Şüpheli veya sanığın suç işlediğini gösterir yüksek derecede kuşku ve büyük olasılığının bulunmasa aranmaktadır. Ancak bu olgunun varlığı da tek başına yeterli olmayıp yasadaki tutuklama sebeplerinden birinin de olması aranacaktır.
2.Tutuklama Nedenleri Bulunmalı
Tutuklama kararı verilmesinin nedenleri; şüpheli veya sanığın; kaçma, saklanma veya kaçacağı şüphesini uyandıran somut olgular konusunda kuvvetli şüphe bulunması. (CMK m.100/2.a)
Şüpheli veya sanığın delil yok etme, gizleme veya değiştirme, tanık veya mağdur üzerinde baskı girişiminde bulunduğunu gösteren somut olguların var olması. (CMK m.100/2-b)
Şüpheli veya sanığın davranışlarının; tanık, mağdur veya başkaları üzerinde baskı yapılması girişiminde bulunduğu yönünde kuvvetli şüphe bulunmasıdır.
3.Ölçülülük İlkesi Uyarınca Adli Kontrol Tedbirleri Yetersiz Kalmalı
Her koruma tedbirinde olduğu gibi amaçla araç arasında orantılılık olmalıdır.
Tutuklama kararı verilmesinin ön koşulu adli kontrol uygulamasının yetersiz kalacağını gösteren hukuki ve fiili nedenlerin bulunmasıdır. Hakimin tutuklama kararının gerekçesinde, bu nedenleri açıklama mecburiyeti vardır. Tutuklama kararı ikincil bir karardır. Tutuklama nedenlerinin hem cumhuriyet savcısının isteminde hem de tutuklama kararının kendisinde somut olgulara dayanılarak gerekçelendirilmiş olması gerekir.
Tutuklama Kararının Hukuki Niteliği
Delillerin karartılmasını, sanığın muhakemeden kaçmasını önlemek gibi muhakemenin en isabetli bir sonuca varacak şekilde yapılmasını sağlayan amaçlarla yapılan tutuklama tutucu bir koruma tedbiridir.
Günümüzde tutuklamaya cezalandırma amacı ile başvurulmamaktadır. Zira günümüz ceza muhakemesinin amacı sanığın cezalandırılması değil, maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasıdır. Öte yandan masumiyet karinesi göz önüne alındığında tutuklamaya cezalandırma amacıyla başvurulamayacağı açıkça anlaşılmaktadır.
Tutukluluk kararının verilmiş olması ile suçsuzluk karinesi ortadan kaldırılmış olmaz. Ancak tutukluluk süresinin hükmedilmesi beklenen ceza kadar sürdürülmesi suçsuzluk karinesinin ihlali olarak kabul edilmektedir.
Tutuklamanın İhtiyariliği
Tutuklamanın ihtiyari olması, kanunda yazan tutuklama sebepleri bulunsa dahi hakimin tutuklama kararı vermeye mecbur olmayıp o kişinin tutuklanmasının gerçekten zorunlu olup olmadığını araştırması demektir. Tutuklamanın koşullarının gerçekleşmesi halinde, hakime tutuklama kararı verme mecburiyetinin yüklenmesi demek olan mecburi tutuklama CMK da bulunmamaktadır.
Anayasa mahkemesi, 13 Mayıs 1963 tarihli kararında “ ağır cezalı suçlarda sanığın her halde tutuklanacağı yolunda bir sonuca varılamayacağını, aksinin ortaya koyulabileceğini, bu nedenle tutuklama mecburiyetinin olmadığını” belirtmiştir.
Tutuklama Kararının Verilmesi
Soruşturma evresinde tutuklama kararı; cumhuriyet savcısının istemi üzerine, sulh ceza hakimi tarafından verilir.
Kovuşturma evresinde tutuklama kararı; cumhuriyet savcısının istemi üzerine veya re’sen mahkemece verilir.
Tutuklama Yasağı:
Tutuklulukta Geçecek Süre:
Tutukluluğun Gözden Geçirilmesi:
Tutuklama Kararına İtiraz:
Av. Şeyma Kutlutan